Gałka muszkatołowa: Różnice pomiędzy wersjami

Gałka muszkatołowa w postaci użytkowej jest jądrem nasiona o kształcie owalnym (długości 20–35 mm i średnicy 15–25 mm), masie 5–10 g, barwy jasno- do ciemnobrunatnej i powierzchni pomarszczonej siatkowato<ref name=rejewski/>. Dawniej do oferty handlowej trafiała po traktowaniu mlekiem wapiennym nadającym jej białawą powłokę, przez co zwana była orzechami muszkatołowymi<ref name="melchior">{{Cytuj książkę | autor = Hans Melchior, Hans Kastner | tytuł = Przyprawy badania botaniczne i chemiczne | wydawca = Wydawnictwa Naukowo-Techniczne | miejsce = Warszawa | data = 1978 | strony = 148-149}}</ref>. Pod względem botanicznym jest to część nasiona pozbawiona [[łupina nasienna|łupiny]], składająca się głównie z [[Bielmo (botanika)|bielma]], resztek [[obielmo|obielma]] i drobnego [[Zarodek|zarodka]], znajdującego się pod lekko wypukłym znaczkiem ([[hilum]])<ref name="melchior"/>. Podstawowym składnikiem gałki (do 40%) jest tłuszcz zwany masłem lub balsamem muszkatowym, który w znacznej części składa się z trójglicerydu [[Kwas mirystynowy|kwasy mirystynowego]] (mirystyny). Do 16% gałki stanowi [[olejek eteryczny]]. W jego skład wchodzą m.in. [[Α-Pinen|α-pinen]], [[kamfen]], [[P-Cymen|p-cymen]], [[limonen]], [[linalol]], [[geraniol]], [[borneol]] i z udziałem 8% [[mirystycyna]], odpowiadająca za działanie toksyczne i halucynogenne gałki. Pozostałą jej część stanowią m.in. [[skrobia]] i, [[węglowodany]]<ref name="rejewski"/><ref name=melchior/>, [[saponiny]], [[lipazy]]<ref name=melchior/>.

W małych ilościach gałka muszkatołowa nie powoduje widocznych zmian fizjologicznych lub neurologicznych. Spożyta w ilości 5–15 gramów ma działanie [[substancja psychoaktywna|psychoaktywne]] z powodu obecności [[Mirystycyna|mirystycyny]]. Ze względu na towarzyszące nieprzyjemne efekty uboczne, rzadko jest stosowana w celach rekreacyjnych. Duże ilości, rzędu 60 g (~12 łyżeczek) i więcej, są niebezpieczne, powodując konwulsje, palpitacje, nudności, w niektórych przypadkach odwodnienie i ogólne uczucie bólu. Po zażyciu dużych ilości doświadczano silnego działania [[Majaczenie|delirycznego]]. Osoby spożywające gałkę w znacznych ilościach mówią o nieprzyjemnych, trudnych doświadczeniach, włączając w to zaburzenia widzenia ([[halucynacje]]) i w wielu przypadkach stany [[lęk]]owe. Innym efektem spożycia gałki w nadmiernych ilościach jest uczucie oszołomienia związane z napływem krwi do głowy{{r|Stein}}. Objawy ostrego zatrucia mirystycyną są podobne do zatrucia [[atropina|atropiną]] (wysuszenie jamy ustnej, [[tachykardia]], zaczerwienienie twarzy)<ref name=henne/>, poza tym występują bóle głowy, pocenie się, [[Apatia (psychopatologia)|apatia]]<ref name=melchior/>. Do 2001 r. opisano jeden przypadek śmiertelny po spożyciu gałki muszkatołowej w kombinacji z [[flunitrazepam]]em{{r|Stein}}.

W większości krajów stosuje się ją przede wszystkim do słodkich wypieków ([[ciasto (deser)|ciast]]{{r|Lim|fe}}, zwłaszcza [[piernik]]ów<ref name=melchior/>), [[deser]]ów i [[słodycze|słodyczy]]{{r|Lim|fe}}. Europejczycy chętnie dodają ją do potraw z [[ziemniak]]ów oraz do przetworzonych produktów mięsnych{{r|Lim}}. W Europie zachodniej przyprawia się nią również mięsa, zupy, sosy serowe oraz [[beszamel|sos beszamelowy]]{{r|Lim|fe}}. Dodaje się ją do gorących napojów takich jak [[grzane wino]], grzany [[cydr]], ''[[egg nog|eggnog]]'', [[kawa mokka]], ale też do mrożonej ''[[cloud coffee]]''{{r|Lim}}. W [[przyprawy kuchni indyjskiej|kuchni indyjskiej]] gałka muszkatołowa znana jest jako ''dżaiphal''{{r|Adiraja}} i używana przede wszystkim do deserów{{r|Lim}} i słodyczy{{r|Adiraja}}, ale też do potraw warzywnych{{r|Adiraja}} i mięsnych. Wchodzi w skład mieszanki przyprawowej [[masala (przyprawa)|''Kashmiri masala'']]{{r|Lim}}, używanej m.in. do potraw z baraniny (np. ''[[Rogan josh|Rogan dźosz]]''<ref>https://books.google.pl/books?id=WbakAQAAQBAJ&pg=PA101&dq=kashmiri#v=onepage&q=kashmiri&f=false</ref>) i ''[[curry]]'' z kurczakiem. Znajduje się też w wielu mieszankach do [[curry japońskie|japońskiego ''curry'']]{{r|Lim}}. W [[kuchnia etiopska|kuchni etiopskiej]] gałka muszkatołowa jest ważnym składnikiem mieszanki ''[[Berbere]]'', używanej do potraw mięsnych, w tym też rybnych{{r|Lim}}. W kuchniach [[Bliski Wschód|środkowowschodnich]] gałką muszkatołową przyprawia się często dania wytrawne{{r|Lim}}.

Masło lub balsam muszkatowy (''Ceratium Nusticae'') pozyskiwane z gałki jest szeroko stosowane zarówno w przemyśle spożywczym, jak i w kosmetyce i lecznictwie. Poza tym gałka była i bywa wykorzystywana do odurzania się (głównie w amerykańskich więzieniach, w Indonezji i Egipcie – objawy w postaci poczucia bezosobowości, niepokoju, rzadko [[halucynacje]] i pobudzenie ruchowe następują w kilka godzin po spożyciu dwóch gałek<ref name="henne">{{Cytuj książkę | autor = Maria Henneberg, Elżbieta Skrzydlewska (red.) | tytuł = Zatrucia roślinami wyższymi i grzybami | wydawca = Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich | miejsce = Warszawa | data = 1984 | strony = 36 | isbn = 83-200-0419-5}}</ref>) oraz do [[Aborcja|aborcji]] (głównie w XIX wieku<ref name=melchior/>)<ref name="rejewski"/>.