Wikipedia

Pogromy Żydów na Ukrainie (1918–1920): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
drobne redakcyjne
Linia 106:
Przez połowę stycznia 1919 wojska [[ataman]]a Kozyr-Zyrki stacjonujące w [[Owrucz]]u zabiły 80 mieszkańców i splądrowały ok. 1200 domów. Zgromadzonych Żydów na rynku ataman obarczył winą „za bolszewizm” i zażądał wysokiego okupu. Pomimo uzbierania haraczu, rozkaz wstrzymania pogromu nie został usłuchany. Zajścia skończyły się dopiero z wycofaniem się wojsk atamana pod naporem bolszewików<ref>E. Heifetz, s. 27-30, s. 185-200</ref>. W tym czasie w [[Żytomierz]]u żołnierze, do których dołączyli chłopi z okolicznych wiosek, wzniecili pogrom, zabijając 80 osób i plądrując mienie<ref>{{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Zhitomir | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0021_0_21529.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}}</ref>. Dwa miesiące później podczas przejmowania miasta przez wojska Dyrektoriatu, wśród żołnierzy rozpuszczono plotkę o rzekomym zamordowaniu 1300 chrześcijan przez Żydów. Jej kanwą było zabicie przez bolszewików 22 osób, wśród których były również ofiary żydowskie. Delegacja przedstawicieli miasta zdołała przekonać dowództwo, że oskarżenie jest fałszywe, jednak na przekonanie szeregowców było za późno. Pomimo ucieczki wielu Żydów z miasta, w trakcie trwającego pięć dni pogromu, zamordowano 317 osób, a wielu raniono. Gdyby nie postawa części chrześcijańskich mieszkańców, którzy udzielili wielu Żydom schronienia, liczba ofiar byłaby wyższa. Pogrom ustał wraz z ponownym natarciem 24 marca wojsk bolszewickich<ref>E. Heifetz, s. 44-47</ref>.
 
Lutowe masakry w [[Chmielnicki|Płoskirowie]] i przyległym [[Hwardijśke (obwód chmielnicki)|Felsztynie]] w [[gubernia podolska|guberni podolskiej]] zaliczają się do najkrwawszych aktów przemocy antyżydowskiej w czasie wojny na Ukrainie. Zajścia wW Płoskirowie poprzedziłmiejscowi plankomuniści komunistówzaplanowali wznieceniana 15 lutego wzniecenie zbrojnego powstania. Mimo sprzeciwu żydowskich partii socjalistycznych i ostrzeżeń gwardii miejskiej oraz bez konsultacji z mieszkańcami, komuniści dokonali próby przewrotu. Zostali jednak szybko pokonani przez wojska kozackie. Szef stacjonującej brygady, ataman Semosenko, wydał wówczas mowę do żołnierzy, w której obwinił za zajścia Żydów, naznaczając ich epitetem „najniebezpieczniejszych wrogów Ukraińców i Kozaków”, i nakazując ich „wytępienie”. Kozacy wtargnęli do domów żydowskich i przez trzy godziny masakrowali całe rodziny. Wstrzymanie pogromu nastąpiło dzięki powiadomieniu o zajściach komendanta frontu. Zdołano jednak zadać śmierć 1200-1400 osobom, a spośród sześciuset rannych wkrótce umarło trzystu. W następnych dniach ataman wydawał proklamacje o retoryce antysemickiej i dopiero uzbieranie okupu oddaliło zagrożenie wznowienia pogromu<ref>E. Heifetz, s. 39-42, s. 202-227; Y. Arad, s. 13; D. Vital, s. 715; {{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Russia | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0017_0_17189.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}}</ref>.
 
