Bitwa nad Wkrą: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Kerim44 (dyskusja | edycje)
Nie podano opisu zmian
drobne redakcyjne
Linia 22:
|commons =
}}
'''Bitwa nad Wkrą''' – część [[Bitwa Warszawska|Bitwy Warszawskiej]]. Walki polskiej [[5 Armia (II RP)|5 Armii]] gen. [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]] z sowiecką [[15 Armia (RFSRR)|15 Armią]] [[August Kork|Augusta Korka]] i oddziałami [[3 Armia (RFSRR)|3 Armii]] [[Władimir Łazariewicz|Władimira Łazariewicza]] i [[4 Armia (RFSRR)|4 Armią]] [[Aleksandr Szuwajew|Aleksandra Szuwajewa]] w czasie II ofensywy [[Front Zachodni (1919)|Frontu Zachodniego]] [[Michaił Tuchaczewski|Michaiła Tuchaczewskiego]] w okresie [[Wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]].
 
'''Bitwa nad Wkrą''' – część [[Bitwa Warszawska|Bitwy Warszawskiej]]. Walki polskiej [[5 Armia (II RP)|5 Armii]] gen. [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]] z sowiecką [[15 Armia (RFSRR)|15 Armią]] [[August Kork|Augusta Korka]] i oddziałami [[3 Armia (RFSRR)|3 Armii]] [[Władimir Łazariewicz|Władimira Łazariewicza]] i [[4 Armia (RFSRR)|4 Armią]] [[Aleksandr Szuwajew|Aleksandra Szuwajewa]] w czasie II ofensywy [[Front Zachodni (1919)|Frontu Zachodniego]] [[Michaił Tuchaczewski|Michaiła Tuchaczewskiego]] w okresie [[Wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]].
 
== Sytuacja ogólna ==
Linia 44 ⟶ 43:
* [[17 Wielkopolska Dywizja Piechoty]] gen. Osińskiego
* [[Brygada Syberyjska]] płk. [[Kazimierz Rumsza|Kazimierza Rumszy]]
* [[8 Brygada Jazdy|8 Brygada Jazd]]<nowiki/>y gen. Karnickiego
* grupa jazdy płk. Gustawa Orlicz-Dreszera
* załoga twierdzy Modlin płk. Malewicza
Linia 54 ⟶ 53:
Generał Sikorski wydając rozkaz nakazujący przystąpienie 5 Armii do działań zaczepnych utworzył trzy grupy uderzeniowe.
* Grupa płk. Aleksandra Łuczyńskiego w składzie: Dywizja Ochotnicza ppłk. Leona Koca i XVIII Brygada Piechoty miały nacierać na Nasielsk z zadaniem zajęcia tego miasta najpóźniej do wieczora 14 sierpnia; Kierunek dalszego natarcia - Pułtusk;
* Syberyjska Brygada Piechoty płk. Kazimierza Rumszy uderzać miała z rejonu Zawady na Nowe Miasto; w zadaniu dalszym nacierać na Stary Gołymin i osiągnąć linię kolejową Warszawa – Działdowo w rejonie Gąsocina;
* Grupa gen. Krajowskiego w składzie 18 DP i 8 DJ miała rozbić nieprzyjaciela kierującego się na Płońsk, dalej nacierać na Ciechanów, by po zajęciu tego miasta być w gotowości do uderzenia na zachód lub wschód;
* Pozostałe oddziały 5 Armii otrzymały zadania obronne lub stanowiły odwód.
Linia 60 ⟶ 59:
== Plany dowództwa sowieckiego Frontu Zachodniego ==
3 sierpnia 1920 naczelny dowódca Armii Czerwonej [[Siergiej Kamieniew]] wydał dyrektywę podporządkowującą [[Michaił Tuchaczewski|Michaiłowi Tuchaczewskiemu]] 12 Armię i 1 Armię Konną, działające do tej pory w składzie [[Front Południowo-Zachodni (1920)|Frontu Południowo-Zachodniego]]{{odn|Tarczyński (red.)|1996|s=I/14}}. Zwrócił też uwagę, iż siły [[Front Zachodni (1919)|Frontu Zachodniego]] są zbyt mocno przesunięte na północ{{odn|Tarczyński (red.)|1996|s=I/14-15}}.
W efekcie szybkiego marszu ku dolnej Wiśle 4 Armia Szuwajewa oderwała się od prawego skrzydła 15 Armii Korka i rozciągnęła na przestrzeni dziesiątek kilometrów. Między obiema armiami powstała trzydziestokilometrowa luka, wypełniona taborami i oddziałami tyłowymi. W luce tej, w Ciechanowie, zakwaterował sztab 4 A Szuwajewa{{odn|Odziemkowski|2004|s=447}}.
<br>Tuchaczewski, zafascynowany własnym planem, zignorował te fakty.
Rankiem 10 sierpnia 1920 wydał on własną dyrektywę do uderzenia na Warszawę. Polecał w niej ostatecznie rozbić cofające się siły polskie i sforsować Wisłę{{odn|Tarczyński (red.)|1996|s=I/15}}.
Linia 66 ⟶ 65:
* [[4 Armia (RFSRR)|4 Armia]] kondyw. Szuwajewa w składzie 12, 18, 53 i 54 DS, 164 BS i 3 KK miała opanować Grudziądz, Toruń i do 15 sierpnia sforsować częścią sił Wisłę w rejonie Włocławka i Dobrzynia,
* [[15 Armia (RFSRR)|15 Armia]] Korka w składzie 4, 11, 16 i 33 DS miała sforsować 15 sierpnia Wisłę na północ od Warszawy,
* [[3 Armia (RFSRR)|3 Armia]] Łazarewicza w składzie 5, 6, 21 i 56 DS miała sforsować 15 sierpnia Wisłę na północ od Warszawy i dodatkowo jedną dywizją uderzyć na [[Praga (Warszawa)|Pragę]].
Armie te miały w swoich szeregach blisko 80000 żołnierzy, około 350 dział, przeszło 1500 ckm.
 
