Biblioteka Narodowa (Warszawa): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Zmiany redakcyjne - lista źródeł manuskryptów przetworzona na czytelniejszą tabelę |
|||
Linia 33:
== Piony organizacyjne i siedziby ==
; Struktura▼
▲;Struktura
Struktura Biblioteki Narodowej{{r|bn-strukt}}:
Linia 50 ⟶ 49:
* Pozostałe komórki organizacyjne (Archiwum, Kancelaria, Służba Ochrony){{r|bn-inne}}
; Siedziby
Główna siedziba Biblioteki Narodowej znajduje się w [[Warszawa|Warszawie]] przy [[Aleja Niepodległości w Warszawie|al. Niepodległości]] 213 na [[Pole Mokotowskie|Polu Mokotowskim]], a Zakład Starych Druków i Zakład Rękopisów mieszczą się w [[Pałac Krasińskich w Warszawie|pałacu Krasińskich]] przy [[Plac Krasińskich w Warszawie|placu Krasińskich]] 3/5.
Linia 82 ⟶ 81:
== Zbiory ==
=== Charakterystyka zbiorów ===
Zbiory Biblioteki Narodowej należą do najliczniejszych w kraju. Na koniec 2019 zbiory Biblioteki Narodowej liczyły 9 728 855 woluminów (wliczając w to dublety){{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2020|s=14}}.
; Struktura i liczebność zbiorów na koniec roku 2019{{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2020|s=17}}
# Zbiory główne – 8 147 462 woluminów
Linia 110 ⟶ 108:
=== Rękopisy ===
{{Zobacz kategorię|Rękopisy Biblioteki Narodowej}}
Linia 123 ⟶ 120:
!Uwagi
|-
|zbiory zwrócone przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związek Radziecki]]
|1895 jednostek (97 sprzed połowy XVI w.)
|zwrócone w latach 1923–1934 na mocy [[Traktat ryski (1921)|traktaty ryskiego]], skonfiskowane wcześniej przez władze carskie m.in. ze zbiorów [[Biblioteka Załuskich|Biblioteki Załuskich]] i [[Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk|Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk]]
Linia 161 ⟶ 158:
|inne kolekcje
|
| m.in. Biblioteka Majoratu [[
|}
Linia 167 ⟶ 164:
==== Rękopisy autorskie ====
W zbiorach Biblioteki Narodowej znajdują się też [[Autograf|rękopisy autorskie]] czołowych polskich twórców{{r|rekopisy}}. Z epoki staropolskiej pochodzą m.in. rękopisy takich autorów, jak [[Jan Kochanowski]], [[Andrzej Krzycki]], [[Wespazjan Kochowski]], [[Jan Andrzej Morsztyn]], [[Zbigniew Morsztyn]]{{r|rekopisy}}. Z XVIII w. pochodzą m.in. rękopisy twórców jak [[Ignacy Krasicki]], [[Tomasz Kajetan Węgierski]], [[Stanisław Trembecki]], [[Adam Naruszewicz]]{{r|rekopisy}}, bogata korespondencja braci Załuskich, zwłaszcza [[Józef Andrzej Załuski|Józefa Andrzeja]]{{r|rekopisy}}.
Trzy czwarte zasobów rękopiśmiennych stanowią natomiast rękopisy z XIX i XX wieku, m.in. twórców, takich jak [[Adam Mickiewicz]], [[Juliusz Słowacki]], [[Cyprian Kamil Norwid]], [[Aleksander Fredro]], [[Józef Ignacy Kraszewski]], [[Henryk Sienkiewicz]], [[Stanisław Wyspiański]], [[Stefan Żeromski]], [[Krzysztof Kamil Baczyński]], [[Tadeusz Gajcy]], [[Julian Tuwim]], [[Maria Dąbrowska]], [[Jan Parandowski]], [[Kazimierz Brandys]], [[Czesław Miłosz]], [[Zbigniew Herbert]] czy [[Kazimierz Moczarski]]{{r|rekopisy}}. Zbiór dzienników i pamiętników liczy około 1,2 tys. obiektów, zaś listów – ponad 25 tys. obiektów{{r|rekopisy}}.