Część komunistycznych rebeliantów usiłowała przejąć pobliski [[Hwardijśke (obwód chmielnicki)|Felsztyn]]. Słysząc jednak o upadku powstania, rozpierzchli się. Epizod ten przeraził żydowskich mieszkańców miasteczka. 17 lutego kilkuset kozaków okrążyło Felsztyn i nazajutrz rano rozpętali masakrę. Żołnierze zabijali mieszkańców w domach lub po wyciągnięciu na ulicę, a domostwa i sklepy rabowali. Doszło również do licznych gwałtów. Według relacji świadka, szef biura poczty i telegrafu nie zareagował na zajścia, choć był ich świadom. Skutkiem trwającego kilka godzin pogromu życie straciło 600 z 1900 żydowskich mieszkańców miasteczka<ref>E. Heifetz, s. 43, s.227-234; Y. Arad, s. 13</ref>.
Linia 112:
Pomiędzy lutym a kwietniem w rejonie [[Bałta|Bałty]] toczyły się walki między kozakami a bolszewikami. Podczas każdego z ukraińskich przejęć dochodziło do pogromu. W sumie życie straciło 100-120 żydowskich mieszkańców, a dewastacji podległy prawie wszystkie domy i sklepy<ref name="E. Heifetz, s. 402-3"/>.
 
Nierzadko jednow miejscejednym nawiedzałomiejscu wielepogromy pogromówpowtarzały się. Pomiędzy majem 1919 a marcem 1921 w [[Bracław]]iu doszło do 11-14 zamieszek, w których w sumie zginęło ponad 200 Żydów, a 1200 osób straciło dach nad głową<ref>{{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Bratslav | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0004_0_03455.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}} ; {{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Podolia | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0016_0_15889.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}} ; {{cytuj książkę | url=http://ufdc.ufl.edu/AA00007151/00001 | tytuł=The Ukraine Terror and the Jewish Peril | wydawca=The Federation of Ukrainian Jews | rok=1921 | język=en | data dostępu=2013-01-15}}</ref>. Z kolei podczas trwającej między 7 kwietnia a 2 maja atmosfery pogromowej w [[Czarnobyl]]u, z rąk oddziałów chłopskich atamana Struka zginęło 150 żydowskich mieszkańców, a większość mienia zdewastowano<ref name="jewishvirtuallibrary.org"/>. Zdarzało się również wyłapywanie żydowskich pasażerów statków. 7 kwietnia płynące po [[Dniepr]]ze statki „Baron Ginsburg” i „Kozak” opanowali rebelianci atamana Klimenki. PoOk. wyselekcjonowaniu100 spośródŻydów pasażerówoddzielono ok.od 100pozostałych Żydów,pasażerów utopionoi ichutopiono w rzece<ref>E. Heifetz, s. 148-156</ref>.
 
W maju doszło do wzmożenia przemocy. 10 maja we wsi [[Krywe Ozero]] w [[Obwód mikołajowski|obwodzie mikołajowskim]] napastnicy pozbawili życia 258 osób, a 150 ranili<ref name="E. Heifetz, s. 408"/>. Szczególnym okrucieństwem wykazywały się [[Dywizja Włościańska|bataliony]] [[Matwij Hryhorjew|Hryhorjewa]] (z [[język rosyjski|ros.]] Grigorjewa). Pierwotnie uznawały one dowództwo Armii Czerwonej i wspólnie z jej oddziałami w marcu i kwietnia 1919 r. przeprowadził [[operacja odesko-mikołajowska|operację zdobycia Chersonia, Mikołajowa i Odessy]]<ref>A. Adams, ''Bolsheviks in the Ukraine. The Second Campaign, 1918–1919'', Yale University Press, New Haven & London 1963, s. 176-177, 180-181 i 201.</ref>, jednak z początkiem maja Hryhorjew [[Powstanie Hryhorjewa|zmienił stronę]]. Opublikował on „Uniwersał”, w którym nawoływał do obalenia władzy sowieckiej, którą określił jako „obcokrajowców z Moskwy oraz kraju, gdzie ukrzyżowano Chrystusa”<ref>E. Heifetz, s. 68, s. 244</ref>. W krótkim czasie jego oddziały dopuściły się szeregu masakr.
 