== Przebieg bitwy ==
13 sierpnia [[Armia Czerwona]] wyszła na linię Wkry. [[15 Armia (RFSRR)|15 Armia]] otrzymała zadanie [[Forsowanie|sforsowania]] Wisły pod [[Wyszogród (województwo mazowieckie)|Wyszogrodem]], a [[3 Armia (RFSRR)|3 Armia]] miała nacierać na [[Nasielsk]] – [[Modlin]] – [[Błonie]]. W tym czasie [[16 Armia (RFSRR)|16 Armia]] [[Nikołaj Sołłohub|Nikołaja Sołłohuba]] rozpoczęła decydujące uderzenie na [[Przedmoście Warszawskie|przedmoście warszawskie]]. W polskim dowództwie zorganizowana została narada wyższych dowódców wojskowych. Generałowie [[Józef Haller]], [[Tadeusz Rozwadowski]] i generał francuski [[Maxime Weygand]] wyrazili przekonanie, że na Warszawę kierują się także dywizje sowieckich 3 i 15 Armii. Według ich oceny, [[5 Armia (RFSRR)|5 Armia]] gen. [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]] miała przed sobą tylko [[4 Armia (RFSRR)|4 Armię]] [[Aleksandr Szuwajew|Aleksandra Szuwajewa]] i nieliczne oddziały [[15 Armia (RFSRR)|15 Armii]] [[August Kork|Augusta Korka]]. Wychodząc z tej mylnej przesłanki, generałowie doszli do wniosku, że zaistniały „sprzyjające okoliczności” na przystąpienie 5 Armii do [[Natarcie|działań zaczepnych]]{{odn|Odziemkowski|2004|s=447}}.
 
Dowódca 5 Armii gen. Sikorski otrzymał zadanie, by uderzyć o świcie na nieprzyjaciela w pasie odpowiedzialności armii, pobić go i tym samym odciążyć wojska [[1 Armia (II RP)|1 Armii]] walczące na przedmościu warszawskim{{odn|Odziemkowski|1998|s=153}}.
Linia 78 ⟶ 77:
W tym czasie główne siły 4 Armii [[Aleksandr Szuwajew|Aleksandra Szuwajewa]] znajdowały się w dużej odległości od planowanego pola bitwy nad Wkrą. [[3 Korpus Kawalerii]] [[Gaja Gaj|Gaja]] rozpoczynał walkę o przeprawy na dolnej Wiśle, [[12 Dywizja Strzelców]] [[Bitwa pod Brodnicą (1920)|walczyła pod Brodnicą]], [[18 Dywizja Strzelców]] [[Obrona Włocławka|podchodziła do Włocławka]], a [[53 Dywizja Strzelców]] kierowała się na Lipno. W rejonie [[Sierpc|Sierpca]] koncentrowała się [[54 Dywizja Strzelców]]{{odn|Odziemkowski|2004|s=448}}.
 
