== Życiorys ==
Urodził się w [[Manila|Manili]] jako najmłodsze dziecko Joaquina Luny i Laureany Novicio{{Odn|Vallejo Jr.|2017|s=92}}. Jego rodzina pochodziła z północnego [[Luzon]]u{{Odn|Vallejo Jr.|2017|s=93}}. Absolwent prestiżowego [[Uniwersytet Ateneum Manilski|Ateneo]] w rodzinnym mieście (1881)<ref>{{cytuj stronę | url = https://interaksyon.philstar.com/hobbies-interests/2020/06/09/170317/remembering-antonio-luna-121st-death-anniversary-with-an-online-exhibit/ | tytuł = Remembering Antonio Luna’s 121st death anniversary with an online exhibit | data dostępu = 17 listopada 2020 | opublikowany = philstar.com | język = en}}</ref>, podjął studia farmaceutyczne na Universidad de Santo Tomás, które kontynuował na uczelniach hiszpańskich, początkowo na [[Uniwersytet Barceloński|Uniwersytecie Barcelońskim]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.cervantesvirtual.com/portales/literatura_filipina_en_espanol/imagenes_luna/imagen/imagenes_luna_02-antonio_luna_02/ | tytuł = Imágenes de Antonio Luna y Novicio (1868–1899) | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = cervantesvirtual.com | język = es}}</ref>, później natomiast później na [[Uniwersytet Complutense w Madrycie|madryckim Uniwersytecie Complutense]]. Ostatecznie uzyskał doktorat z farmacji (1891) na tym ostatnim. W czasie swego pobytu na Półwyspie Iberyjskim zaangażował się w działalność nacjonalistycznej emigracji filipińskiej, między innymi jako członek Asociación Hispano-Filipina. Krytyczny wobec polityki hiszpańskich władz kolonialnych, swoje poglądy w tym zakresie publikował na łamach "La solidaridad", głównego organu prasowego patriotycznych kręgów filipińskich w ówczesnej [[Hiszpania|Hiszpanii]]. Część artykułów jego autorstwa z tego okresu została zebrana w książce ''Impresiones'' wydanej w 1891 w [[Madryt|Madrycie]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.cervantesvirtual.com/portales/literatura_filipina_en_espanol/perfiles_biograficos/#p18 | tytuł = LUNA Y NOVICIO, Antonio N. (Binondo, Manila, 1868-Cabanatan, Nueva Écija, 1899) | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = cervantesvirtual.com | język = es}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = http://www.cervantesvirtual.com/portales/literatura_filipina_en_espanol/obra/impresiones/ | tytuł = Impresiones / por Taga-Ilog (Antonio Luna y Novicio) | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = cervantesvirtual.com | język = es}}</ref><ref>{{Cytuj pismo|nazwisko=Schumacher |imię=John N.|tytuł=Review: [Untitled] Reviewed Work: THE RISE AND FALL OF ANTONIO LUNA by Vivencio R. Jose|url=https://www.jstor.org/stable/42632315?seq=1|czasopismo=Philippine Studies|wolumin=24|wydanie=1|strony=122|data=1976|wydawca=|miejsce=|issn=2244-1638|odn=nie}}</ref>.
