Jan Antoni Poszakowski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Mathiasrex (dyskusja | edycje) kat. |
|||
Linia 43:
|www =
}}
== Życie i działalność ==
Jan Poszakowski urodził się 1 marca 1684 roku w nieznanej miejscowości nad rzeką Szaka na terenie parafii [[Szadów (Litwa)|Szadów]] (powiat upicki, [[województwo trockie]]). Pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej. Naukę pobierał w szkole jezuickiej w [[Kowno|Kownie]]. Po ukończeniu klasy retoryki wstąpił do prowincji litewskiej [[Jezuici|Towarzystwa Jezusowego]] 21 lipca 1700 roku. Dwuletni [[nowicjat]] odbył w domu nowicjackim przy [[Kościół św. Ignacego Loyoli i klasztor Jezuitów w Wilnie|kościele św. Ignacego]] w [[Wilno|Wilnie]]. W roku szkolnym 1702/03 uczestniczył w kursie retoryki dla scholastyków jezuickich w [[Nieśwież]]u<ref name=":0">B. Natoński, ''Poszakowski Jan Antoni (1684-1757)'', w: PSB, t. 27, 1982-1983, s. 705.</ref>. W latach 1703–1706 studiował filozofię pod kierunkiem Michała Suffczyńskiego w [[Akademia i Uniwersytet Wileński Towarzystwa Jezusowego|Akademii Wileńskiej]], gdzie zdaniem egzaminatorów osiągnął bardzo dobre wyniki<ref name=":1">A. Mariani, ''Le strategie editoriali di Jan Poszakowski s.i. (1684–1757). Un contributo alla storia della letteratura religiosa del tardo barocco'', „Studia Europaea Gnesnensia”, 8 (2013), s. 210.</ref>. W latach 1706–1710 wykładał infimę, gramatykę, syntaksę i poetykę w Akademii Wileńskiej. W wyniku epidemii [[Dżuma|dżumy]] w lipcu 1710 roku Poszakowski wraz ze współbraćmi schronił się w majątku Akademii [[Dworzyszcze (rejon solecznicki)|Dworzyszcze]], gdzie jesienią tego roku rozpoczął naukę [[Teologia dogmatyczna|teologii scholastycznej]]. Studia te kontynuował po powrocie do Wilna wiosną 1711 roku. Tam otrzymał też święcenia kapłańskie 21 maja 1713 roku. Z uwagi na dobre wyniki w nauce został dopuszczony do dysputy publicznej z zakresu teologii scholastycznej. Tym samym uzyskał zezwolenie na rozwiązanie [[Kazuistyka|kazusów sumienia]]<ref name=":1" />.
[[Plik:Wessel Hieronim Radziwiłł.jpg|mały|lewo|Hieronim Florian Radziwiłł (1715-1760)]]
Dzięki znajomości języka litewskiego, wyniesionej z domu rodzinnego, Poszakowski głosił kazania w tym języku w wileńskim [[Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Wilnie|kościele św. Janów]]<ref>''Diarium Collegij Societatis Iesu ab Anno 1710 ad anni 1723 Septembrem exclusive = Vilniaus jėzuitų kolegijos dienoraštis, 1710–1723 metai'', red. I. Katilienė, Vilnius 2004, s. 58, 66, 84, 90, 100, 110, 122.</ref>. W roku szkolnym 1714/15 Poszakowski wykładał poetykę i retorykę w Kownie, a następnie w [[Kroże|Krożach]] (1715/16). W roku 1716/17 odbył [[Trzecia probacja|trzecią probację]] w Nieświeżu. Następnie pracował jako minister (zastępca [[rektor]]a), ojciec duchowny, prefekt szkół i kaznodzieja litewski w Kownie w roku 1717/18<ref name=":0" />. Tu 15 sierpnia 1717 roku złożył uroczystą profesję tzw. [[Czwarty ślub|czwartego ślubu]]<ref>''Polonica w Archiwum Rzymskim Towarzystwa Jezusowego'', t. 3: ''Germania'', red. A.P. Bieś, R. Danieluk, L. Grzebień, M. Inglot, Kraków 2006, s. 51.</ref>. W latach 1718–1721 wykładał filozofię (logikę, fizykę i metafizykę wraz z etyką) w Akademii Wileńskiej. Przy obejmowaniu katedry filozoficznej 30 sierpnia 1718 roku otrzymał stopień magistra sztuk wyzwolonych i filozofii<ref>''Akademijos laurai [Arba laipsniu̜ teikimo ir daktaro, licenciato, magistro ir bakalauro laipsniu̜ siekiančiu̜ju̜ Vilniaus Jezaus Draugijos Akademijoje knyga, suras̆yta ir sudaruta 1650 metais] = [Laureae Academicae: Seu Liber continens ritum promovendi et catalogum promotorum ad gradum doctoratus licentiatus, magisterii et baccalaureatus in alma Academia Vilnensi Soc. Iesu comparatus et ordinatus anno 1650]'', ed. M. Svirkas, I. Balčiene, R. Plečkaitis, E. Karpavičius, Vilnius 1997, s. 213.</ref>