W 2013 zainicjowany został projekt „Kolekcja polskiej literatury współczesnej”, mający gromadzić rękopisy żyjących polskich twórców, zarówno mających już ugruntowaną pozycję, jak i zdobywających uznanie w ostatnich latach{{r|rekopisy}}. Do projektu włączyli się m.in. [[Tadeusz Różewicz]], [[Kazimierz Orłoś]], [[Urszula Kozioł]], [[Józef Hen]], [[Hanna Krall]], [[Anna Piwkowska]], [[Mariusz Szczygieł]], [[Józef Baran (poeta)|Józef Baran]], [[Anna Nasiłowska]], [[Henryk Grynberg]], [[Antoni Libera]], [[Tomasz Jastrun]], [[Eustachy Rylski (pisarz)|Eustachy Rylski]], [[Jacek Dehnel]], [[Sylwia Chutnik]], [[Jacek Dukaj]]{{r|rekopisy}}.
==== Ważniejsze manuskrypty ====
Linia 219 ⟶ 215:
|zbiór [[Hagiografia|żywotów świętych]] i nauk [[Ojcowie Kościoła|Ojców Kościoła]]
|-
|[[Plik:
|''[[Sakramentarz tyniecki]]''
|około 1060–1070
|region [[Kolonia (Niemcy)|Kolonii]]
|łacina
|iluminowany [[sakramentarz]]
Linia 403 ⟶ 399:
=== Starodruki ===
W 2014 w Bibliotece Narodowej liczba starodruków (czyli druków wydanych do końca XVIII w.) wynosiła 162 415 woluminów{{r|stare-druki}}.
Do najcenniejszych starodruków należą m.in.: iluminowana edycja francuskich [[Godzinki|godzinek]] (około 1485), ''[[Sforziada]]'' (1490), księgi liturgiczne bizantyńsko-słowiańskie ''Triod` cvetnaja'' i ''Triod` postnaja'' (Kraków około 1491), pergaminowy egzemplarz ''Revelationes'' [[Brygida Szwedzka|św. Brygidy]] (Lubeka 1492), ''Agenda'' drukowana dla diecezji wileńskiej (Gdańsk 1499), ''[[Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem|Krótka rozprawa]]'' [[Mikołaj Rej|Mikołaja Reja]] (Kraków 1543), ''[[Commentariorum de Republica emendanda libri quinque|Commentariorum de Republica emendanda]]'' [[Andrzej Frycz Modrzewski|Andrzeja Frycza Modrzewskiego]] z zachowaną księgą IV (Kraków 1551), ''[[Kancjonał Zamoyskich]]'' (Kraków 1558-1570), ''[[Komedyja Justyna i Konstancyjej]]'' [[Marcin Bielski|Marcina Bielskiego]] (Kraków 1575), ''[[Wyprawa plebańska]]'' (1590){{r|stare-druki}}.
; Starodruki z poszczególnych wieków
* [[inkunabuł]]y (XV w.) – 1131 woluminów (1034 dzieła), najliczniejsze są druki weneckie (około 250), natomiast 65% zasobu pochodzi z obszaru Niemiec{{r|stare-druki}}
* druki XVI w. (9% zbiorów) – około 10 tys. woluminów (około 13 tys. pozycji), w tym prawie jedna trzecia to [[
* druki XVII w. (32% zbiorów) – około 34 tys. woluminów (około 50 tys. pozycji), ponad jedna trzecia to polonika{{r|stare-druki}}
* druki XVIII w. (57% zbiorów) – około 100 tys. woluminów (około 90 tys. pozycji), więcej niż połowa to druki obce{{r|stare-druki}}
* periodyki XVII–XVIII w. – około 7 tys. woluminów{{r|stare-druki}}
; Źródła starodruków
* Biblioteka Wilanowska{{r|stare-druki}}
Linia 433 ⟶ 428:
=== Książki XIX–XXI w. ===
W 2019 zbiór książek nowszych, będący największą częścią zasobów Biblioteki Narodowej, liczył 3 346 975 woluminów{{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2020|s=17}}. W tym roku wpłynęło do biblioteki 74 617 woluminów z tej kategorii (w 2018 – 70 189 wol., w 2017 – 76 474
wol., w 2016 – 75 046 wol., w 2015 – 78 194 wol.){{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2020|s=16}}{{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2019|s=18}}{{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2018|s=16}}{{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2017|s=22}}{{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2016|s=27}}.