Na ojczysty archipelag powrócił w 1894<ref>{{cytuj stronę | url = https://www.flipscience.ph/news/features-news/hen-antonio-luna-scientist/ | tytuł = Hen. Luna Was A War Hero – And A Scientist Ahead Of His Time | data dostępu = 17 listopada 2020 | opublikowany = flipscience.ph | język = en}}</ref>, jakgdzie sięnie okazałopozostał na krótko zresztądługo. Oskarżony o związki z rewolucyjnym tajnym sprzysiężeniem Katipunan, został uwięziony<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.cervantesvirtual.com/portales/literatura_filipina_en_espanol/imagenes_luna/imagen/imagenes_luna_03-antonio_luna_04/ | tytuł = Imágenes de Antonio Luna y Novicio (1868–1899) | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = cervantesvirtual.com | język = es}}</ref> w manilskim Forte Santiago (1896), był poddawany torturom<ref>{{cytuj stronę | url =http://www.quezon.ph/2015/12/11/luna-timeline/ | tytuł = Antonio Luna: A Timeline of Readings | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = quezon.ph | język = en}}</ref>. Wkrótce później zaś deportowany do HiszpaniiHiszpani (1897) i osadzony w madryckim więzieniu Modelo<ref>{{cytuj stronę | url = https://manilastandard.net/mobile/article/338197 | tytuł = Tribute to a hero| data dostępu = 17 listopada 2020 | opublikowany = manilastandard.net | język = en}}</ref>. Na Filipiny powrócił w 1898, założył pismo "La independencia"<ref>{{cytuj stronę | url = http://vcn.bc.ca/~edfar/revista/cosmos7.htm | tytuł = La Destrucción del Cosmos Filipino (7ª Parte) | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = bc.ca | język = es}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1269/today-in-philippine-history-september-3-1898-la-independencia-came-out-with-its-first-issue | tytuł = Today in Philippine History, September 3, 1898, La Independencia came out with its first issue| data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = kahimyang.com | język = en}}</ref>. Jego wcześniej zdobyte doświadczenie w zakresie wojskowości i taktyki uczyniło zeń cennycennym nabytekwsparciem dla filipińskich władz rewolucyjnych. Szybko stał się jedną z czołowych postaci wojny filipińsko-amerykańskiej, doszedł do stopnia generała brygady<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.cervantesvirtual.com/portales/literatura_filipina_en_espanol/imagenes_luna/imagen/imagenes_luna_04-antonio_luna_05/ | tytuł = Imágenes de Antonio Luna y Novicio (1868–1899) | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = cervantesvirtual.com | język = es}}</ref>. Ceniony za swoje zdolności w prowadzeniu wojny partyzanckiej. W przemówieniu wygłoszonym w stulecie jego urodzin prezydent [[Ferdinand Marcos]] zauważył, że jego dokonania w tym zakresie można zestawić z [[Mao Zedong]]iem, Vo Nguyem Giapem czy Ho Chi Minhem<ref>{{cytuj stronę | url = https://kahimyang.com/kauswagan/articles/1322/today-in-philippine-history-october-29-1866-antonio-luna-was-born-in-binondo-manila | tytuł = Today in Philippine History, October 29, 1866, Antonio Luna was born in Binondo, Manila | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = kahimyang.com| język = en}}</ref>. Był jednym z uczestników Kongresu w Malolos (1898){{Odn|Vallejo Jr.|2017|s=93-4}}. Pełnił również funkcję dziekana wydziału farmacji krótko istniejącego Universidad Literaria de Filipinas{{Odn|Vallejo Jr.|2017|s=94}}{{Odn|Vallejo Jr.|2017|s=103}}. Położył podwaliny pod formację intelektualną filipińskich sił zbrojnych, jako założyciel Academia Militar, prekursorki Filipińskiej Akademii Wojskowej<ref>{{cytuj stronę | url = https://opinion.inquirer.net/134174/antonio-n-luna-and-vo-nguyen-giap | tytuł = Antonio N. Luna and Vo Nguyen Giap | data dostępu = 17 listopada 2020 | opublikowany = inquirer.net | język = en}}</ref>. Padł ofiarą walki o władzę i wpływy w łonie filipińskich sił rewolucyjnych, został zamordowany na zlecenie generała [[Emilio Aguinaldo|Emilia Aguinaldo]]<ref>{{cytuj stronę | url = https://www.manilatimes.net/2015/10/03/opinion/columnists/why-no-camp-named-after-luna/221780/ | tytuł = Why no camp named after Luna? | data dostępu = 17 listopada 2020 | opublikowany = manilatimes.net | język = en}}</ref>.