Po zajęciu 10 maja [[Trościaniec (obwód winnicki)|Trościańca]] na [[Podole|Podolu]], żydowscy mężczyźni zostali spędzeni do budynku komisariatu. Jednocześnie na zebraniu rady miejskiej rzucono plotkę o rzekomym nadciąganiu odsieczy żydowskiej z okolic. Rozsierdzony tłum ruszył na budynek komisariatu, który ostrzelano i wrzucono do środka granaty, a następnie dobito rannych. Życie straciło od 342 do ponad 400 Żydów. Jednocześnie na mieście plądrowano mienie i gwałcono<ref>E. Heifetz, s. 167, s. 393-402; {{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Podolia | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0016_0_15895.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}} ; {{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Podolia | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0016_0_15889.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}}</ref>. W tym samym czasie w Aleksandrowce w [[Gubernia kijowska|guberni kijowskiej]] w wyniku rozpętania agitacji antyżydowskiej doszło do pogromu, który trwał między 15 a 22 maja. Oddziały Hryhoriewa razem z częścią okolicznej ludności zabiły tam ponad 210 mieszkańców. We wsi rozgorzał głód i epidemia tyfusu<ref>E. Heifetz, s. 275-6</ref>.
Linia 122:
Spośród innych pogromów dokonanych w maju przez oddziały Hryhorjewa należy wymienić masakry w [[Dniepr (miasto)|Jekaterynosławiu]] (150 ofiar śmiertelnych)<ref>{{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Dnepropetrovsk | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0005_0_05279.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}}</ref>, w [[Kodyma (miasto)|Kodymie]] (120 ofiar; pogrom rozpoczął się od wtargnięcia kilkuset chłopów do dzielnicy ubogich Żydów)<ref>E. Heifetz, s. 407-8; {{cytuj książkę | url=http://ufdc.ufl.edu/AA00007151/00001 | tytuł=The Ukraine Terror and the Jewish Peril | strony=8 | wydawca=The Federation of Ukrainian Jews | rok=1921 | język=en | data dostępu=2013-01-15}}</ref> oraz Aleksandrowce-Fundukiejewce (ponad 160 ofiar)<ref>E. Heifetz, s. 306-8]</ref>.
 
W [[Humań]] w [[Obwód czerkaski|obwodzie czerkaskimHumaniu]] jest miastem, w którym 35 na 60 tysięcy mieszkańców stanowili Żydzi. W czasach carskich stanowiska administracyjne zajmowali jednak chrześcijanie. Nadejście rządów sowieckich w marcu 1919 sprawiło, że część Żydów dołączyła do władz. Ta zmiana spowodowała, że za radziecką politykę konfiskat żywności obwiniono zbiorowo Żydów. 10 maja wybuchło powstanie antysowieckie i wkrótce oddziały HryhorijewaHryhorjewa wraz z chłopami przejęli miasto. Zaczęto wyszukiwać w domach “komunistów”. W rzeczywistości mordowano przypadkowych Żydów, zaś nieżydowscy komuniści nie byli niepokojeni. W trwającym 10 dni pogromie życie straciło 300-400 osób. Część chrześcijańskich mieszkańców ukryła żydowskich sąsiadów. Doszło również do odmawiania sprzedaży Żydom żywności przez chłopów<ref>E. Heifetz, s. 312-341; {{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Uman | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0020_0_20187.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}}</ref>. Nieco podobna sytuacja była w wieloetnicznym, podolskim [[Lityn]]ie. Nadejście władzy sowieckiej otwarło Żydom możliwość dołączenia do władz, z czego część skorzystała. Jednak wśród mieszkańców nie odnotowano zatargów etnicznych. Gdy jednak 14 maja oddziały atamana Szepela przejęły miasto, wszczęły pogrom, w którym zamordowano 100-120 osób. Odnotowano również odmawianie sprzedaży Żydom żywności przez chłopów<ref>E. Heifetz, s. 389-390</ref>.
 
