Ludwik I de Bourbon-Condé: Różnice pomiędzy wersjami

Nowy król książę Orleanu Karol, od teraz Karol IX, miał jedynie niecałe dziesięć lat, konieczne więc było ustanowienie regencji. Ludwik był głęboko rozczarowany faktem, że regencję w imieniu małoletniego władcy objęła królowa-matka [[Katarzyna Medycejska]], a nie jego starszy brat Antoni, któremu ta pozycja należała się z racji bycia pierwszym księciem krwi. Z drugiej strony oznaczało to odsunięcie od władzy Gwizjuszy, na rzecz stronnictwa umiarkowanego, które reprezentowali admirał [[Gaspard II de Coligny|de Coligny]] i minister finansów [[Michel de l’Hôpital]], była to więc dla niego sytuacja, przynajmniej na jakiś czas, do zaakceptowania. Antoni został zaspokojony tytułem generalnego namiestnika królestwa<ref name="s25">Skrzypietz 2019, s. 25.</ref>. Podobną postawę reprezentowała druga strona, której zależało przede wszystkim na trzymaniu z dala od tronu książąt burbońskich<ref name="G24">Grzybowski 1985, s. 24.</ref>. Tymczasem Stany Generalne, zwołane do Orleanu jeszcze przez niedawno zmarłego króla, uchwaliły reformę religijną i utworzenie Kościoła narodowego<ref name="G24"/>. Uchwałę tę nastąpił [[Edykt z Saint-Germain|edykt tolerancyjny]] wydany przez regentkę w styczniu 1562 roku, który zrównywał protestantów z katolikami. Duchowieństwo katolickie odpowiedziało na to szeregiem reform oczyszczających Kościół z większości patologii, które wytykali im protestanci. Oba ruchy reformatorskie uderzały w prawa Korony, bowiem dążyły do dalekiej autonomizacji Kościołów od władzy królewskiej. Pozbawiona armii i pieniędzy regentka mogła tylko przyglądać się rozwojowi wydarzeń, licząc na to że jej ustępstwustępstwa na rzecz protestantów, a jednocześnie trwanie przy katolicyzmie, pozwolą uniknąć wojny domowej.

Inne plany miał jednak Franciszke de Guise. Wykorzystał fakt, że mieszkańcy miasteczka Wassy w Szampanii, leżącego wprawdzie na ziemiach koronnych, ale wchodzących w skład posagu Marii Stuart, na którym pieczę sprawował on, łamali edykt tolerancyjny otwarcie odprawiając protestanckie obrzędy na ziemiach katolickiego feudała, wtargnął 1 marca 1562 roku do miasteczka i dokonał [[Masakra w Wassy|rzezi jego mieszkańców]]<ref>Grzybowski 1985, s. 27.</ref>. Kondeusz w odpowiedzi wezwał protestantów pod broń i pomaszerował na Paryż, zignorował wezwania królowej do stawienia się na dworze i zachowania pokoju<ref name="s25"/>. Tymczasem władzę w Paryżu objęli jednak przywódcy katoliccy, obok księcia de Guise, byli to [[Anne de Montmorency]] i [[Jacques d'Albon de Saint-André|marszałek de Saint-Andre]]. Na prowincji tymczasem hugenoci mścili się na katolikach za Wassy, ci nieodpowiadali tym samy, pozostawalirozgorzała imorgia dłużniprzemocy<ref>Grzybowski 1985, s. 27-28.</ref>. Król Nawarry Antoni de Bourbon nie opowiedział się po stronie brata, namawiał królową przebywającą w [[Fontainebleau]] do przyłączenia się do katolików, zaś admirał de Coligny zbierał armię hugenocką w Orleanie i wzywał królową do przybycia wraz z królem pod swoją opiekę. Regentka nie zdążyła podjąć decyzji, Fontainebleau zostało opanowane przez wojska katolickie, dwór znowu pod kontrolą Gwizjuszy, udał się do Paryża.

Wybuchła I wojna religijna. Dowództwo na wojskami hugenotów objął Ludwik de Condé. Wbrew radom [[Gaspard II de Coligny|admirała de Coligny]] 19 grudnia 1562 przyjął [[Bitwa pod Dreux|bitwę pod Dreux]] z liczniejszymi wojskami Franciszka de Guise, którą przegrał i dostał się do niewoli<ref>Grzybowski 1985, s. 28.</ref>. W bitwie zginął marszałek de Saint-André, niedługo potem podczas oblężenia opanowanego przez Anglików [[Le Havre]], zginął Antoni de Bourbon. Zaś w czasie oblężenia [[Orlean]]u skrytobójca zabił księcia de Guise, o inspirację mordu oskarżono Gasparda de Coligny, możliwe jednak że mordercę wysłała regentka. Katarzyna odzyskała swobodę działania, trzech przywódców katolickich poniosło śmierć, Kondeusza był w niewoli, Coligny skompromitowany; w marcu 1563 roku ogłosiła w Amboise [[Edykt z Amboise|edykt kończący wojnę]] i dający protestantom swobodę kultu w domach szlachty i na przedmieściach<ref>Grzybowski 1985, s. 29.</ref>.