W roku szkolnym był ministrem, prefektem szkół, prefektem kościoła i prokuratorem [[Kolegium Jezuitów w Nieświeżu|kolegium nieświeskiego]]. Od 1722 roku związany był z dworem [[Anna Katarzyna Radziwiłłowa|Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej]], gdzie służył jako wychowawca jej syna [[Hieronim Florian Radziwiłł|Hieronima Floriana Radziwiłła]]. Formalnie należał do kolegium nieświeskiego, rezydował jednak w [[Biała Podlaska|Białej Książęcej]]. Poszakowski miał towarzyszyć księciu podczas podróży zagranicznej. Jednak mimo uzyskania zgody na wyjazd od generała [[Franz Retz|Franza Retza]] już w 1731 roku, Poszakowski nie wyjechał, pozostając na dworze Anny Katarzyny<ref>A. Mariani, ''Le strategie editoriali'', s. 211–213.</ref>. W latach 1733–1735 jezuicki katalogi osobowe podawały go jako kapelana nadwornego Hieronima Floriana Radziwiłła, przypisanego do [[Kolegium jezuitów w Słucku|kolegium w Słucku]]. 22 maja 1735 został rektorem kolegium słuckiego. Urząd ten pełnił do 1739 roku. Jako przełożony kolegium słuckiego organizował uroczyste obchodzenie imienin Anny Katarzyny i Hieronima Floriana Radziwiłłów, a w 1736 roku hucznie przyjął księcia po jego powrocie z podróży zagranicznej. W 1738 roku uporządkował bibliotekę i odprawiał uroczystości kanonizacyjne [[Jan Franciszek Regis|św. Jana Franciszka Regisa]]. Dzięki kontaktom z dworem radziwiłłowskim starał się o korzyści materialne dla kolegium, np. uzyskując zapasy miodu pitnego, paramenty i lustra wytworzone w manufakturach radziwiłłowskich<ref name=":2">A. Mariani, ''Le strategie editoriali'', s. 214–215.</ref>.
Linia 80 ⟶ 79:
Prace historyczno-apologetyczne Jana Poszakowskiego stanowiły uzupełnienie jego pism teologiczno-polemicznych. Autor starał się w nich doprowadzić do jedności Kościoła nie w oparciu o argumenty teologiczne, lecz metodą historyczną. Dzieje wyznań reformacyjnych Poszkowski ujmował raczej faktograficzne, nie wnikając w przyczyny [[Reformacja|Reformacji]]. Rezygnował także z oceniania doktryny protestanckiej z punktu widzenia teologicznego, gdyż to zostało już dokonane w pismach teologiczno-polemicznych<ref>K. Janikowski, ''Ks. Jan Poszakowski'', s. 104.</ref>.
[[Plik:Poszakowski Historya luterska.jpg|mały|Strona tytułowa ''Histoyi luterskiej'' Jana Poszakowskiego]]
Pierwsza książka pt. ''Historya Luterska o Początkach i Roskrzewieniu się tey Sekty'' (Wilno 1745) omawiała początki [[Luteranizm|wyznania ewangelicko-augsburskiego]] oraz jego rozwój w [[Prusy Książęce|Prusach]], w Polsce i w [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkim Księstwie Litewskim]]<ref>K. Estreicher, ''Bibliografia staropolska'', t. 25, s. 120–121.</ref>. Druga książka pt. ''Historya Kalwińska o Początkach, progresie y upadku tey sekty we Francyi'' (Warszawa 1747) porównywała doktryny [[Zwinglianizm|Zwingliego]] i Kalwina z nauką Lutra. Omawiała też losy tego wyznania we Francji. Książka była zadedykowana podkomorzym poznańskim Franciszkowi i Zofii z Czarnkowskich Radzewskim. Kolejny tom, wydany pod tytułem ''Historya o początku odszczepieńswa Kościoła Anglikańskiego y weyściu do niego Herezyi Kalwińskiey y innych Sekt'' (Warszawa 1748) i zadedykowany [[Jan Chreptowiczow|Janowi Chreptowiczowi]], stolnikowi nowogródzkiemu, dotyczył nie tyle rozwoju [[Anglikanizm|Kościoła anglikańskiego]], ile prześladowania katolików na Wyspach Brytyjskich. Poszakowski powoływał się na poczytne dzieło [[Nicolas Sander|Nicolasa Sandera]] i Edwarda Richtona ''De origine ac progressu schismatis Anglicani'' (Reims 1585, II wyd. 1586), które podlegało licznym przeróbkom i przedrukom (m.in. w Gdańsku w 1698 roku). Poszakowski uzupełniał i rozszerzał chronologicznie pierwowzór w oparciu o dzieło [[Gilbert Burnet|Gilberta Burneta]] ''The history of the reformation of the Church of England'' (Londyn 1679-1714), które zapewne znał w wersji łacińskiej, oraz ''Istoria della di Gesù:
W oczach Poszakowskiego historia nie tylko służyła polemice wyznaniowej, ale też stanowiła ważny element humanistycznej formacji młodzieży świeckiej oraz instrument wychowania politycznego. W tym duchu Poszakowski wydał kilka podręczników. W ten nurt wpisywała się ''Summa historyi uniwersalney'' (Wilno 1748) stanowiąca zarys historii świata od czasów biblijnych po współczesne, ułożony według panujących. Podobną strukturę miała ''Summa Historyi Cesarzów zachodnich, jako też wschodnich'' (Wilno 1749). W tym samym roku Poszakowski wydał książkę o wyprawach krzyżackich pt. ''Woyny Święte dla Odzyskania Ziemi Świętey'', zadedykowane [[Kazimierz Łuskina|Kazimierzowi Łuskinie]]. Z kolei materiał zgromadzony w kalendarzach politycznych Poszakowski wydawał ponownie jako odrębne ksiażki pt. ''Sukcessya dalszych imperatorów rzymskich po dwunastu cesarzach przeszłego roku opisanych'' (Wilno 1747) i ''Series Imperatorów chrześciańskich'' (1748). Wreszcie Poszakowski przetłumaczył z łacińskiego na polski [[Guillaume Marcel|Guillaume’a Marcela]] ''Conspectus chronologicus''. Dzieło to ukazało się w dwóch częściach w Wilnie w 1747 roku pod tytułem ''Guilelmi Marcelli Conspectus Chronologiae''<ref>K. Estreicher, ''Bibliografia staropolska'', t. 25, s. 125.</ref>''.''
Linia 107 ⟶ 106:
Jedynym dziełem Poszakowskeigo zachowanym w rękopisie jest zbiór nekrologów pt. „De viribus illustribus Provinciae Lithuaniae S.I.”. Poszakowski gromadził tzw. ''compendia vitae'' sporządzane na potrzeby centralnej administracji zakonu, uzupełniając je o informacje dotyczące dorobku piśmienniczego poszczególnych jezuitów<ref>J. Łukaszewska-Haberkowa, ''Civitas aeternitatis Jeremiasza Drexela SJ (1581-1638) jako jeden z wzorców twórczości Jana Poszakowskiego SJ (1684-1757)'', [w:] ''Sacrum w mieście: średniowiecze i wczesna epoka nowożytna: Wymiar religijny, kulturalny i społeczny'', red. D. Quirini Popławska, Ł. Butkiewicz, Kraków 2016, s. 279–290.</ref>. Na zainteresowanie Poszakowskiego historią Towarzystwa wskazuje też odnotowany w nekrologu „Katalog pisarzy w prowincji litewskiej 1754”<ref>J. Żukowska, ''Jan Poszakowski'', s. 82.</ref>.
=== Starodruki ===
* Lambert Joseph, Poszakowski Jan, ''Kazania na niedziele całego roku y święta, nauki wielce do zbawienia potrzebne zawierające. Cz. 1, Od Adwentu do Wniebowstąpienia Pańskiego'', Wilno 1752<ref>[https://polona.pl/item/kazania-na-niedziele-calego-roku-y-swieta-nauki-wielce-do-zbawienia-potrzebne,MTE3MTU5MTM/4/#info:metadata Kazania na niedziele całego roku y święta, nauki wielce do zbawienia potrzebne zawierające. Cz. 1, Od Adwentu do Wniebowstąpienia Pańskiego].</ref>
* Lambert Joseph, Poszakowski Jan, ''Kazania na święta z francuskiego na polski język przełożone'', Wilno 1752<ref>[https://polona.pl/item/kazania-na-swieta-z-francuskiego-na-polski-jezyk-przelozone,MTE3MTU4NTk/6/#info:metadata Kazania na święta z francuskiego na polski język przełożone].</ref>
* Patouillet Louis, Poszakowski Jan, ''Absurda Jansenistica, hoc est Sceleratu per gratiam Paschasii Quesnelli Jansenistarum Antesignani, ab omni culpa et poena immunis, uti evidentissime demonstrat sequens Dialogus, seu Colloquium Theologi Catolici cum Jansenista, nunc primum ex Gallico quo in Batavia prodiit sermone, Latine redditum'' [...], Varsaviae 1755<ref>[https://polona.pl/item/absurda-jansenistica-seu-sceleratus-per-gratiam-paschasii-quesnelli-jansenistarum,MTE3MTQxMTE/ Absurda Jansenistica, hoc est Sceleratu per gratiam Paschasii Quesnelli Jansenistarum Antesignani, ab omni culpa et poena immunis, uti evidentissime demonstrat sequens Dialogus, seu Colloquium Theologi Catolici cum Jansenista, nunc primum ex Gallico quo in Batavia prodiit sermone, Latine redditum].</ref>.
