Wikipedysta:Mafo/brudnopis: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
|||
Linia 1:
{{Artysta infobox
|imię i nazwisko = Voltairine de Cleyre
|imię i nazwisko org =
|pełne imię i nazwisko =
|pseudonim =
|grafika = Voltairine_de_Cleyre_(Age_35).jpg
|opis grafiki = Voltairine de Cleyre w 1901
|data urodzenia = [[17 listopada]] [[1866]]
|miejsce urodzenia = [[Leslie (Michigan)|Leslie]], [[Michigan]]
|data śmierci = [[20 czerwca]] [[1912]]
|miejsce śmierci = [[Chicago]]
|narodowość =
|język =
|Alma Mater =
|dziedzina sztuki =
|epoka =
|muzeum artysty =
|ważne dzieła =
|faksymile =
|opis faksymile =
|odznaczenia =
|nagrody =
|commons = Voltairine de Cleyre
|wikiźródła =
|wikicytaty =
|www =
}}
'''Voltairine de Cleyre''' (ur. [[17 listopada]] [[1866]] w [[Leslie (Michigan)|Leslie]], zm. [[20 czerwca]] [[1912]] w [[Chicago]]<ref name=":0">{{Cytuj |autor = [[Emma Goldman]] |tytuł = Voltairine De Cleyre |url = https://www.lib.berkeley.edu/goldman/pdfs/PublishedEssaysandPamphlets_VoltairineDeCleyrei.pdf |archiwum = https://web.archive.org/web/20201117213635/https://www.lib.berkeley.edu/goldman/pdfs/PublishedEssaysandPamphlets_VoltairineDeCleyrei.pdf |język = en}}</ref>) – amerykańska pisarka, mówczyni i działaczka [[Anarchizm|anarchistyczna]], która sprzeciwiała się [[Kapitalizm|kapitalizmowi]], [[Małżeństwo|instytucji małżeństwa]]<ref>{{Cytuj |autor = Michael B. Dougherty |tytuł = Overlooked No More: Voltairine de Cleyre, America’s ‘Greatest Woman Anarchist’ (Published 2018) |czasopismo = The New York Times |data = 2018-09-26 |data dostępu = 2021-03-04 |issn = 0362-4331 |url = https://www.nytimes.com/2018/09/26/obituaries/voltairine-de-cleyre-overlooked.html |archiwum = https://web.archive.org/web/20210129093957/https://www.nytimes.com/2018/09/26/obituaries/voltairine-de-cleyre-overlooked.html |język = en}}</ref> i [[Państwo|państwu]], jak również dominacji religii nad seksualnością i życiem kobiet, które postrzegała jako wzajemnie powiązane. Ze względu na swoje poglądy jest często określana jako jedna z głównych [[Feminizm pierwszej fali|wczesnych feministek]]<ref>{{Cytuj |autor = Sharon Presley |tytuł = Libertarian Feminist Heritage Series: Voltarine de Cleyre |data = 1979 |data dostępu = 2021-03-04 |opublikowany = dwardmac.pitzer.edu |url = http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_Archives/bright/cleyre/presley.html |archiwum = https://web.archive.org/web/20210212030420/http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_Archives/bright/cleyre/presley.html |język = en}}</ref>.
Urodzona i wychowana w małych miasteczkach [[Michigan]] i uczona w katolickim klasztorze w [[Ontario]], de Cleyre rozpoczęła swoją karierę aktywistki w ruchu [[Wolnomyślicielstwo|wolnomyślicielskim]]. Choć początkowo pociągał ją [[anarchizm indywidualistyczny]], de Cleyre ewoluowała poprzez [[Mutualizm (ekonomia)|mutualizm]] do tego, co nazywała [[Anarchizm bezprzymiotnikowy|anarchizmem bezprzymiotnikowym]], przedkładając ponad wszystko społeczeństwo bezpaństwowe, bez użycia [[Agresja (psychologia)|agresji]] czy [[Przymus państwowy|przymusu]].
De Clayre żyła w tym samym czasie co [[Emma Goldman]], z którą utrzymywała stosunki oparte na pełnym szacunku pomimo różnicy zdań w niektórych kwestiach. Wiele esejów de Cleyre zostało zebranych w ''Selected Works of Voltairine de Cleyre'', wydanych pośmiertnie przez magazyn „[[Mother Earth (czasopismo)|Mother Earth”]] w 1914.