12 maja do podolskiego [[Hajsyn]]a weszły oddziały atamana Wołyńca wraz okolicznymi chłopami. W pogromie, którego dokonali, zginęło ok. 340-350 żydowskich mieszkańców miasteczka. Przemoc udało się powstrzymać dzięki apelacji rosyjskich intelektualistów w kwaterze głównej<ref>E. Heifetz, s. 405-6; {{cytuj książkę | url=http://ufdc.ufl.edu/AA00007151/00001 | tytuł=The Ukraine Terror and the Jewish Peril | wydawca=The Federation of Ukrainian Jews | rok=1921 | język=en | data dostępu=2013-01-15}}</ref>. Z kolei w okręgu [[Radomyśl (Ukraina)|Radomyśla]] chłopskie oddziały atamana Sokołowskiego wszczęły serię pogromów, w których zginęło od 400 do 1000 Żydów<ref>{{cytuj stronę | autor=Y. Slutsky | tytuł=Radomyshl | url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0017_0_16335.html | opublikowany=Jewish Virtual Library | rok=2008 | data dostępu=2013-01-21 | język=en}}; Y. Arad, s. 14</ref>.
 
Najpoważniejszym pogromem dokonanym przez siły ukraińskie w lipcu była masakra w [[Tulczyn]]ie w [[Obwód winnicki|Obwodzie winnickim]]. 14 lipca napastnicy pozbawili życia 519 żydowskich mieszkańców tej miejscowości<ref>{{cytuj książkę | autor=S. Spector, G. Wigoder | tytuł= The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust | url=https://books.google.com/books?id=tumlOiOZvSUC&lpg=PA1157&pg=PA1340#v=onepage&q&f=false | strony=1340 | rok=2001 | wydawca=New York University Press | isbn=0-8147-9378-9 | język=en | data dostępu=2013-01-16}} {{cytuj stronę | tytuł=The Ukraine Terror and the Jewish Peril | opublikowany=The Federation of Ukrainian Jews | url=http://ufdc.ufl.edu/AA00007151/00001 | rok=1921 | język=en | data dostępu=2013-01-17}}</ref>. Z kolei wejście oddziałów atamana Kozakowa do podolskiego [[Hołosków|Hołoskowa]] kosztowało życie 95 Żydów, a większość osady zdewastowano<ref name="E. Heifetz, s. 408"/>. Pod koniec miesiąca okrążony został ponownie Humań. 29 lipca grupa hajdamaków weszła do miasta i wszczęła pogrom, zabijając 150 osób<ref>E. Heifetz, s. 350-1</ref>.
 
W miejscowości [[Pohrebyszcze]] funkcjonował żydowski oddział samoobrony. Gdy jednak 18 sierpnia wkroczyły doń chłopskie oddziały atamana Zelenego, opór załamał się. Grupy zbrojne wdarły się do Pohrebyszcza i w przeciągu kilku godzin pozbawiły życia 350-400 jego żydowskich mieszkańców<ref name="Berdichev">{{cytuj stronę | tytuł=The Pogroms in Ukraine in 1919 | autor=E. Tcherikower, G. Nachshen | url=http://www.berdichev.org/the_pogroms_in_ukraine_in_1919.htm | język=en | data dostępu=2013-02-04}} ; {{cytuj stronę | autor=G. Nachsen | tytuł=Remembering the Pogrebishche pogrom of 1919 | url=http://www.cjnews.com/node/84381 | data=2009-10-28 | data dostępu=2013-01-16 | język=en}}</ref>. W tym samym miesiącu w miejscowości Justyngrad-Sokołowka oddział atamana Zelenego uprowadził 150 Żydów, żądając za uwolnienie wysokiego okupu. Nie udało się uzbierać żądanej kwoty i niemal wszyscy zakładnicy zostali zabici<ref name="Berdichev"/>.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Pogromy_Żydów_na_Ukrainie_(1918–1920)”