* Pinamonti Giovanni Pietro, Poszakowski Jan, ''Droga do nieba wprzód od przeszkód uprzątniona, a potym przez cnoty teologiczne y moralne prosto do chwały wieczney prowadząca: od świadomych tey drogi Oyców Duchownych, osobliwie Jana Piotra Pinamontego'' [...] ''pokazana, z Exercycyów duchownych S. Ignacego de Loyola, a dla wygody Plebanów, Kaznodziejów'' [...] ''po polsku opisana'', Wilno 1756<ref>[https://polona.pl/item/droga-do-nieba-wprzod-od-przeszkod-uprzatniona-a-potym-przez-cnoty-teologiczne-y-moralne,MTE3MTg5MjE/4/#info:metadata Droga do nieba wprzód od przeszkód uprzątniona, a potym przez cnoty teologiczne y moralne prosto do chwały wieczney prowadząca: od świadomych tey drogi Oyców Duchownych, osobliwie Jana Piotra Pinamontego pokazana, z Exercycyów duchownych S. Ignacego de Loyola, a dla wygody Plebanów, Kaznodziejów po polsku opisana].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Antidotum contra Antidotum, abo Zbawienna Przestroga, że Lekarstwo Duszne Przeciwko Apostazyi przez Woyciecha Węgierskego niegdy Superintendenta Zborów Ewangelickich sporządzone y wygotowae, teraz świeżo w Królewcu Roku Pańskiego 1750 Drukiem publikowane y ogłoszone, jest Wierutną Dusz Trucizną, dana wszystkim w obec, y z osobna Boga kochaiącym y zbawienia wiecznego sobie życzącym'' [...], Wilno 1754<ref>[https://polona.pl/item/absurda-jansenistica-seu-sceleratus-per-gratiam-paschasii-quesnelli-jansenistarum,MTE3MTQxMTE/ Antidotum contra Antidotum, abo Zbawienna Przestroga, że Lekarstwo Duszne Przeciwko Apostazyi przez Woyciecha Węgierskego niegdy Superintendenta Zborów Ewangelickich sporządzone y wygotowae, teraz świeżo w Królewcu Roku Pańskiego 1750 Drukiem publikowane y ogłoszone, jest Wierutną Dusz Trucizną, dana wszystkim w obec, y z osobna Boga kochaiącym y zbawienia wiecznego sobie życzącym].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Firmament Prawdy Trzema Gwiazdami rozumy Dyssydentów oświecający, to jest'' ''Nauka katolicka o Wzywaniu Świętych, o Modliwie za Umarłych y o Czyscu z Nauką Xiąg Symbolicznych Kościoła Luterskiego, y Nayprzednieyszych iego Nauczycielów zniesiona'', Wilno 1737<ref>[https://polona.pl/item/firmament-prawdy-trzema-gwiazdami-rozumy-dyssydentow-oswiecaiacy-to-jest-nauka,Mzc2NDU4OA/ Firmament Prawdy Trzema Gwiazdami rozumy Dyssydentów oświecający, to jest Nauka katolicka o Wzywaniu Świętych, o Modliwie za Umarłych y o Czyscu z Nauką Xiąg Symbolicznych Kościoła Luterskiego, y Nayprzednieyszych iego Nauczycielów zniesiona].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Głos Pasterza Jezusa Chrystusa wzywającego owieczki do owczarni swojey albo nauka katholicka praeliminarna, która podaje sposób w powszechności rozeznania prawdziwej religiey chrześcijańskiey od nieprawdziwey y zmyśloney'', Wilno 1736<ref>[https://polona.pl/item/glos-pasterza-jezusa-chrystusa-wzywajacego-owieczki-do-owczarni-swojey-albo-nauka,MTE3MDg3MTE/1/#info:metadata Głos Pasterza Jezusa Chrystusa wzywającego owieczki do owczarni swojey albo nauka katholicka praeliminarna, która podaje sposób w powszechności rozeznania prawdziwej religiey chrześcijańskiey od nieprawdziwey y zmyśloney].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Historya kalwińska o Początkach, progresie y upadku tey sekty we Francyi, z rożnych Authorow, ktorzy żyli tych wiekow, ktorych się to stało, y na co sami patrzyli'' [...] ''w Części Pierwszey Zebrana'', Warszawa 1747<ref>[https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=24942 Historya kalwińska o Początkach, progresie y upadku tey sekty we Francyi, z rożnych Authorow, ktorzy żyli tych wiekow, ktorych się to stało, y na co sami patrzyli w Części Pierwszey Zebrana].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Historya Luterska o Początkach y Roskrzewieniu się tey Sekty, Oraz nie ktore rewolucye w sobie zawierająca, Swiatu Polskiemu ogłoszona'' [...], Wilno 1745<ref>[https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=45329 Historya Luterska o Początkach y Roskrzewieniu się tey Sekty, Oraz nie ktore rewolucye w sobie zawierająca, Swiatu Polskiemu ogłoszona].