W południe 14 sierpnia z Płońska na Ciechanów ruszyła [[Grupa generała Franciszka Krajowskiego|grupa gen. Krajowskiego.]]. Trafiła ona na słabo dozorowaną lukę między lewym skrzydłem sowieckiej 4 Armii a prawym skrzydłem 15 Armii i szybko posuwała się do przodu{{odn|Odziemkowski|2004|s=448}}.
Generał [[Franciszek Krajowski]] postanowił wykorzystać wyjątkową okazję do uderzenia na prawe skrzydło [[15 Armia (RFSRR)|15 Armii]]. Przerwał [[natarcie]] swojej grupy i osłaniając się od północy [[8 Brygada Jazdy|8 Brygadą Jazdy]], zawrócił [[18 Dywizja Piechoty (II RP)|18 Dywizję Piechoty]] i skierował przeciwko odsłoniętej prawej flance 15 Armii. W nocy z 14 na 15 sierpnia, idący w [[Awangarda (wojsko)|straży przedniej]] dywizji [[72 Pułk Piechoty (II RP)|145 pułk piechoty]], po zaciętej walce „na bagnety” z pododdziałami [[4 Dywizja Strzelców (RFSRR)|4 DS]], opanował [[Sochocin]].
W tym czasie główne siły 5 Armii przystąpiły do natarcia z rubieży Wkry na odcinku [[Borkowo (województwo mazowieckie)|Borkowo]] – Sochocin. Zgrupowanie: [[17 Wielkopolska Dywizja Piechoty]], [[Dywizja Ochotnicza (II RP)|Dywizja Ochotnicza]] i [[XVIII Brygada Piechoty (II RP)|XVIII Brygada Piechoty]] uderzyło na [[Nasielsk]] – [[Pułtusk]]. Natarcie utknęło jednak w miejscu, a oddziały polskie poniosły wysokie straty. [[Brygada Syberyjska]], ześrodkowana w rejonie wsi Zawady, miała nacierać na [[Nowe Miasto nad Pilicą|Nowe Miasto]] i dalej na [[Gołymin-Ośrodek|Gołymin]]. W walce z sowiecką [[11 Dywizja Strzelców|11 Dywizją Strzelców]] poniosła jednak klęskę i została wyparta z [[Borkowo (województwo mazowieckie)|Borkowa]] i Zawad{{odn|Odziemkowski|1998|s=153}}.
Linia 85 ⟶ 84:
Polakom także nie udało się zrealizować założonych na 14 sierpnia celów. 5 Armia nie przeprowadziła ofensywy spychającej 15 i 3 Armie za Narew i Orzyc. Zadanie to zdecydowanie przekraczało jej możliwości. Sukcesem było już zahamowanie działań dwóch sowieckich armii. Generał Rozwadowski zachęcał gen. Hallera do podejmowania przez 5 Armię prób kontynuowania działań zaczepnych, zwłaszcza wyparcia przeciwnika za Wkrę i zajęcia Nasielska.
Generał Sikorski nakazał 17 Dywizji Piechoty, by przesunęła część oddziałów w rejon Kałuszyna{{odn|Wyszczelski|1995|s=161}}. Sowieci zaskoczeni twardością obrony 5 Armii, z dużą starannością przygotowywali się do walki prowadzonej 15 sierpnia. Uprzedzili ofensywne zamiary 5 Armii i 15 sierpnia o świcie rozpoczęli natarcie w pasie od Sochocina do Borkowa{{odn|Wyszczelski|1995|s=162}}.
[[August Kork]] utratę Sochocina uznał za mało znaczący lokalny epizod i nie zmienił zadań swoich wojsk. 15 lipca jego dywizje uderzyły na polskie stanowiska obronne nad Wkrą. 11 Dywizja Strzelców zadała pod Borkowem duże straty polskiej [[9 Dywizja Piechoty (II RP)|9 Dywizji Piechoty]] i Dywizji Ochotniczej, a 5 Dywizja Strzelców z 3 A sforsowała dolną Wkrę na południe od Borkowa i zbliżała się do [[Twierdza Modlin|fortów Modlina]]{{odn|Odziemkowski|2004|s=448}}.
 
