Uluru: Różnice pomiędzy wersjami

'''Uluru''', '''Oolora''' (znana także pod nazwą {{w języku|en|Ayers Rock}} oraz ''The Rock'') – [[formacja skalna]] w centralnej części [[Australia|Australii]], na [[Terytorium Północne|Terytorium Północnym]]. Znajduje się w parku narodowym [[Park Narodowy Uluru-Kata Tjuta|Uluru-Kata Tjuta]], niedaleko miasteczka [[Yulara]], 400 km na południowy zachód od [[Alice Springs]]. Liczy ponad 300 m wysokości i 8 km obwodu. Przez wiele lat Uluru było uznawane za największy [[monolit]] świata. Nie jest to jednak prawdą, gdyż monolit [[Mount Augustus]] jest ponad dwukrotnieponaddwukrotnie większy. Ponadto wedle nowszych badań<ref>[http://www.abc.net.au/science/k2/moments/s1469595.htm Uluru To You]</ref> Uluru wcale nie jest monolitem, lecz częścią większej formacji skalnej, do której należą również [[Kata Tjuta]] (Mount Olga) i [[Mount Conner]]. Jest przykładem [[twardzielec|twardzielca]].

Zbudowane z [[prekambr]]yjskich [[piaskowiec|piaskowców]] ([[arkoza|arkozy]]), zawierając różne [[minerał]]y, Uluru wydaje się zmieniać kolory w zależności od padającego światła. Czerwonawy kolor skały powoduje <!--[[utlenienie|oksydacją]] -- ale konkretniej? utlenieniem żelaza do tlenku żelaza (III), przecież sama oksydacja w tym kontekście to bezsens; pewnie jakaś kalka językowa--> [[tlenek żelaza(III)|tlenek żelaza (III)]] na jej powierzchni, co jest naturalne w wypadku skał zawierających wiele [[Tlenki żelaza|tlenków żelaza]] w swoim składzie, lecz w tym wypadku może być podkreślane przez gładką powierzchnię skały i warunki oświetlenia.

Jest to święte miejsce dla miejscowych [[Aborygeni australijscy|Aborygenów]], w jaskiniach u podnóża skały znajduje się wiele malowideł ściennych. Nazwa „Ayers Rock” została nadana przez [[Europa|europejskich]] osadników na cześć premiera [[Australia Południowa|Australii Południowej]], [[Henry Ayers|Henry'ego Ayersa]]. Tradycyjną aborygeńską nazwą jest „Uluru” i od lat 80. XX w. jest to oficjalna nazwa tej skały, choć bywa nadal nazywa jąnazywana „Ayers Rock”.

W 1985 rząd Australii oddał prawo własności Uluru miejscowym aborygenom, plemieniu Anangu, które oddałoprzekazało ją rządowi w 99-letnią dzierżawę<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Najpiękniejsze miejsca świata | wydawca = Wydawnictwo Olesiejuk | miejsce = Ożarów Mazowiecki | data = 2008 | strony = 412 | isbn = 978-83-7512-852-9}}</ref>. W miejscu tym utworzono mający 1325 km² park narodowy Uluru-Kata Tjuta. Wjazd dla turystów na teren parku jest płatny (25 dolarów australijskich za osobę – stan na 2009).

Park jest corocznie odwiedzany przez setki tysięcy turystów. Pomimo wyraźnej prośby rdzennych mieszkańców i tablicy proszącej o poszanowanie kultury i tradycji Aborygenów turyści wciąż mają możliwość wejścia na szczyt góry. Dla plemienia Anangu wejście na skałę związane jest ze świętymi ceremonią inicjacji<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = McKercher|imię = Bob|tytuł = Rationalising inappropriate Behaviour at Contested Sites|czasopismo = Journal of Sustainable Tourism|wydanie = 16.4 (2008)|strony = 374|data = 2012-11-02|wydawca = EBSCOhost. Web|issn =}}</ref>. W 1964 zainstalowano poręcz z łańcuchem. Samo podejście jest bardzo strome i wiele osób rezygnuje z wejścia już w drodze. Prawie każdego roku na Uluru ginie kilka osób w trakcie wchodzenia na nią, najczęściej na skutek poślizgnięcia lub na atak serca. Od lat 50. XX wieku odnotowano 36 zgonów związanych z wchodzeniem na Uluru{{r|hh}}. W okresie trwaniaczasie australijskiego lata, wchodzenie na skałę jest zabronione w godzinach od 10 do 16, ze względu na wysokie temperatury, wchodzenie na skałę jest zabronione. Wspinanie się na skałę przyczynia się również do zwiększenia erozji i dodatkowego zanieczyszczenia wody zbierającej się w skalnych wgłębieniach<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Tenbrunsel|imię = Ann|tytuł = The Reality and Myth of Sacred Issues in Negotiations|czasopismo = Negotiation and Conflict Management Research|wolumin = 2.3|wydanie = 2009|strony = 14|data = 2012-11-02|wydawca = EBSCOhost. Web.}}</ref>.

Dla Anangu Uluru jest świętym miejscem i woleliby oni, aby turyści nie wchodzili na górę. 26 października 2019 r. wszedł w życie zakaz wspinaczki na górę. Ostatni turyści zdobyli szczyt 25 października<ref>{{Cytuj |autor = Thomas Duff |tytuł = Celebrations mark the closure of Uluru climb as ban comes into effect |data = 2019-10-28 |data dostępu = 2020-01-09 |opublikowany = Mail Online |url = https://www.dailymail.co.uk/news/article-7619999/Celebrations-mark-closure-Uluru-climb-ban-begins-climbers-labelled-selfish.html}}</ref>, jeden dzień przed zamknięciem na stałe góry Uluru dla zwiedzających. Zakaz został ustanowiony w 34. rocznicę powrotu monolitu do pierwotnych właścicieli<ref name="hh">{{Cytuj stronę | url = https://www.abc.net.au/news/2017-11-01/uluru-climbs-banned-after-unanimous-board-decision/9103512 | tytuł = Uluru climbs banned from October 2019 after unanimous board decision to 'close the playground' | nazwisko = Hitch | imię = Georgia | nazwisko2 = Hose | imię2 = Nick | data = 2017 | opublikowany = ABC | język = en | data dostępu = 2019-01-16}}</ref>.

ObiektUluru znajduje się na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|liście światowego dziedzictwa UNESCO]].