Szmalcownik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne |
→Działalność szmalcowników: drobne redakcyjne, jęz. |
||
Linia 24:
Niektórzy historycy dzielą osoby wymuszające okup na Żydach na ''szantażystów'', działających w zorganizowanych gangach i systematycznie okradających swoje ofiary, oraz ''szmalcowników'' działających indywidualnie i wymuszających (najczęściej na ulicy) jednorazowy okup<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Paulsson | imię = Gunnar S. | autor link = Gunnar S. Paulsson | tytuł = Secret City. The Hidden Jews of Warsaw, 1940–1945 | url = http://books.google.ca/books?id=zhN3mYSNd2cC&printsec=frontcover&hl=pl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false | wydawca = Yale University Press | miejsce = | rok = 2002 | strony = 149–151}}</ref>. Według innego podziału określenie ''szantażyści'' dotyczy ludzi dokonujących wymuszeń w pierwszych latach okupacji, kiedy Żydom nie groziła jeszcze kara śmierci za przebywanie poza gettami; natomiast ''szmalcownicy'' to określenie osób, które zdawały sobie sprawę, że po denuncjacji Żydów czeka ich pewna śmierć<ref name=Grabowski1112>{{Cytuj książkę | nazwisko = Grabowski | imię = Jan | tytuł = „Ja tego Żyda znam!” Szantażowanie Żydów w Warszawie 1939–1943 | wydawca = Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Wydawnictwo IFiS PAN | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 11–12 | isbn = 83-7388-058-5}}</ref>. Do szmalcowników nie zalicza się zwykle osób denuncjujących Żydów bez motywacji finansowych (z poczucia obowiązku, pobudek ideowych, osobistych czy strachu przed odpowiedzialnością zbiorową)<ref name=Grabowski1112/>.
W Warszawie szmalcownicy szczególnie uważnie przyglądali się osobom wychodzącym z [[Getto warszawskie|getta]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Prekerowa | imię = Teresa | tytuł = Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945 | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | strony = 268}}</ref>. [[Icchak Cukierman]] wspomina, że przy wszystkich przejściach i bramach do getta stały ich dziesiątki<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Engelking | imię = Barbara | tytuł = Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście | wydawca = Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów | miejsce = Warszawa | data = 2013 | strony = 757 | isbn = 978-83-63444-27-3 | nazwisko2 = Leociak | imię2 = Jacek}}</ref>. Stali się plagą od [[Wielka Akcja|wielkiej akcji likwidacyjnej getta]] w 1942<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dunin-Wąsowicz | imię = Krzysztof | tytuł = Na Żoliborzu 1939–1945 | wydawca = Książka i Wiedza | miejsce = Warszawa | data = 1984 | strony = 184 | isbn = 83-05-11180-6}}</ref>. Po likwidacji dzielnicy zamkniętej w maju 1943 szmalcownicy działali głównie w centralnych dzielnicach miasta, obserwując przechodniów<ref name="Prekerowa270">{{Cytuj książkę | nazwisko = Prekerowa | imię = Teresa | tytuł = Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie 1942–1945 | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | strony = 270}}</ref>. Później albo szli za ofiarą, aby dowiedzieć się, gdzie mieszka, albo
Ze szmalcownikami współpracowało wielu [[Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa|granatowych policjantów]], zapewniając im opiekę i informacje w zamian za część uzyskiwanych od Żydów pieniędzy<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Grabowski | imię = Jan | tytuł = „Ja tego Żyda znam!” Szantażowanie Żydów w Warszawie 1939–1943 | wydawca = Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Wydawnictwo IFiS PAN | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 17 | isbn = 83-7388-058-5}}</ref>. Wielu z nich brało udział w szantażowaniu ukrywających się Żydów<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Dunin-Wąsowicz | imię = Krzysztof | tytuł = Warszawa w latach 1939–1945 | miejsce = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | data = 1984 | strony = 59 | isbn = 83-01-04207-9}}</ref>. Mogli oni również zatrzymywać szantażowane osoby w aresztach, co pozwalało na wymuszanie znacznie wyższych okupów<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Grabowski | imię = Jan | tytuł = „Ja tego Żyda znam!” Szantażowanie Żydów w Warszawie 1939–1943 | wydawca = Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Wydawnictwo IFiS PAN | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 48 | isbn = 83-7388-058-5}}</ref>. Drugą grupą zawodową, której przedstawicieli szczególnie obawiali się ukrywający się Żydzi, byli dozorcy domów<ref name="Prekerowa270"/>.
| |||