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Historya o Początku Odszczepieństwa Kościoła Anglikańskiego y wejściu do niego Herezyi Kalwińskiey y innych Sekt; Z Mikołaja Sansera, Edwarda Rychtona y z inszych po nich następujących Pisarzow Dziejow Angielskich Zebrana y Opisana przez x. Jana Poszakowskiego Soc Jesu Theologa. Łaskawą Promocye Wielmożnego Jmći Pana Jana Chreptowicza Stolnika Województwa Nowogrodzkiego, Starosty Zoszelskiego do Druku podana. Y ta to iest częsc wtora Historyi Kalwinskiey O Progressie y rozszerzeniu siętey Sekty w Krolestwach Wielkiey Brytanny'', Warszawa 1748<ref>[http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/dlibra/doccontent?id=518 Historya o Początku Odszczepieństwa Kościoła Anglikańskiego y wejściu do niego Herezyi Kalwińskiey y innych Sekt; Z Mikołaja Sansera, Edwarda Rychtona y z inszych po nich następujących Pisarzow Dziejow Angielskich Zebrana y Opisana przez x. Jana Poszakowskiego Soc Jesu Theologa. Łaskawą Promocye Wielmożnego Jmći Pana Jana Chreptowicza Stolnika Województwa Nowogrodzkiego, Starosty Zoszelskiego do Druku podana. Y ta to iest częsc wtora Historyi Kalwinskiey O Progressie y rozszerzeniu siętey Sekty w Krolestwach Wielkiey Brytanny].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Historya O Początku Odszczepieństwa Kościoła Anglikańskiego y weyśćiu do niego Herezyi Kalwińskiey y innych Sekt'' […] ''Y ta to iest Częsc Wtora Historyi Kalwinskiey'', Warszawa 1748<ref>[https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/27586/edition/24944/content Historya O Początku Odszczepieństwa Kościoła Anglikańskiego y weyśćiu do niego Herezyi Kalwińskiey y innych Sekt Y ta to iest Częsc Wtora Historyi Kalwinskiey].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Historyi Kalwińskiey Częsc Trzecia, W ktorey się opisuie Okazya y Sposob rozmnożenia tey Herezyi w Belgium albo w Niderlandzie'', Warszawa 1749<ref>[https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/27666/edition/25035 Historyi Kalwińskiey Częsc Trzecia, W ktorey się opisuie Okazya y Sposob rozmnożenia tey Herezyi w Belgium albo w Niderlandzie].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Kalendarz Jezuicki Większy Na Rok Przestępny MDCCXL'', Wilno [1739]<ref>[http://cyfrowa.biblioteka.zamosc.pl/dlibra/doccontent?id=3159 Kalendarz Jezuicki Większy Na Rok Przestępny MDCCXL].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Kalendarz Mnieyszy Jezuicki Prowincyi Litewskiey Na Rok Pański 1740: záwierájący w sobie krom Rewolucyi Słońcá y Xiężycá'' [...], Wilno [1739]<ref>[https://polona.pl/item/kalendarz-mnieyszy-jezuicki-prowincyi-litewskiey-na-rok-panski-zawierajacy-w-sobie,OTA5NDE4OTI/ Kalendarz Mnieyszy Jezuicki Prowincyi Litewskiey Na Rok Pański 1740: záwierájący w sobie krom Rewolucyi Słońcá y Xiężycá].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Kalendarz Polityczny na Rok Pański 1738 zawieraiący w sobie Rewolucye Roczne, Lunacye, Zaćmienia Słońca y Xiężyca, Concilia powszechne, Herezye, Zakony, Seriem Krolow Polskich, dzień narodzenia Panow y inne rzeczy ciekawe do politycznych rozmow służące 1738'', Wilno [1737]<ref>[https://polona.pl/item/kalendarz-polityczny-na-rok-panski-zawieraiacy-w-sobie-rewolucye-roczne-lunacye,OTA3MjUwODg/4/#info:metadata Kalendarz Polityczny na Rok Pański 1738 zawieraiący w sobie Rewolucye Roczne, Lunacye, Zaćmienia Słońca y Xiężyca, Concilia powszechne, Herezye, Zakony, Seriem Krolow Polskich, dzień narodzenia Panow y inne rzeczy ciekawe do politycznych rozmow służące 1738].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Kalendarz Prześwietnych Dam ná Rok Pánski 1741 po Przestępnym pierwszy, po Przybyszowym wtory, Záwierający w sobie krom Rewolucyey Słońca y Xiężyca, Dźień zeyśćia z tego świata Zacnych y Znacznych urodzeniem, świątobliwością y Cudami Dam, jákie są Swięte álbo Błogosławione Cesarzowe y Cesarzowne, Krolowe y Krolewne, Xiężne y Xiężniczki, Margraffowe y Margraffowne, także Senatorskiego rodu Panie y Panny, Przezacnym Damom Polskim do naśladowania zá przykład Dobrodzieykom Kompaniey Jezusowey, na oświadczenie wdźięcznośći zá Kolendę prezentowany'', Wilno [1740]<ref>[https://polona.pl/item/kalendarz-przeswietnych-dam-na-rok-panski-1741-po-przestepnym-pierwszy-po-przybyszowym,OTA5NDE4OTQ/4/#info:metadata Kalendarz Prześwietnych Dam ná Rok Pánski 1741 po Przestępnym pierwszy, po Przybyszowym wtory, Záwierający w sobie krom Rewolucyey Słońca y Xiężyca, Dźień zeyśćia z tego świata Zacnych y Znacznych urodzeniem, świątobliwością y Cudami Dam, jákie są Swięte álbo Błogosławione Cesarzowe y Cesarzowne, Krolowe y Krolewne, Xiężne y Xiężniczki, Margraffowe y Margraffowne, także Senatorskiego rodu Panie y Panny, Przezacnym Damom Polskim do naśladowania zá przykład Dobrodzieykom Kompaniey Jezusowey, na oświadczenie wdźięcznośći zá Kolendę prezentowany].