Linia 439 ⟶ 433:
Wszystkie druki polskie i dotyczące Polski gromadzone są przynajmniej w dwóch egzemplarzach{{r|ksk19-21}}. Jeden z nich, oznaczony dodatkowo literą „A” obok sygnatury, wchodzi w skład szczególnie chronionego, archiwalnego zasobu bibliotecznego, i jest udostępniany wyjątkowo i tylko w czytelni{{r|ksk19-21}}.
; Książki XIX w.
Zbiory druków polskich, poloników i obcych z XIX w. składają się w dużym stopniu z księgozbiorów przejmowanych przez Bibliotekę Narodową w początkach jej istnienia{{r|ksk19-21}}. Dominują wśród nich publikacje z zakresu historii, filologii, językoznawstwa, filozofii, nauk prawnych, socjologii oraz teksty literackie{{r|ksk19-21}}. Według szacunkowych danych w bibliotece znajduje się około 45% polskich publikacji z XIX wieku{{r|ksk19-21}}.
; Książki z lat 1901–1939
Biblioteka posiada w zbiorach około 50% polskich druków z lat 1901–1926{{r|ksk19-21}}. Odsetek wydawnictw z lat 1927–1939 jest wyższy (75% wszystkich wydanych druków), a to dzięki egzemplarzom obowiązkowym wpływającym do biblioteki od 1927{{r|ksk19-21}}. W bibliotece znajduje się też około 30% poloników zagranicznych z lat 1901–1939{{r|ksk19-21}}.
; Książki polskie wydane po 1945
Książki polskie wydane po 1945 stanowią najbardziej kompletną część zbiorów biblioteki{{r|ksk19-21}}. W zbiorach znajduje się około 80% wydawnictw drukowanych na terenie Polski i przeznaczonych dla rynku księgarskiego{{r|ksk19-21}}. Wydawnictwa zwarte, przekazywane przez wydawców w ramach egzemplarza obowiązkowego, są na bieżąco rejestrowane w [[Polska Bibliografia Narodowa|bibliografii narodowej]], udostępnianej od 2009 w wersji elektronicznej{{r|ksk19-21}}.
; Polonika zagraniczne wydane po 1945
Biblioteka Narodowa posiada rozległą kolekcję druków stanowiących polonika zagraniczne lub związanych z emigracją{{r|ksk19-21}}. Głównym sposobem pozyskiwania tego rodzaju zbiorów są dary krajowe i zagraniczne od instytucji oraz osób prywatnych{{r|ksk19-21}}. Wydawnictwa te rejestrowane są w roczniku „Polonica Zagraniczne. Bibliografia”{{r|ksk19-21}}. Około 60% pozycji opisywanych w tej bibliografii znajduje się w zbiorach własnych biblioteki{{r|ksk19-21}}.
; Książki obce
Biblioteka gromadzi gromadzi też publikacje zagraniczne: informacyjne i naukowe o charakterze uniwersalnym oraz z zakresu poszczególnych dyscyplin naukowych, szczególnie nauk społecznych i humanistycznych, teksty literackie (dzieła klasyków i współczesne), publikacje wydawane przez [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]] i [[UNESCO]], dzieła ze wszystkich dziedzin nagradzane w prestiżowych konkursach{{r|ksk19-21}}.