Poza swoją działalnością niepodległościową i burzliwą karierą w rodzących się siłach zbrojnych Filipin, został pamiętanyzapamiętany również za swoje badania nad [[malaria|malarią]]. W 1893 opublikował ''El Hematozoario del Paludismo'', pracę poświęconą tej właśnie tematyce, ciepło przyjętą przez środowisko medyczne<ref>{{cytuj stronę | url = http://bdh.bne.es/bnesearch/detalle/bdh0000098260 | tytuł = El hematozoario del paludismo su estudio experimental [Texto impreso] / por Antonio Luna y Novicio | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = bne.es | język = es}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = https://nhcp.gov.ph/museums/juan-luna-shrine/ | tytuł = Museo ni Juan at Antonio Luna | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = nhcp.gov.ph | język = en}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = https://www.philstar.com/business/science-and-environment/2010/08/12/601469/general-antonio-luna-scientist-soldier-and-revolutionary | tytuł = General Antonio Luna: Scientist, soldier and revolutionary | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = philstar.com | język = en}}</ref>. Wśród innych istotnych publikacji naukowych Luny wymienia się ''Notas bacteriologica y experimentales sobre le Grippe'' oraz ''Memoria sobre analisis de las aguas termales de Sibul''{{Odn|Vallejo Jr.|2017|s=95}}. Jako farmaceuta był związany z manilskim Laboratorio Municipal<ref>{{cytuj stronę | url = http://dbe.rah.es/biografias/81997/antonio-luna-y-novicio | tytuł = Antonio Luna y Novicio | data dostępu = 15 listopada 2020 | opublikowany = rah.es | język = es}}</ref>., Jakozdobył uczonyrównież zdobyłuznanie pewnąjako renomęuczony. Kilka lat po jego śmierci amerykańscy biurokraci poszukujący odpowiedniego kandydata na stanowisko szefa amerykańskiego laboratorium miejskiego Manili wspominali właśnie o Lunie, najwyraźniej nieświadomi tego, iż nie znajduje się on już wśród żywych{{Odn|Vallejo Jr.|2017|s=105}}.
Podobnie jak wielu współczesnych sobie intelektualistów filipińskich był [[wolnomularstwo|wolnomularzem]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://museumglp.org/masonry/freemasonry_in_the_philippines | tytuł = Freemasonry in the Philippines | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = museumglp.org | język = en}}</ref>.
Jest patronem ulic w wielu filipińskich miastach<ref>{{cytuj stronę | url = https://www.ecomparemo.com/info/common-street-names-in-the-philippines-and-who-theyre-named-after | tytuł = Common Street Names In The Philippines And Who They’re Named After | data dostępu = 17 listopada 2020 | opublikowany = ecomparemo.com | język = en}}</ref>. Jego rola w wojnie filipińsko-amerykańskiej stała się podstawą filmu ''Heneral Luna'', który trafił do kin w 2015. W postać Luny wcielił się w nim [[John Arcilla]]<ref>{{cytuj stronę | url = https://www.adobomagazine.com/philippine-news/john-arcilla-wows-audience-with-live-portrayal-of-heneral-luna/ | tytuł = John Arcilla wows audience with live portrayal of Heneral Luna | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = adobomagazine.com | język = en}}</ref><ref>{{cytuj stronę | url = https://www.hollywoodreporter.com/news/heneral-luna-film-review-831202 | tytuł = 'Heneral Luna': Film Review | data dostępu = 17 listopada 2020 | opublikowany = hollywoodreporter.com | język = en}}</ref>. Pojawia się również w serialu telewizyjnym ''Ilustrado'' (2014), gdzie w jego roli obsadzono [[JC Tiuseco|JC Tiusekę]]<ref>{{cytuj stronę | url = https://www.manilatimes.net/2014/10/18/lifestyle-entertainment/show-times/humanizing-rizal-ilustrado/135271/ | tytuł = Humanizing Rizal in ‘Ilustrado’ | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = manilatimes.net | język = en}}</ref>.
Jego brat [[Juan Luna (malarz)|Juan]] (1857–1899)<ref>{{cytuj stronę | url = https://www2.uned.es/dpto-hdi/museovirtualhistoriamasoneria/16Arte_y_masoneria/lunaynovicio.htm | tytuł = JUAN LUNA Y NOVICIO ( 1857-1899) | data dostępu = 17 listopada 2020 | opublikowany = uned.es | język = es}}</ref> był jednym z pierwszych malarzy filipińskich cieszącym się międzynarodową rozpoznawalnością. Kolejny brat natomiast, [[Joaquin Luna]], był natomiast politykiem, który wchodził w skład Senatu oraz [[Izba Reprezentantów (Filipiny)|Izby Reprezentantów]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://legacy.senate.gov.ph/senators/former_senators/joaquin_luna.htm | tytuł = Joaquin Luna | data dostępu = 16 listopada 2020 | opublikowany = senate.gov.ph | język = en}}</ref>.
== Przypisy ==
|