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Kalendarz Rzymski III. Na Rok Páński 1744. Przestępny po Przybyszowym Wtory: w ktorym krom Rewolucyi Słońca y Xiężyca y krom Directorium Páćierzy Kápłańskich pro PP. Societatis Jesu zawiera się Komput Starodawnych Familii Szlachty Rzymskiey stante Republica / Od X. Jana Poszakowskiego Soc. Jesu. Zebrany. In gratiam Szlachetney Młodźi Polskiey y Litewskiey chwalebnie ciekawey w Stárożytności'', Warszawa [1743]<ref>[https://polona.pl/item/kalendarz-rzymski-historyczny-na-rok-1744,OTA3MjUwOTE/4/#info:metadata Kalendarz Rzymski III. Na Rok Páński 1744. Przestępny po Przybyszowym Wtory: w ktorym krom Rewolucyi Słońca y Xiężyca y krom Directorium Páćierzy Kápłańskich pro PP. Societatis Jesu zawiera się Komput Starodawnych Familii Szlachty Rzymskiey stante Republica / Od X. Jana Poszakowskiego Soc. Jesu. Zebrany. In gratiam Szlachetney Młodźi Polskiey y Litewskiey chwalebnie ciekawey w Stárożytności].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Katechizm rzymski abo krotka nauka katolicka wszystkim chrześcianom do zbawienia naypotrzebnieysza'', Wilno 1752<ref>[https://polona.pl/item/katechizm-rzymski-abo-krotka-nauka-katolicka-wszystkim-chrzescianom-do-zbawienia,MTE3MTYxMTg/6/#info:metadata Katechizm rzymski abo krotka nauka katolicka wszystkim chrześcianom do zbawienia naypotrzebnieysza].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Kolenda Cesarska Na Rok 1746. Po Przybyszowym pierwszy, po Przestępnym wtory: zawierająca Seriem Duodecim Cæsarum albo 12. pierwszych Cesarzow Rzymskich Ofiarowana Szlachetney Młodzi'' [...], Wilno [1745]<ref>[https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=193377 Kolenda Cesarska Na Rok 1746. Po Przybyszowym pierwszy, po Przestępnym wtory: zawierająca Seriem Duodecim Cæsarum albo 12. pierwszych Cesarzow Rzymskich Ofiarowana Szlachetney Młodzi].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Kolenda Jerozolimska Na Rok 1746. po Przybyszowym Pierwszy po Przestępnym wtory: Zawierająca Sukcessyą Biskupow y Patryarchow Jerozolimskich z Kalendarzem Kościoła Greckiego y Ruskiego Ofiarowana Prześwietney Młodzi'' [...], Warszawa [1745]<ref>[https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=163691 Kolenda Jerozolimska Na Rok 1746. po Przybyszowym Pierwszy po Przestępnym wtory: Zawierająca Sukcessyą Biskupow y Patryarchow Jerozolimskich z Kalendarzem Kościoła Greckiego y Ruskiego Ofiarowana Prześwietney Młodzi].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Kolenda Papieska Na Rok Pański 1745: Po Przybyszowym trzeci, po Przestępnym pierwszy, zawieraiąca Kalendarz Samych Papiezow Namiesnikow Chrystusowych Następcow S. Piotra na Stolicę Rzymską y Ich Sukcessyą do teraznieyszego Oyca Swiętego Benedikta XIV. Chronologice doprowadzoną, Offiarowana Katholickiey Młodzi osobliwie ad statu[m] Ecclesiasticu''[''m''] ''aspirandi dla wiadomości o powszechnych Oycach Chrześciaństwa y naywyzszych Pasterzach Owczarni Chrystusowey'', Warszawa [1744] <ref>[https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=121736 Kolenda Papieska Na Rok Pański 1745: Po Przybyszowym trzeci, po Przestępnym pierwszy, zawieraiąca Kalendarz Samych Papiezow Namiesnikow Chrystusowych Następcow S. Piotra na Stolicę Rzymską y Ich Sukcessyą do teraznieyszego Oyca Swiętego Benedikta XIV. Chronologice doprowadzoną, Offiarowana Katholickiey Młodzi osobliwie ad statum Ecclesiasticum aspirandi dla wiadomości o powszechnych Oycach Chrześciaństwa y naywyzszych Pasterzach Owczarni Chrystusowey]</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Konfessya Albo Wyznanie Wiary Jednostaynym konsensem y zgodą wszystkich Zborow Kàlwińskich ułozone. A przez W. Xiędza Jana Poszakowskiego'' [...] ''Roztrząsnione. Jeżeli sie zgadza ze Słowem Bożym y z Náuką starodawnego Kościoła?'' [...], Warszawa 1742<ref>[http://bc.bdsandomierz.pl/dlibra/doccontent?id=253 Konfessya Albo Wyznanie Wiary Jednostaynym konsensem y zgodą wszystkich Zborow Kàlwińskich ułozone. A przez W. Xiędza Jana Poszakowskiego Roztrząsnione. Jeżeli sie zgadza ze Słowem Bożym y z Náuką starodawnego Kościoła?]