W tym czasie toczące zwycięskie walki pułki polskiej 18 Dywizji Piechoty zepchnęły oddziały 4 i 16 Dywizji Strzelców około dwadzieścia kilometrów na wschód i nocą z 15 na 16 sierpnia osiągnęły linię kolejową Nasielsk – Ciechanów. [[42 Pułk Piechoty (II RP)|42 pułk piechoty]] podszedł pod [[Sońsk]], [[49 Huculski Pułk Strzelców|49 pp]] zajął Szlustów, [[71 Pułk Piechoty (II RP)|144 pp]] rejon Świerczy, a [[72 Pułk Piechoty (II RP)|145 pp]] rejon Gąsocina. Także [[8 Brygada Jazdy]] odniosła wielki sukces. Jej [[27 Pułk Ułanów|203 pułk ułanów]] opanował [[Ciechanów]], rozbił [[sztab]] 4 Armii i zniszczył jedyną [[Radiostacja|radiostację]] sztabu.
Dopiero wtedy zareagował dowódca 15 Armii August Kork. Aby przeciwdziałać uderzeniu [[Grupa generała Franciszka Krajowskiego|grupy gen. Krajowskiego]] polecił polecił swojej 4. i [[16 Dywizja Strzelców (RFSRR)|16 Dywizji Strzelców]] uderzyć na [[Płońsk]]. Jednocześnie przerzucił odwodową [[33 Dywizja Strzelców (RFSRR)|33 Dywizję Strzelców]] spod Nasielska pod Ciechanów z zadaniem odzyskania miasta, a potem uderzenia w kierunku Płońska.<br>Zareagował również dowódca 4 A [[Aleksandr Szuwajew]]. Jego [[18 Dywizja Strzelców]] zawrócona została na Płońsk, a [[54 Dywizja Strzelców]] na [[Sochocin]]. Główne siły 4 Armii kontynuowały jednak marsz nad dolną Wisłę{{odn|Odziemkowski|2004|s=448}}.
 
Dowództwo polskie zdawało sobie sprawę, że dywizje Szugajwa zagrażają lewemu skrzydłu i tyłom polskiej [[5 Armia (II RP)|5 Armii]].
Linia 97 ⟶ 96:
Pod Płońskiem grupa płk. [[Gustaw Orlicz-Dreszer|Gustawa Orlicz-Dreszera]], toczyła walki ze strażą przednią sowieckiej 18 Dywizji Strzelców, a do Sochocina zbliżała się 54 Dywizja Strzelców.
Mimo trudnego położenia własnych wojsk, gen. Sikorski nakazał bezwzględne kontynuowanie natarcia na Nasielsk.
W godzinach popołudniowych główne siły 5 Armii zaczęły spychać sowieckie 11 i 16 Dywizje Strzelców na wschód, a 17. i 9 Dywizja Piechoty opanowały Nasielsk. Po zdobyciu miasta dywizje otrzymały zadanie prowadzenia [[Pościg|pościgu]] i opanowanie przepraw na [[Narew|Narwi]] pod Pułtuskiem{{odn|Odziemkowski|2004|s=449}}.
{{osobny artykuł|Bitwa o Nasielsk}}
 
16 sierpnia Tuchaczewski zdecydował się uderzyć na północne skrzydło wojsk gen. Sikorskiego i wyjść na tyły jego armii. Wydał rozkaz [[4 Armia (RFSRR)|armii Szuwajewa]] zawrócenia znad Wisły i wykonania głównymi siłami natarcia w kierunku Sochocin – [[Zakroczym]]. Rozkaz na szczęście nie dotarł do Szuwajewa, 4 Armia kontynuowała walki nad dolną Wisłą, a jej dowódca przez kilka dni nie posiadał łączności z dowódcą [[Front Zachodni (1919)|Frontu Zachodniego]]{{odn|Odziemkowski|2004|s=449}}.
 
Aby zabezpieczyć swoje tyły, gen. Sikorski wrócił jeszcze raz do koncepcji aktywnych działań [[Grupa „Dolnej Wisły”|Grupy „Dolnej Wisły”]]. Efektem był nieudany [[Wypad (wojsko)|wypad]] załogi Płocka.