Wikipedia

Valmiera: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
Kalamarnica (dyskusja | edycje)
9888 edycji
Nie podano opisu zmian
Linia 3:
|nazwa oryginalna =
|zdjęcie = Valmiera kesklinn.JPG
|opis zdjęcia = Centrum miasta z kościołem św. Szymona i muralem z XVII-wiecznym planem miasta
|herb = Escut Valmieras.png
|flaga = LVA Valmiera flag.png
Linia 25:
|www = http://www.valmiera.lv/
}}
[[Plik:Valmiera õigeusu kirik.JPG|mały|[[Cerkiew św. Sergiusza z Radoneża w Valmierze|Cerkiew św. Sergiusza z Radoneża]]]]
'''Valmiera''', do [[1917]] ''Wolmar'' – miasto w północno-wschodniej części [[Łotwa|Łotwy]], w [[Liwonia|Liwonii]], nad [[Gauja|Gaują]], na skrzyżowaniu kilku ważnych dróg, ok. 100 km od [[Ryga|Rygi]], stolicy kraju, 50 km od granicy z [[Estonia|Estonią]], stolica [[Okręg Valmiera|okręgu Valmiera]], 27 515 mieszkańców ([[2006]]).
 
== Historia ==
[[Plik:Valmiera linnusevaremed.JPG|mały|lewo|Ruiny średniowiecznego zamku]]
Wolmar i jego okolice to jedne z najwcześniej zasiedlonych terenów na [[Łotwa|Łotwie]]. Znaleziska archeologiczne potwierdziły obecność stałych siedzib ludzkich na tym terenie już 9000 lat temu. W [[XI wiek|XI]] w. znajdował się tu [[gród]] o nazwie Tälava. Murowany [[zamek]] w Wolmarze wzniesiony został przez [[Kawalerowie mieczowi|zakon kawalerów mieczowych]] w roku [[1224]]. Po raz pierwszy jako miasto Wolmar jest wspominany w [[1323]] roku. Właściwa lokacja miała najprawdopodobniej miejsce co najmniej 40 lat wcześniej, kiedy to mistrz krajowy [[Zakon krzyżacki#Inflancka gałąź zakonu krzyżackiego|inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego]] [[Wilhelm von Nindorf]] wzniósł tu w [[1283]] r. [[kościół (budynek)|kościół]]. [[Wieża]] kościelna dobudowana została w drugiej połowie [[XIV wiek|XIV]] w. Wolmar był członkiem [[Hanza|Hanzy]] od [[XIV wiek|XIV]] do [[XVI wiek]]u. Przynależność do tego związku przyniosła znaczący rozwój handlu i transportu.
[[Plik:Valmiera luteri kirik 04.JPG|mały|upright|Kościół św. Szymona]]
 
Wolmar włączył do Rzeczypospolitej w [[1561]] roku król [[Zygmunt II August]] po [[Pakt wileński|pakcie wileńskim]]. Administracyjnie miasto przynależało do [[Województwo parnawskie|województwa parnawskiego]]. W [[1601]] roku podczas [[Wojna polsko-szwedzka (1600–1611)|wojny ze Szwecją o Inflanty]] został zdobyty przez Szwedów i [[Oblężenie Wolmaru|odbity po oblężeniu 19 grudnia]] przez hetmana [[Jan Zamoyski|Jana Zamoyskiego]]. Wzięto wtedy do niewoli syna króla [[Karol IX Waza|Karola Sudermańskiego]] [[Carl Carlsson Gyllenhielm|Carla Carlssona Gyllenhielma]]. Ponownie Wolmar Szwedzi zdobyli w [[1622]] roku podczas [[Wojna polsko-szwedzka (1621–1626)|IV wojny polsko-szwedzkiej]]. [[Gustaw II Adolf]] nie napotykając oporu zajął 2 stycznia 1622 roku miasto, a 4 stycznia rozpoczął ostrzał zamku na skutek czego w dniu 6 stycznia licząca zaledwie 28 dragonów załoga, nie mając wody, by gasić pożary, skapitulowała. W zamian otrzymała prawo swobodnego wyjścia i przeszła do Rumborka[[Rumbork]]a. 25 października 1657 Wolmar został ponownie zajęty przez Polaków, lecz 3 sierpnia 1658 został znów utracony na rzecz [[Szwecja|Szwecji]]<ref name=SgKP>{{SgKP|XIII|855|Wolmar}}</ref><ref name=rune>{{Cytuj |tytuł = 1021-1022 (Nordisk familjebok / Uggleupplagan. 32. Werth - Väderkvarn) |data = 1921 |data dostępu = 2020-08-10 |opublikowany = runeberg.org |url = http://runeberg.org/nfcl/0543.html |język = sv}}</ref>. Rzeczpospolita zrzekła się formalnie Wolmaru w 1660 roku wraz z częścią InflantLiwonią w [[pokój oliwski|pokoju oliwskim]]{{r|SgKP}}.
 