</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Lilia między Cierniami, Prawda między błędami, to jest: Nauka Katholicka o usprawiedliwieniu z Nauką Protestantów Konfessyey Auzburskiey w Xięgach ich Symbolicznych zawartą zniesiona i we trzech trktatach przełożona'', Wilno 1738<ref>[https://polona.pl/item/lilia-miedzy-cierniami-prawda-miedzy-bledami-to-jest-nauka-katholicka-o,MTE3MTMyNDY/2/#info:metadata Lilia między Cierniami, Prawda między błędami, to jest: Nauka Katholicka o usprawiedliwieniu z Nauką Protestantów Konfessyey Auzburskiey w Xięgach ich Symbolicznych zawartą zniesiona i we trzech trktatach przełożona].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Nauka pp. dissidentow z nauką starodawnego Kościoła zniesiona, in gratiam tych Ich-Mościów, ktorzy protestują się, iż tak wierzą jako wierzył y nauczał starodawny Kościoł'' [...], Wilno 1733<ref>[https://polona.pl/item/nauka-pp-dissidentow-z-nauka-starodawnego-kosciola-zniesiona-in-gratiam-tych,Mzc2Mzk4MA/3/#info:metadata Nauka pp. dissidentow z nauką starodawnego Kościoła zniesiona, in gratiam tych Ich-Mościów, ktorzy protestują się, iż tak wierzą jako wierzył y nauczał starodawny Kościoł].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Niegodziwosc jansenistka, czyli Zbrodzien rozboynik'' [...] ''karze niepodlegaiący w rozmowie katolika teologa z jansenistą'', Kalisz 1783<ref>[https://polona.pl/item/niegodziwosc-jansenistka-czyli-zbrodzien-rozboynik-karze-niepodlegaiacy-w-rozmowie,MTMzMzUwNQ/4/#info:metadata Niegodziwosc jansenistka, czyli Zbrodzien rozboynik karze niepodlegaiący w rozmowie katolika teologa z jansenistą].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Prawda z orłem y strzałą nad kacerskiemi błędami gorująca, to iest nauka katholicka o Kościele Chrystusowym z nauką protestantow confessiey auzburskiey w xięgach ich symbolicznych zawartą zniesiona, we trzech traktatach przełozona'' [...], Wilno 1740<ref>[https://polona.pl/item/prawda-z-orlem-y-strzala-nad-kacerskiemi-bledami-gorujaca-to-iest-nauka-katholicka-o,MTI1NzA1/2/#info:metadata Prawda z orłem y strzałą nad kacerskiemi błędami gorująca, to iest nauka katholicka o Kościele Chrystusowym z nauką protestantow confessiey auzburskiey w xięgach ich symbolicznych zawartą zniesiona, we trzech traktatach przełozona].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Rozdział Światła od ciemności, to jest Nauka katholicka o Przenayświętszey Eucharystyey z Nauką Protestantów Konfessyey Augzburskiey w Xięgach Symbolicznych zawartą zniesiona, y we trzech tratkatach przełożona'', była adresowana do biskupa żmudzkiego Jozafata Karpia. Druga wersja, zatytułowana wprost ''Nauka katholicka o Przenayświętszey Eucharystyey z Nauką Protestantów Konfessyey Augzburskiey w Xięgach Symbolicznych zawartą zniesiona, y we trzech tratkatach przełożona'', Wilno 1737<ref>[https://polona.pl/item/rozdzial-swiatla-od-ciemnosci-to-jest-nauka-katholicka-o-przenayswietszey-eucharystyey-z,Mzc2NDg3Mg/ Rozdział Światła od ciemności, to jest Nauka katholicka o Przenayświętszey Eucharystyey z Nauką Protestantów Konfessyey Augzburskiey w Xięgach Symbolicznych zawartą zniesiona, y we trzech tratkatach przełożona].</ref>
* Poszakowski Jan, ''Summa historyi uniwersalney na dwie części rozłożona, abo index kalendarzykow seu kolend, ktore w Wilnie corocznie się wydaią. Cz. 1, Od stworzenia świata do przyiścia Chrystusowego'', Wilno 1748<ref>[https://polona.pl/item/summa-historyi-uniwersalney-na-dwie-czesci-rozlozona-abo-index-kalendarzykow-seu-kolend,MTE3MTE0ODI/6/#info:metadata Summa historyi uniwersalney na dwie części rozłożona, abo index kalendarzykow seu kolend, ktore w Wilnie corocznie się wydaią. Cz. 1, Od stworzenia świata do przyiścia Chrystusowego].</ref>.
