Nazwisko patronimiczne: Różnice pomiędzy wersjami

'''Nazwisko patronimiczne, patronimik''' ({{w języku|la|patronymicum}}) – [[nazwisko]] utworzone na podstawie imienia ojca. Znacznie rzadszym zjawiskiem jest '''nazwisko matronimiczne''', '''matronimik''' utworzony na podstawie imienia matki.

Forma męskiego patronimika w [[Język ruski|języku ruskim]] z końcówką '''''-icz''''' była w użyciu u rodów bojarskich [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]] i [[Księstwo Moskiewskie|Księstwa Moskiewskiego]]: na przykład ''Jarosław'''icz''''', ''Wsiesław'''icz''''', ''Dobryn'''icz'''''. Niższe warstwy nie miały pozwolenia na dodawanie imienia ojca do własnego.

Od XV wieku za szczególny przywilej uznawano dodanie do imienia ojca końcówki '''''-wicz''''': ''Jarosławo'''wicz''''', ''Wsiesławo'''wicz''''', ''Dobryno'''wicz'''''. Takie wyróżnienie otrzymywało się od cara za szczególne zasługi. Na przykład, w 1610 roku car [[Wasyl IV Szujski|Wasyl Szujski]], w podzięce za pomoc kupców [[Stroganowowie|Stroganowych]] w przyłączeniu [[Ural]]u i [[Syberia|Sybiru]] do państwa moskiewskiego, wydał pozwolenie Maksymowi i Nikicie Stroganowym oraz ich potomkom dodawać końcówkę '''''-wicz'''''. W XVII wieku Stroganowowie byli jedynymi przedstawicielami kupiectwa posiadającymi taki przywilej.

Patronimiki ludzi z niższych warstw początkowo tworzono przez dodanie krótkiej formy przymiotników dzierżawczych imienia ojca: ''Iwan Pietrow'' znaczyło 'Iwan syn Piotra'.

* Patronimiki męskie, kończące się na spółgłoskę przekształcano na formę przymiotnika dzierżawczego i dodawano końcówkę '''''-na''''': ''Borys-'' (ojciec) – ''Borysow-'' (syn) – ''Borysow'''na''''' (córka), ''Andriej-'' – ''Andriejew-'' – ''Andriejew'''na''''' (tę formę tworzenia patronimików wraz z formą męską można łatwo zapamiętać kojarząc z polskim tytułem [[król]], gdzie syn króla to królew'''icz''', natomiast córka to królew'''na''')

* W przypadku, gdy imię męskie kończyło się na samogłoskę, przekształcano je w krótką formę przymiotnika dzierżawczego i dodawano końcówkę '''''-iczna''''': ''Łuka-'' (ojciec) – ''Łukin-'' (syn) – ''Łukin'''iczna''''' (córka), ''Foma-'' – ''Fomin-'' – ''Fomin'''iczna'''''. Wyjątki stanowią takie patronimiki jak: ''Nikita-'' – ''Nikitin-'' – ''Nikiticzna'' (nie ''Nikitiniczna''), ''Sawwa-'' – ''Sawwin-'' – ''Sawwiczna'' (nie ''Sawwiniczna''), ''Zosima-'' – ''Zosimin-'' – ''Zosimowna'' (nie ''Zosiminiczna'')

* ''-sen'' lub ''-son'' (w przypadku mężczyzn, oznaczające „syn”'syn')

* ''-dottir'' lub ''-dóttir'' (w przypadku kobiet, oznaczające „córka”'córka')

Na przykład syn ''Sørena'' to ''Sørensen'', a córka to ''Sørensdottir''.{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

Przetrwały one w swojej pierwotnej postaci jedynie na [[Islandia|Islandii]], gdzie nadal tworzone są zgodnie z podanymi wyżej zasadami (końcówki ''-son'' lub ''-dóttir'' w zależności od płci). Dla obcokrajowców może stanowić to więc zaskoczenie, gdy członkowie tej samej [[rodzina (socjologia)|rodziny]] mogą nosić cztery różne „nazwiska” (tzn. matki, ojca, męskich i żeńskich potomków; na przykład rodzice: '''''Jón''' Stefánsson'' i ''Bryndís Atladóttir'' mogą mieć syna o nazwisku ''Fjalar Jónsson'''Jón'''sson'' i córkę o nazwisku ''Kata Jónsdóttir'''Jón'''sdóttir''). Jednocześnie na Islandii nazwisko patronimiczne ma drugorzędne znaczenie, a mieszkańcy, nawet w sytuacjach oficjalnych, zwracają się do siebie i mówią o sobie po imieniu. Także abonenci w książce telefonicznej są ułożeni w kolejności alfabetycznej ich imion<ref>[http://web.archive.org/web/20140826112836/http://dolinatrolli.pl/po-nazwisku-to/ Dolina Trolli: Po nazwisku to...]</ref>.