==
Urodzona w małym miasteczku Leslie<ref name=":0" /> przeniosła się wraz z rodziną do [[St. Johns (Michigan)|St. Johns]]<ref>{{Cytuj |autor = David Votta |tytuł = Lost Lansing: Leslie’s Voltairine de Cleyre shattered the bounds of convention |data = 2014-03-08 |data dostępu = 2021-03-04 |opublikowany = Lansing Online News |url = https://web.archive.org/web/20140308164523/http://lansingonlinenews.com/news/lost-lansing-leslies-voltairine-de-cleyre-shattered-the-bounds-of-convention/ |język = en}}</ref>, gdzie żyła z nieszczęśliwie poślubionymi rodzicami w skrajnym ubóstwie. Jej ojciec Hector Auguste de Cleyre nazwał ją imieniem słynnego francuskiego pisarza oświeceniowego [[Voltaire|Woltera]]<ref name=":0" />.
W wieku 12 lat ojciec umieścił ją w katolickiej szkole klasztornej w miejscowości [[Sarnia (Ontario)|Sarnia]] w prowincji [[Ontario]]<ref name=":0" />, ponieważ uważał, że da jej to lepsze wykształcenie niż szkoły publiczne. Owe doświadczenie sprawiło, że Voltairine zamiast w stronę [[Chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]] skręciła, coraz bardziej skłaniała się ku [[Ateizm|ateizmowi]]. O czasie tam spędzonym powiedziała, że „było to jak Dolina Cienia Śmierci, a na mojej duszy pozostały białe blizny, gdzie ignorancja i przesądy paliły mnie swoim piekielnym ogniem w tych dusznych dniach”<ref>{{Cytuj |autor = Voltairine de Cleyre |tytuł = The Voltairine de Cleyre Reader |data = 2004 |isbn = 9781902593876 |wydawca = [[AK Press]] |opublikowany = Libcom |url = https://libcom.org/files/Voltairine_de_Cleyre.pdf |archiwum = https://web.archive.org/web/20210304143620/https://libcom.org/files/Voltairine_de_Cleyre.pdf |język = en}}</ref>. Próbowała uciec, płynąc przez rzekę [[St. Clair (rzeka)|St. Clair]] do [[Port Huron]] i wędrując 17 mil (27 km), ale napotkała przyjaciół rodziny. Skontaktowali się z jej ojcem i odesłali ją z powrotem do klasztoru<ref name=":0" />.
Rodzinne powiązania z ruchem abolicjonistycznym i Underground Railroad, surowa i nieubłagana bieda w dzieciństwie oraz nadanie jej imienia na cześć filozofa Woltera, przyczyniły się do zainteresowania radykalnymi poglądami, które rozwinęła wkrótce po okresie dojrzewania. Po ukończeniu szkoły w klasztorze de Cleyre przeniosła się do Grand Rapids w Michigan. Zaangażowała się w silnie antyklerykalny ruch wolnomyślicielski, prowadząc wykłady i publikując artykuły w czasopismach wolnomyślicielskich, stając się w końcu redaktorem gazety ''The Progressive Age.''
W czasie swojej działalności w ruchu wolnomyślicielskim w połowie i pod koniec lat osiemdziesiątych XIX wieku, de Cleyre czerpała z myśli Thomasa Paine'a, Mary Wollstonecraft i Clarence'a Darrowa. Inspirowała się również Henry’m Davidem Thoreau oraz przywódcami robotniczymi Big Bill’em Haywood i Eugene Debs. Po egzekucji kilku protestujących na Haymarket w Chicago w 1887, została anarchistką. "Do tego czasu wierzyłam w zasadniczą sprawiedliwość amerykańskiego prawa o procesie przed ławą przysięgłych" - pisała w autobiograficznym eseju - "Potem już nigdy nie potrafiłam".
Była znana jako doskonała mówczyni i pisarka. Biograf Paul Avrich powiedział, że miała "największy talent literacki spośród anarchistów i anarchistek w Ameryce". Była również znana jako niestrudzona orędowniczka poglądów anarchistycznych, której "religijna gorliwość", według Emmy Goldman, "odcisnęła piętno na wszystkim, co robiła".
Zaszła w ciążę z Jamesem B. Elliotem, innym wolnomyślicielem, a 12 czerwca 1890 urodziła ich syna Harry'ego. Jak ustalili de Cleyre i Elliot, ich syn mieszkał z Elliotem, a de Cleyre nie miała żadnego udziału w jego wychowaniu. Była blisko związana i inspirowana przez Dyera Luma ("jej nauczyciela, powiernika, towarzysza", według Goldman). Jej związek z nim zakończył się na krótko przed jego samobójstwem w 1893.