* Poszakowski Jan, ''Zohar co znaczy splendor, jasność, swiatłość z okazyi starego zydowskiego Zoharu Jzraelitom przyswiecający do poznania prawdziwego Messyasza Jezusa Chrystusa, albo pochodnia swiatłością prawdy od Boga obiawioney jasna, z xiąg mądrych y fundamentalnych tłumaczow Pisma S. osobliwie Sebastyana Barradyusza, Korneliusza a Lapide, Marcina Bekana'' [...] ''zapalona'', Warszawa 1749<ref>[https://polona.pl/item/zohar-co-znaczy-splendor-jasnosc-swiatlosc-z-okazyi-starego-zydowskiego-zoharu,OTQ4NTg2Mg/ Zohar co znaczy splendor, jasność, swiatłość z okazyi starego zydowskiego Zoharu Jzraelitom przyswiecający do poznania prawdziwego Messyasza Jezusa Chrystusa, albo pochodnia swiatłością prawdy od Boga obiawioney jasna, z xiąg mądrych y fundamentalnych tłumaczow Pisma S. osobliwie Sebastyana Barradyusza, Korneliusza a Lapide, Marcina Bekana zapalona].</ref>.
== Przypisy ==
Linia 112 ⟶ 142:
== Bibliografia ==
* Hanusiewicz-Lavallee Mirosława, ''W stronę Albionu. Studia z dziejów polsko-brytyjskich związków literackich w dobie wczesnonowożytnej'', Lublin: Wydawnictwo KUL 2017.
* Jakubėnas Regina, ''Z historii kalendarzownictwa w Wielkim Księstwie Litewskim w XVIII wieku. Kalendarze wileńskie ks. Jana Poszakowskiego'', w: ''Literatura, historia, dziedzictwo. Prace ofiarowane Profesor Teresie Kostkiewiczowej'', red. Tadeusz Chachulski, Anna Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 2006, s. 398–406.
* Janikowski Edward, ''Ks. Jan Poszakowski – polski apologeta XVIII w. Życie i twórczość'', „Studia Theologica Varsaviensia”, 16/2 (1978), s. 91–109.
* Łukaszewska-Haberkowa Justyna, ''Civitas aeternitatis Jeremiasza Drexela SJ (1581-1638) jako jeden z wzorców twórczości Jana Poszakowskiego SJ (1684-1757)'', [w:] ''Sacrum w mieście: średniowiecze i wczesna epoka nowożytna: Wymiar religijny, kulturalny i społeczny'', red. Danuta Quirini Popławska, Łukasz Butkiewicz, Kraków 2016, s. 279–290.
* Mariani Andrea, ''Le strategie editoriali di Jan Poszakowski S.I. (1684-1757). Un contributo alla storia della letteratura religiosa del tardo barocco'', „Studia Europaea Gnesnensia”, 8 (2013), s. 207–238.
* Mieszek Małgorzata, ''Kilka uwag o „Kalendarzu prześwietnych dam...” Jana Poszakowskiego SJ'', [w:] ''Kalendarze staropolskie,'' red. Iwona M. Dacka-Górzyńska, Joanna Partyka, Warszawa 2013, s. 183–195.
* Natoński Bronisław, ''Poszakowski Jan Antoni (1684-1757)'', [w:] [[Polski Słownik Biograficzny|PSB]], t. 27, 1982-1983, s. 704–707.
* Żukowska Justyna, ''Jan Poszakowski: historyk czasów saskich'', Slupsk 2016.
* Żukowska Justyna, ''Kalendarze Jana Poszakowskiego jako źródło edukacji historycznej'', [w:] ''Między barokiem a oświeceniem. Edukacja, wykształcenie, wiedza'', red. Stanisław Achremczyk, Olsztyn 2005, s. 111–121.
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||