=== Czasopisma XIX–XXI w. ===
Biblioteka Narodowa gromadzi w dwóch egzemplarzach periodyki ukazujące się na terenie Polski oraz ukazujące się poza granicami, a dotyczące Polski, napisane w języku polskim lub wydane przez polskiego autora{{r|czas19-21}}. Jeden egzemplarz przeznaczony jest od archiwum, drugi udostępniany jest w czytelni{{r|czas19-21}}. Niektóre wydawnictwa gromadzone są w jednym egzemplarzu: mutacje dzienników i tygodników, wydawnictwa jednostronne (o ile ukazują się także w postaci dwustronnej), powielane wydawnictwa [[Agencja prasowa|agencji prasowej]], wydawnictwa drukowane [[Alfabet Braille’a|alfabetem Braille'a]], wybrane zagraniczne czasopisma naukowe{{r|czas19-21}}. Gromadzone czasopisma ogłaszane są w „Bibliografii Wydawnictw Ciągłych, Bibliografii Niezależnych Wydawnictw Ciągłych”, zaś polonijne wydawnictwa ciągłe w roczniku „Polonica Zagraniczne”{{r|czas19-21}}. Dokumenty niewchodzące do Bibliografii Narodowej (np. gazety zakładowe, szkolne, parafialne, dzielnicowe, biuletyny partii i organizacji politycznych niższego szczebla, katalogi wydawnicze, czasopisma reklamowe) są gromadzone i opracowywane przez Zakład Czasopism oraz Zakład Dokumentów Życia Społecznego{{r|czas19-21}}.
Linia 466 ⟶ 459:
=== Dokumenty życia społecznego ===
[[Dokumenty życia społecznego]] (druki ulotne) obecne są w każdej z podstawowych kategorii zbiorów, jak rękopisy, druki, materiały ikonograficzne, kartograficzne, muzyczne i fonograficzne{{r|bn-dzs}}. Dokumenty tego rodzaju, które powstały do końca XVIII w., umieszczane są w odpowiedniej kategorii zbiorów specjalnych{{r|bn-dzs}}. Dokumenty wydawane od 1801 tworzą wydzielony zbiór druków ulotnych i okolicznościowych{{r|bn-dzs}}. Na zbiór składają się zarówno pojedyncze dokumenty, jak i całe zespoły oraz kolekcje (m.in. druki z czasów powstań i wojen światowych, dokumenty [[Wydawnictwo podziemne|drugiego obiegu]], teatralia, książki adresowe){{r|bn-dzs}}.
Linia 472 ⟶ 464:
=== Zbiory muzyczne ===
Zbiory muzyczne składają się przede wszystkim z rękopisów i druków muzycznych{{r|bn-muz}}. Najstarsze muzykalia (iluminowane liturgiki, śpiewniki cyrylickie XV-XVII wieku, dawne libretta) przechowywane są Zakładzie Rękopisów; kancjonały, dzieła dotyczące teorii muzycznych, teksty z nutami – w Zakładzie Starych Druków; programy, afisze, katalogi wystaw – w zbiorze dokumentów życia społecznego; obiekty ikonograficzne – w zbiorach ikonograficznych; książki popularyzatorskie i czasopisma muzyczne – w zbiorach głównych; specjalistyczna literatura muzyczna – w księgozbiorze podręcznym Zakładu Zbiorów Muzycznych{{r|bn-muz}}.
Linia 480 ⟶ 471:
=== Zbiory dźwiękowe i audiowizualne ===
W Bibliotece Narodowej gromadzone są publikacje dźwiękowe i audiowizualne polskich producentów, polonika zagraniczne i reprezentatywne wydawnictwa obce{{r|bn-av}}. W skład zbiorów wchodzą nagrania muzyczne, książki mówione, filmy fabularne, dokumentalne i animowane{{r|bn-av}}. Większość zbiorów stanowią materiały opublikowane, gromadzone są jednak także archiwalia będące spuścizną wybitnych twórców jak [[Kazimierz Serocki]], [[Roman Palester]], [[Alfred Schütz (kompozytor)|Alfred Schütz]], [[Witold Rowicki]], [[Adelina Czapska]], [[Zofia Lissa]]{{r|bn-av}}.
