Muzyka barokowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
(usunięto opis zmian) Znaczniki: wulgaryzmy lub nieodpowiednie słownictwo (filtr nadużyć) Usunięcie całej zawartości strony Wycofane blanking (filtr nadużyć) VisualEditor: przełączono |
m Wycofano edycje użytkownika 31.0.123.50 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Hoa binh. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
[[Plik:Bach.jpg|thumb|200px|[[Johann Sebastian Bach]]]]
[[Plik:Vivaldi.jpg|thumb|200px|[[Antonio Vivaldi]]]]
[[Plik:Haendel.jpg|thumb|200px|[[Georg Friedrich Händel]]]]
'''Muzyka barokowa''' – [[muzyka]] epoki, której początek w historii muzyki wyznacza data skomponowania w roku [[1597]] przez [[Jacopo Peri]]ego pierwszej opery zatytułowanej [[Dafne (opera)|Dafne]], a koniec – połowa [[XVIII wiek|XVIII]] w., kiedy to powstawały kompozycje ostatnich twórców [[barok]]u, takich jak [[Antonio Vivaldi]], [[Johann Sebastian Bach]] (jego śmierć w 1750 r. uważa się za symboliczną datę zakończenia tego okresu), [[Georg Friedrich Händel]], [[Jean-Philippe Rameau]] czy [[Domenico Scarlatti]].
Szczególną rolę odgrywały w tym czasie [[Włochy]], gdzie narodziły się dwa podstawowe style kompozytorskie XVII wieku:
* stile antico – styl dawny, bazujący na [[Polifonia|polifonii]] renesansowej
* stile nuovo – styl nowy, mający związek z [[Monodia akompaniowana|monodią akompaniowaną]] i techniką koncertującą.
== Teoria muzyki barokowej ==
Założenia teoretyczne [[monodia|monodii]] akompaniowanej zostały stworzone przez grupę zwaną [[Camerata florencka|Cameratą florencką]]; w jej skład wchodzili poeci, muzycy i uczeni. Opiekunem grupy był [[Giovanni de’ Bardi]], który udzielał komnat swojego pałacu na spotkania jej członków. Do Cameraty należeli m.in.: [[Ottavio Rinuccini]], [[Emilio de’ Cavalieri]], [[Giulio Caccini]] i [[Jacopo Peri]].
Charakterystyczną cechą muzyki barokowej jest kontrast pomiędzy wysokim a niskim rejestrem, a także silnie zarysowana podstawa harmoniczna w formie tzw. [[basso continuo]] (basu cyfrowanego lub generałbasu), realizowanego najczęściej na instrumencie umożliwiającym grę akordową, np. na [[klawesyn]]ie, [[organy|organach]], regale, [[lutnia|lutni]] lub [[teorba|teorbie]], oraz na instrumencie melodycznym, np. na [[viola da gamba|violi da gamba]], [[wiolonczela|wiolonczeli]], [[fagot|fagocie]]. Sekcja basu cyfrowanego jest w utworach barokowych często bardzo rozbudowana i może składać się z wielu instrumentów grających jednocześnie lub na zmianę w zależności od żądanego efektu kolorystycznego i dynamicznego.
Niezwykle ważnym elementem w muzyce epoki baroku jest kompozycja i forma utworu. Muzyka ma za zadanie uczyć i cel ten realizowany jest poprzez zastosowanie wszelkiego rodzaju figur retorycznych i konstrukcji formalnych, analogicznych do używanych w nauce retoryki słownej (w budowie formy: prezentacja tematu, rozwój narracji, punkt kulminacyjny, podsumowanie, a jako figury retoryczne: wykrzyknienia, zawieszenie narracji, wprowadzanie ruchu, westchnienia, pytania retoryczne, powtórzenia itd.).
Inną cechą charakterystyczną dla tego okresu jest muzyka uproszczona do modelu harmonicznego, który jednak stanowił podstawę wielu nowych gatunków muzycznych z [[Opera|operą]] na czele. Zasługą twórców barokowych jest m.in. przeniesienie koncepcji kontrapunktycznych z muzyki wokalnej do instrumentalnej, która zaczęła się lawinowo rozwijać w nowych i samodzielnych formach ([[suita]], [[sonata]], [[concerto grosso]]) o krystalizującej się formie, obowiązującej przez następne trzy stulecia.