De Cleyre prowadziła swoją działalność w latach 1889-1910 w Filadelfii, gdzie żyła wśród biednych żydowskich imigrantów i gdzie sympatia dla anarchistycznych przekonań była powszechna. Tam uczyła angielskiego i muzyki, nauczyła się mówić i pisać w jidysz. Przez całe życie de Cleyre była nękana przez choroby. Goldman twierdziła, że cierpiała na "jakąś chorobę układu nerwowego, która rozwinęła się u niej we wczesnym dzieciństwie" i cierpiała na depresję, co najmniej dwukrotnie próbowała popełnić samobójstwo.
Przeżyła zamach na swoje życie 19 grudnia 1902. Jej napastnik Herman Helcher był byłym uczniem, który wcześniej został uznany za niepoczytalnego z powodu gorączki i któremu natychmiast wybaczyła, jak napisała: "Byłoby skandalem przeciwko cywilizacji, gdyby został wysłany do więzienia za czyn, który był produktem chorego mózgu". Atak pozostawił ją z chronicznym bólem ucha i infekcją gardła, które często wpływały negatywnie na jej zdolność mówienia lub koncentracji.
Wiosną 1911 została zainspirowana przez rewolucję w Meksyku, a zwłaszcza przez działalność anarchisty Ricardo Floresa Magóna. Ostatni wiersz zadedykowała działaczom meksykańskim.
De Cleyre zmarła na septyczne zapalenie opon mózgowych 20 czerwca 1912 w szpitalu Św. Marii z Nazaretu w Chicago. Została pochowana obok obrońców Haymarket i innych działaczy społecznych na Cmentarzu Waldheim (obecnie Forest Home Cemetery) w Forest Park, na przedmieściach Chicago. Goldman została później pochowana również w tej części cmentarza.
Poglądy
De Cleyre w ciągu swojego życia zmieniała swoje poglądy polityczne. Ostatecznie stała się silną zwolenniczką anarchizmu bezprzymiotnikowego, według historyka George'a Richarda Esenweina doktryny "bez żadnych ścisłych etykiet takich jak komunista, kolektywista, mutualista czy indywidualista". Była to po prostu postawa, która promowała współpracę różnych szkół anarchistycznych". Przez kilka lat, de Cleyre kojarzyła się głównie z amerykańskim indywidualistycznym anarchizmem. Odróżniając się od Emmy Goldman i ukazując swoje poparcie dla indywidualistycznego anarchizmu, de Cleyre napisała: „Panna Goldman jest [anarcho]komunistką, ja jestem indywidualistką. Ona chce zniszczyć prawo własności, ja chcę je zachować. Jestem na wojnie z przywilejami i władzą, przez co prawo własności, prawdziwe prawo do tego, co jest właściwe jednostce, zostaje unicestwione. Ona wierzy, że współpraca całkowicie wyprze konkurencję; ja twierdzę, że konkurencja w takiej czy innej formie zawsze będzie istnieć, i że jest wysoce pożądane, aby istniała”.
Mimo początkowej niechęci do siebie, de Cleyre i Goldman zaczęły się wzajemnie szanować. W eseju z 1894 "W obronie Emmy Goldman i prawa do wywłaszczenia" de Cleyre pisała: „Nie sądzę, aby jeden mały kawałek delikatnego ludzkiego ciała był wart wszystkich praw własności w Nowym Jorku […] To wasza sprawa, czy będziecie głodować i marznąć na widok jedzenia i ubrania, poza więzieniem, czy też popełnicie jakiś jawny czyn przeciwko instytucji własności i zajmiecie miejsce obok [Clausa] Timmermanna i Goldman”.
Ostatecznie de Cleyre opowiedziała się za anarchizmem społecznym, a nie za indywidualizmem. W 1908 twierdziła, że "najlepszą rzeczą, jaką zwykli ludzie pracy mogą zrobić, to zorganizować swój przemysł tak, by całkowicie pozbyć się pieniędzy" i "produkować wspólnie, kooperatywnie, a nie w ramach relacji szef-pracownik". W 1912 twierdziła, że klęska Komuny Paryskiej wynikała z tego, że "utrzymała [prywatną] własność". W swoim eseju "Komuna zmartwychwstała" stwierdza: "Krótko mówiąc, choć istniały inne powody, dla których komuna upadła, głównym z nich było to, że w godzinie konieczności komuniści nie byli komunistami. Próbowali zerwać polityczne kajdany bez zrywania tych ekonomicznych". Stała się zwolenniczką anarchizmu bezprzymiotnikowego, pisząc w ''The Making of an Anarchist'': "Nie szufladkuję się już inaczej niż po prostu jako 'Anarchistka'.