W [[Holandia|Holandii]] stosowało się końcowki ''-zoon'' (dla syna) i ''-dochter'' (dla córki) (stąd ''Abel Janszoon Tasman'' to ''Abel, syn Jana Tasmana'', ''Rembrandt Harmenszoon van Rijn'' to ''Rembrandt, syn Harmena van Rijn'', zaś ''Kenau Simonsdochter Hasselaer'' to ''Kenau, córka Simona Hasselaera''). Z czasem końcówki te skróciły się do – (odpowiednio –) ''-sz'' (''-s'') i -''dr''. Stosowano również końcówki ''-se''/'', -sen'' (na północy nawet tylko ''-s'' zarówno dla synów, jak i córek). Nazwiska patronimiczne przekształciły się później w nazwiska i dziedziczone były tak, jak m.in. w Polsce.{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

W [[Szkocja|Szkocji]] oraz [[Irlandia|Irlandii]] popularny był przedrostek ''Mac'' (rzadko spotykany odpowiednik dla córek: ''Nic''). Przykładowo ''MacCoinneach'' (w wersji zanglicyzowanej: ''Mackenzie'') oznacza ''syn Coinneacha'', zaś ''NicDhòmhnaill'' – ''córka Dòmhnailla'' (zob. [[Lenicjalenicja]]).{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

W [[Irlandia|Irlandii]] równie popularny był przedrostek ''Ó''<nowiki/>' (zanglicyzowane: ''O''<nowiki/>'), oznaczające wnuka, np. ''O'Brian''.{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

W całej [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i [[Irlandia|Irlandii]] można spotkać również przedrostek ''fitz-'' (który pochodzi od archaicznej francuskiej formy ''fitz'', czyli syn; por. dzisiejsze francuskie ''fils''). Na Wyspy Brytyjskie zaniesiony został przez [[Normanowie|Normanów]], np. ''Fitzroy'', ''Fitzgerald''. W późniejszych czasach oznaczał nieślubne dziecko królewskie lub książęce<ref>{{cytuj stronę| url = http://dictionary.reference.com/browse/fitz| tytuł = Fitz| data dostępu = 7 kwietnia 2009| autor = | język = en}}</ref>, uznane przez ojca.{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

Rzadko spotykana, przechowana obecnie w nazwiskach –, jest końcówka '''''-fi''''' (lub ''-fy''), przeznaczona dla synów, np. [[Sándor Petőfi|''Sándor Pető'''fi''''']], aczkolwiek w tym przypadku jest to nazwisko dosłownie przetłumaczone; ojciec poety był zmadziaryzowanym Serbem i nazywał się ''Petrović''. W [[język węgierski|języku węgierskim]] nazwisko zapisywane jest zawsze przed imieniem.{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

Bardzo popularne w [[Rumunia|Rumunii]] są nazwiska zakończone na ''-escu'', np. ''Petrescu'' (czyli ''syn osobymężczyzny o imieniu Petru'').{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

== PozostałeInne kraje europejskie ==

* [[Hiszpania]] –: ''-ez'', niekiedy ''-az'', ''-es'' (np. [[Luis Henríquez|''Luis Henríquez'']], [[Feliciano López|''Feliciano López'']], [[Susana Díaz|''Susana Díaz'']])

* [[Gruzja]] –: ''-szwili'' (np. [[Lewan Kobiaszwili|''Lewan Kobiaszwili'']], [[Micheil Saakaszwili|''Micheil Saakaszwili'']], [[Józef Stalin|''Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili'']]){{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

W [[Etiopia|Etiopii]] na prawach nazwiska funkcjonuje imię ojca w niezmienionej postaci, np. ''Mengesza'' syn ''Johannysa'' będzie się nazywał ''Mengesza Johannys'', a gdy on sam będzie miał syna o imieniu ''Tewodros'', będzie on nazywał się ''Tewodros Mengesza''. Decyduje kolejność, np. ''Mengesza Tewodros'' oznaczać będzie zupełnie inną osobę.{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}

W Iraku większość ludzi nie ma nazwisk, ludzie nazywani są w następujący sposób: imię własne + imię ojca + imię dziadka (od strony ojca) + opcjonalnie miejsce pochodzenia.<br /> Przykład: {{link-interwiki|Muhamad Salih Dilan|en|Muhamad Salih Dilan|tekst=Muhamad Salih Dilan}} znaczy tyle, co 'Muhamad, syn Saliha, który jest synem Dilana'. Niektórzy mają również nazwisko pochodzące od klanu albo plemienia, z którego pochodzą, jak na przykład ''Al Dulaimi''.{{brak źródła|12 lutego 2021|6}}