Wreszcie barok to czas rozkwitu muzyki polifonicznej, przede wszystkim formy zwanej [[fuga (muzyka)|fugą]] (z łac. ''ucieczka''). Nazwa pochodzi od przechodzenia tematu głównego przez wszystkie głosy utworu (zazwyczaj od dwóch do pięciu), co daje wrażenie pogoni. Do doskonałości doprowadził formę tę J.S. Bach; po jego śmierci nigdy nie odzyskała ona dawnej popularności.
== Podział na okresy ==
W muzyce barokowej wyróżnia się cztery okresy o odmiennym stylu muzycznym:
* wczesny barok (ok. 1600 – ok. 1650)
* barok dojrzały (ok. 1650 – ok. 1700)
* późny barok (ok. 1700 – ok. 1750)
* [[styl galant]] (ok. 1750 – ok. 1760)
== Styl galant ==
Końcowa faza epoki baroku w muzyce to styl zwany [[styl galant|galant]] (z fr. ''wytworny'') – styl elegancki, stojący w opozycji do skomplikowanego i ciężkiego stylu barokowego. Rozwijał się już od około 1700 roku ([[Alessandro Scarlatti]], operowa szkoła neapolitańska). Stanowił on podwalinę stylu klasycznego i pomost pomiędzy nim, a stylem barokowym.
== Style narodowe ==
W muzyce baroku dają się wyróżnić następujące style narodowe:
* włoski (główni reprezentanci: [[Claudio Monteverdi]], [[Antonio Vivaldi]], [[Arcangelo Corelli]], [[Giovanni Battista Pergolesi]], [[Alessandro Scarlatti]], [[Johann Adolf Hasse]], [[Giacomo Carissimi]], [[Tomaso Albinoni]], [[Domenico Scarlatti]])
* francuski ([[François Couperin Le Grand|François Couperin]], [[Jean-Baptiste Lully]], [[André Campra]], [[Jean-Philippe Rameau]], [[Marc-Antoine Charpentier]])
* niemiecki ([[Johann Sebastian Bach]], [[Georg Philipp Telemann]], [[Dietrich Buxtehude]], [[Georg Friedrich Händel]])
* angielski ([[John Blow]], [[Henry Purcell]], [[William Boyce (kompozytor)|William Boyce]])
* czeski ([[Jan Dismas Zelenka]])
* polski ([[Grzegorz Gerwazy Gorczycki]], [[Bartłomiej Pękiel]], [[Adam Jarzębski]], [[Stanisław Sylwester Szarzyński]]).
== Nowe formy i gatunki muzyczne ==
W epoce baroku powstało kilka nowych form i gatunków wokalno-instrumentalnych: [[opera]], [[oratorium]], [[kantata]].
Powstały też nowe formy i gatunki instrumentalne: [[suita]], [[sonata]], [[koncert solowy]], [[concerto grosso]], [[Fuga (muzyka)|fuga]], [[toccata]], [[cykl polifoniczny]], [[msza organowa]].
== Bibliografia ==
* M. Bukofzer ''Muzyka w epoce baroku. Od Monteverdiego do Bacha'', Warszawa (PWN) 1970.
* D.Szlagowska ''Muzyka baroku'', Gdańsk (Akademia Muzyczna) 1998.
* N. Harnoncourt ''Muzyka mową dźwięków'', Warszawa (Fundacja Ruchu Muzycznego) 1982.
* B. Przybyszewska-Jarmińska ''Barok'', cz. I 1595-1696, Warszawa (Sutkowski Edition, seria ''Historia muzyki polskiej''), 2007.
* ''Historia muzyki XVII wieku. Muzyka we Włoszech'', pod red. Z. M. Szweykowskiego, Kraków (Musica lagellonica) 2000.
* D. Gwizdalanka ''Historia muzyki 1'' (opera), Kraków (PWM) 2005 i cz. 2 (oratorium i muzyka instrumentalna) Kraków 2006.
* M. Kowalska ''ABC historii muzyki'', Kraków (Musica Iagellonica) 2001, s. 199-308.
{{Historia muzyki}}
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Muzyka baroku| ]]
| |||