Niektórzy badacze spierają się, czy odrzucenie indywidualizmu przez de Cleyre było równoznaczne z przyjęciem komunizmu. Goldman i Rudolf Rocker potwierdzili to stanowisko, ale inni, w tym biograf de Cleyre, Paul Avrich, nie zgodzili się z tym. W 1907 pisała: "Nie jestem teraz i nigdy nie byłam komunistką". Anarchistyczny badacz Iain McKay argumentuje, że późniejsze poparcie de Cleyre dla gospodarki bezpieniężnej było pewną formą komunizmu, nawet jeśli odrzuciła słowo ''komunizm'', aby to opisać.
W swoim eseju z 1901 zatytułowanym „Anarchizm”, de Cleyre napisała: „Moim ideałem byłby stan, w którym wszystkie zasoby naturalne byłyby w pełni dostępne dla wszystkich, a robotnik indywidualnie byłby w stanie wyprodukować dla siebie wystarczającą ilość dóbr dla zapewnienia potrzeb życiowych, a więc jego praca nie musiałaby być ograniczona przez czas i obecność swoich współpracowników. Myślę, że kiedyś będzie to możliwe; ale tylko dzięki rozwojowi sposobów produkcji i upodobań ludzi. Tymczasem wszyscy jednym głosem domagamy się wolności próbowania”.
Jej esej z 1912 zatytułowany „Akcja bezpośrednia” staje w obronie akcji bezpośredniej. W eseju tym de Cleyre wskazuje na takie przykłady, jak bostońska herbatka, zauważając, że "akcja bezpośrednia zawsze była stosowana i ma historyczną sankcję tych samych ludzi, którzy ją teraz ganią".
W tekście z 1895 zatytułowanym „Sex Slavery” de Cleyre potępia ideały piękna, które zachęcają kobiety do zniekształcania swoich ciał, oraz praktyki socjalizacji dzieci, które tworzą nienaturalne role płciowe. Tytuł eseju nie odnosi się do handlu kobietami dla celów prostytucji, choć o tym też jest mowa, ale raczej do prawa małżeńskiego, które pozwala mężczyznom gwałcić swoje żony bez konsekwencji. Takie prawa czynią "każdą zamężną kobietę tym, czym jest, niewolnicą związaną, która przyjmuje nazwisko swego pana, chleb swego pana, polecenia swego pana i służy namiętnościom swego pana".
De Cleyre stanowczo sprzeciwiała się utrzymywaniu przez rząd stałej armii, argumentując, że jej istnienie zwiększa prawdopodobieństwo wojen. W swoim eseju z 1909 "Anarchism and American Traditions", argumentowała, że w celu osiągnięcia pokoju "wszyscy pokojowo nastawieni ludzie powinni wycofać swoje wsparcie dla armii i wymagać, aby wszyscy, którzy chcą prowadzić wojnę, robili to na własny koszt i ryzyko; że ani żołd, ani emerytury nie mogą przysługiwać tym, którzy decydują się uczynić z zabijania ludzi swój zawód".
Pamięć
De Cleyre była ważną postacią amerykańskiego anarchizmu. Będąc jedną z niewielu kobiet o dużym autorytecie w ruchu anarchistycznym, została uznana przez Emmę Goldman za "najbardziej utalentowaną i błyskotliwą anarchistkę, jaką kiedykolwiek stworzyła Ameryka". Nie jest dziś jednak tak bardzo znana, co biografka Sharon Presley przypisuje jej krótkiemu życiu.
Od końca XX wieku zainteresowanie jej osobą ponownie wzrosło. ''An American Anarchist: The Life of Voltairine de Cleyre'', napisana przez Paula Avricha, została opublikowana przez Princeton University Press w 1978. Zbiór jej przemówień, ''The First Mayday: The Haymarket Speeches, 1895-1910'', został wydany przez Libertarian Book Club w 1980. W 2004 AK Press wydało ''The Voltairine de Cleyre Reader''. W 2005 ukazały się jeszcze dwa zbiory jej przemówień i artykułów, a mianowicie ''Exquisite Rebel: The Essays of Voltairine De Cleyre - Anarchist, Feminist, Genius'', pod redakcją Presleya i Crispina Sartwella, wydane przez SUNY Press; oraz ''Gates of Freedom: Voltairine De Cleyre and the Revolution of the Mind'', z University of Michigan Press. Jej dokumenty są przechowywane w YIVO Institute for Jewish Research w Nowym Jorku. W 2018 The New York Times opublikował jej spóźniony nekrolog.
== Przypisy ==
| |||