Wikipedysta:Nous/brudnopis7: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
Linia 140:
Niemożność stłumienia rebelii celalî była jednym z widomych świadectw upadku osmańskiej armii. [[Wojna persko-turecka (1578–1590)|Wojna z Safawidami]], jaka toczyła się w latach 1578 - 1590, zakończyła się zwycięstwem Osmanów i zajęciem przez nich [[Kaukaz (region)|Kaukazu]], [[Azerbejdżan Irański|Azerbejdżanu]] i zachodniego Iranu aż do [[Nahawand]]u. Te sukcesy były jednak w dużej mierze rezultatem zaabsorbowania szacha [[Abbas I Wielki|Abbasa I]] walkami z [[Chanat Buchary|chanem Buchary]] [[Abd Allah-chan II|Abdullahem II]] (1557 - 1598) i w latach 1603 - 1606 odbił on utracone terytoria, wykorzystując zaangażowanie Osmanów w [[III wojna austriacko-turecka|wojnę z Austrią]] (1593 - 1606). To w trakcie tego ostatniego konfliktu Osmanowie zetknęli się z nowym sposobem prowadzenia wojny, wykorzystującym fortyfikacje polowe oraz współdziałanie pikinierów z muszkieterami. Pomimo [[Bitwa pod Mezőkeresztes|zwycięstwa pod Mezőkeresztes]] w 1596 kolejne walki dobitnie pokazały, że nadal polegająca głównie na timariockiej kawalerii osmańska armia ma poważne trudności w starciu z tak zorganizowanymi oddziałami i {{odn|Fierro|2011|s=346 - 347, 358}}{{odn|İnalcık|2006|s=54}} „era osmańskiej militarnej supremacji nad europejskimi przeciwnikami dobiegła końca”{{odn|Fierro|2011|s=347}}. Wojna ostatecznie pozostała nierozstrzygnięta, jednak kończący ją [[traktat w Zsitvatörök]] z 1606 przewidywał zwolnienie Habsburgów z płaconego dotychczas Osmanom trybutu{{odn|İnalcık|2006|s=54 - 55}}{{odn|Fierro|2011|s=346}}.
Ogromne koszty długoletnich wojen z Iranem i Austrią były istotną przyczyną rosnącej presji podatkowej państwa, co doprowadziło do rebelii celalî. Doświadczenia z wojny z Austrią oraz klęski poniesione w walce z nowo sformowanym przez Abbasa korpusem muszkieterów zmusiły osmański rząd do podjęcia prób zreformowania armii. Zwiększono ponad dwukrotnie liczbę janczarów zaś szeregi piechoty wzmocniono także zatrudniając ochotników, potrafiących posługiwać się bronią palną, których nazywano [[Sejmen (segban)|sejmenami]]
Pozostaje faktem, że sejmenowie, gdy po zakończonej kampanii tracili zatrudnienie w regularnej armii, zasilali szeregi oddziałów podlegających lokalnym namiestnikom albo tworzyli zbrojne bandy byłych żołnierzy. To właśnie sejmenowie tworzyli trzon rebelii celalî, która okazała się trudna do stłumienia. Chcąc z nią walczyć, rząd centralny przyznał bejlerbejom prawo do samodzielnego ściągania lokalnych podatków, z których miały być opłacane oddziały sejmenów, oraz zezwolił miejscowej ludności na formowanie [[milicja|milicji]]. Te posunięcia doprowadziły jednak tylko do dalszej anarchizacji Anatolii, bowiem zarówno oddziały sejmenów na żołdzie bejlerbejów, z reguły nieregularnie opłacane, jak i lokalne milicje, często przechodziły na stronę rebeliantów. W trakcie rebelii zaczęto także rozlokowywać garnizony w prowincjonalnych miastach. Ci żołnierze, nawet jeśli formalnie byli zaliczani do janczarów, z powodu braku funduszy otrzymywali wyjątkowo niski żołd i utrzymywali się z handlu, często na [[Czarny rynek|czarnym rynku]], lub wykonywania innych zawodów. W ich szeregi zaczęli też przenikać rzemieślnicy, chcący skorzystać z przysługującym sługom państwa zwolnień podatkowych. W rezultacie większość oddziałów wojska zaczęła przypominać raczej miejską milicję, niż regularną armię, chociaż część z tych żołnierzy regularnie zasilała wojska sułtana{{odn|Fierro|2011|s=377 - 378}}{{odn|İnalcık|2006|s=62 - 63}}.
| |||