Podczas [[III wojna północna|wielkiej wojny północnej]] Wolmar był zniszczonazniszczony i spalonaspalony w [[1702]]. Następnie miasto dzieliło losy północnej [[Liwonia|Liwonii]]. Uruchomienie kolei z Rygi do [[Psków|Pskowa]] w 1889 r. wpłynęło na rozwój drobnego przemysłu, głównie przetwórstwa rolnego. PoPod koniec [[I wojna światowa|I wojniewojny światowej]] (od 22 lutego 1918) miasto było okupowane przez [[Cesarstwo Niemieckie|Niemcy]]{{r|rune}}, a po wojnie znalazło się w granicach niepodległej [[ŁotwaRepublika Łotewska (1918–1940)|Łotwy]]. W okresie międzywojennym Valmiera zasłynęła jako ośrodek sportów lekkoatletycznych, pochodzili stąd znani w kraju chodziarze, np. [[Jānis Daliņš]] (1904-1978), sześciokrotny rekordzista świata, zdobywca srebrnego medalu na [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1932|igrzyskach olimpijskich w Los Angeles]] i mistrz Europy z 1934 r. [[II wojna światowa]] przyniosła prawie całkowite zniszczenie miasta, zwłaszcza jego zabytkowej części. Podczas okresu [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] nieopodal Valmiery znajdowała się baza wojsk lotniczych Liepas.
 
Na początku [[II wojna światowa|II wojny światowej]] 20 września 1939 w mieście zorganizowano obóz dla [[Uchodźcy polscy na Łotwie|polskich uchodźców cywilnych]], zbiegłych z Polski na Łotwę podczas [[Kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]]<ref name=uchodzcy>{{Cytuj|autor=Ēriks Jēkabsons|tytuł=Uchodźcy wojskowi i cywilni z Polski na Łotwie 1939-1940|czasopismo=Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej|data=1995|wolumin=30|s=146-147|typ nośnika=pdf|url=http://rcin.org.pl/Content/44152/WA303_58771_A453-SzDR-R-30_Jekabsons.pdf}}</ref>. W obozie było zarejestrowanych 268 Polaków, z których większość została już w październiku zwolniona{{r|uchodzcy}}. Od 1940 pod [[Okupacja krajów bałtyckich|okupacją radziecką]], od 1941 do 1944 [[III Rzesza|niemiecką]], i od 1944 ponownie radziecką. II wojna światowa przyniosła prawie całkowite zniszczenie miasta, zwłaszcza jego zabytkowej części. Po wojnie pozostało w składzie [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] jako część [[Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka|Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej]] i nieopodal Valmiery znajdowała się baza wojsk lotniczych Liepas. Po odzyskaniu niepodległości przez Łotwę i [[Rozpad ZSRR|upadku ZSRR]], ponownie w granicach Łotwy.
 
== Obecnie ==
Linia 51 ⟶ 54:
* {{Flaga|EST}} [[Viljandi]]
* {{Flaga|POL}} [[Zduńska Wola]]
 
== Galeria ==
<gallery mode=packed>
Valmiera, old city - old pharmacy.JPG|Zabytkowa zabudowa Starego Miasta
Valmieras Drāmas teātris - panoramio.jpg|Teatr dramatyczny
Valmieras Valsts gimnazija front 2014-12-27.jpg|Zabytkowe gimnazjum państwowe
Valmiera, sild üle Koiva jõe.JPG|Most nad rzeką [[Gauja|Gaują]]
Valmiera muuseum.JPG|Muzeum
</gallery>
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Valmiera”