Gniew (miasto): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
mNie podano opisu zmian |
m Wycofano edycje użytkownika Rosewood (dyskusja). Autor przywróconej wersji to 5.173.136.70. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 38:
'''Gniew''' (pierw. ''Wońsk'', późn. ''Gmew'', niem. ''Mewe'') – [[miasto]] w [[województwo pomorskie|woj. pomorskim]], przy ujściu [[Wierzyca|Wierzycy]] do [[Wisła|Wisły]], w [[powiat tczewski|powiecie tczewskim]], siedziba [[Gniew (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Gniew]].
Przynajmniej do 1765 roku należało do starostwa gniewskiego
Według danych z 1 stycznia 2018 Gniew liczył 6 791 mieszkańców<ref name="Populacja2018">[http://www.polskawliczbach.pl/Gniew http://www.polskawliczbach.pl/Gniew], w oparciu o dane GUS.</ref>. Gniew leży na 877 kilometrze Wisły<ref>{{Cytuj |tytuł = Kilometraż Wisły {{!}} ROK RZEKI WISŁY |data dostępu = 2019-08-27 |url = https://www.rokwisly.pl/kilometraz-wisly/ |język = pl-PL}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Szlak kajakowy - rzeka Wisła |data dostępu = 2019-08-27 |opublikowany = wkw.wloclawek.pttk.pl |url = http://wkw.wloclawek.pttk.pl/kajszlszcz_wisla.html}}</ref>.
Linia 60:
== Historia ==
[[Plik:Kamienica w Gniewie.JPG|thumb|left|240px|Zachowana [[Gotyk|gotycka]] kamienica mieszcząca bibliotekę]]
Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z 2500 lat przed naszą erą. W początkach naszej ery przebiegał tędy [[szlak bursztynowy]], a już w IX wieku istniały dwa grody. Od X w. tereny te należały do państwa [[Polanie|Polan]] i były częścią [[Pomorze Gdańskie|Pomorza Gdańskiego]]. Po podziale kraju przez [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]] Gniew wchodził w skład kasztelanii [[Starogard Gdański|starogardzkiej]]. Później ziemie te przypadły książętom [[Świecie|Świecia]], a w 1229 (pierwsza pisemna wzmianka) od [[Sambor II|Sambora]] i [[Świętopełk II Wielki|Świętopełka]] otrzymało je [[Opactwo Cystersów w Oliwie|oliwskie opactwo cysterskie.]] W drugiej połowie XIII w. Sambor odebrał Gniew cystersom i w 1276 przekazał [[zakon krzyżacki|krzyżakom]] w zamian za pomoc w walce ze Świętopełkiem. Zakon, dla którego była to pierwsza posiadłość na lewym brzegu Wisły, przejął gród ostatecznie w 1282. Ważne położenie strategiczne zdecydowało o budowie tu [[zamek w Gniewie|zamku]]. Po zbudowaniu warowni w 1297 krzyżacy w miejscu wcześniejszej słowiańskiej osady istniejącej wokół kościoła parafialnego<ref>[http://www.tvn24.pl/zdjecia/wykopaliska-w-gniewie,24090.html Wykopaliska w Gniewie<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>, lokowali miasto na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] i rozpoczęli akcję osadniczą. Od grudnia 1306 roku i hołdu książąt pomorskich w [[Byszewo (wieś w powiecie bydgoskim)|Byszewie]] ziemie, na których leżał Gniew wchodziły w skład terenów kontrolowanych przez [[Władysław I Łokietek|Władysława Łokietka]], do czasu zbrojnego opanowania Pomorza Gdańskiego przez Zakon Krzyżacki w latach 1308–1309.
[[Plik:638041 Gniew pałac Marysienki 01.JPG|thumb|left|240px|Pałac [[Maria Kazimiera d’Arquien|Marysieńki]], XVII w.]]
Miasto kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk w latach 1410–1466, w 1440 przystąpiło do Związku Pruskiego, by po [[pokój toruński (1466)|pokoju toruńskim]] stać się częścią państwa polskiego, aż do czasu I rozbioru. W 1464 zamek został zdobyty przez wojska polskie dowodzone przez Piotra Dunina, starostą królewskim, w latach 1464–1466, został rotmistrz Tomko z Młodkowa. W latach 1466–1472 starostą Gniewa był Jakub Kostka<ref>{{Cytuj |autor = Jerzy Antoni Kostka |tytuł = Materiały do biografii genealogii i historii rodu Kostków herbu Dąbrowa |inni=Barbara Fabiszewska (red.) |wydawca=Stowarzyszenie Rodu Kostków |miejsce=Białystok-Koszalin |data=2015 |isbn=978-83-927099-0-9 |s=11}}</ref>, herbu Dąbrowa, syn Nawoja Kostki<ref>Jerzy Antoni Kostka, ''Kostkowie herbu Dąbrowa'', ZP POLIMER, Koszalin 2010, {{ISBN|9788389976406}}.</ref> z Rostkowa. Pełnienie tej funkcji potwierdza zezwolenie wydane przez króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] Pawłowi Jasieńskiemu na wykup dóbr na Żuławach i starostwa gniewskiego. Po nim starostą był Fabian Mgowski, od grudnia 1472 do marca 1483. A od 1483 do 1503 starostą był Sebastian Mgowski. Kolejnym starostą gniewskim był Czema Achacy (syn) – wojewoda pomorski, starosta gniewski, 1565–1572. W latach 1623–1667 starostą gniewskim był książę Albrecht St. Radziwiłł. Po nim starostą gniewskim od 16 marca 1667 był [[Jan III Sobieski|Jan Sobieski]], późniejszy król Polski, który zbudował tu m.in. Pałac Marysieńki dla swojej żony [[Maria Kazimiera d’Arquien|Marii Kazimiery]]. Następnym starostą gniewskim, po rodzie Sobieskich, od 1699 do 1724 został Michał Zdzisław Zamoyski, syn Marcina.
| |||