Linia 492 ⟶ 482:
=== Dokumenty elektroniczne ===
Dokumenty elektroniczne są gromadzone w Bibliotece Narodowej od 1998{{r|bn-el}}. Od 2009 funkcjonuje repozytorium archiwizujące publikacje online, zwłaszcza [[
▲Dokumenty elektroniczne są gromadzone w Bibliotece Narodowej od 1998{{r|bn-el}}. Od 2009 funkcjonuje repozytorium archiwizujące publikacje online, zwłaszcza [[ebook]]i i czasopisma rozpowszechniane w postaci plików cyfrowych{{r|bn-el}}. Od 2001 ukazuje się w cyklu półrocznym „Bibliografia Dokumentów Elektronicznych” zawierająca bieżącą bibliografię polskich wydawnictw elektronicznych{{r|bn-el}}.
W ramach zbiorów elektronicznych gromadzone są dokumenty elektroniczne offline i online samoistne i niesamoistne wydawniczo (dodatki uzupełniające treści w dokumencie podstawowym), m.in.: encyklopedie, słowniki językowe, podręczniki, teksty i opracowania literatury pięknej, materiały do nauczania języków obcych, publikacje prawnicze, poradniki, normy, aprobaty techniczne, materiały komisji sejmowych i senackich, dzienniki urzędowe, wydawnictwa multimedialne oraz gry komputerowe{{r|bn-el}}.
Linia 500 ⟶ 489:
=== Zbiory kartograficzne ===
Zbiory kartograficzne Biblioteki Narodowej dzielą się na trzy główne grupy: [[Atlas (publikacja)|atlasy]], [[Mapa|mapy]], [[globus]]y{{r|bn-kart}}.
Najwartościowszą część zbiorów stanowią atlasy, w tym ponad 300 starodruków{{r|bn-kart}}. Do najcenniejszych atlasów należą: [[Geografia Ptolemeusza (manuskrypt Biblioteki Narodowej)|wydanie ''Geografii'' Ptolemeusza]] (1522), ''Cosmographia universalis'' [[Sebastian Münster|Sebastiana Münstera]], atlas morski ''Tabulae antiquae delineatae ab Angelo Comite Freducci Anconitano'', pergaminowe mapy morskie z dzieła ''Geographicae tabulae in charta pergamena'' Antoniusa Millo (1583), kolekcja atlasów [[Abraham Ortelius|Abrahama Orteliusa]], edycje dzieła ''[[Civitates orbis terrarum]]'' [[Georg Braun (kartograf)|Georga Brauna]] i [[Frans Hogenberg|Fransa Hogenberga]], atlasy z Officina Blaeviana z [[Amsterdam]]u (XVII w.), atlas morski ''Le Neptune François'' Huberta Jaillot (1693), dzieło ''De rebus a Carolo Gustavo'' [[Erik Dahlbergh|Erika Dahlbergha]] m.in. z widokami i planami wielu polskich miast, ''Atlas Maior'' Christophera Browne’a (1715), atlasy z oficyny [[Johann Homann|Johanna Homanna]] i spadkobierców, w tym ''Atlas Silesiae'' (XVIII w.){{r|bn-kart}}. Zbiory atlasów z XIX w. liczą kilkaset egzemplarzy{{r|bn-kart}}. Wśród atlasów z XIX–XX w. są m.in. atlas będący załącznikiem do dzieła ''Moyen Âge'' [[Joachim Lelewel|Joachima Lelewela]], ''Atlas de l`ancienne Pologne'' [[Feliks Wrotnowski|Feliksa Wrotnowskiego]], ''Wielki Atlas Geograficzny'' [[Wacław Nałkowski|Wacława Nałkowskiego]] i [[Andrzej Świętochowski|Andrzeja Świętochowskiego]], ''Atlas Geograficzny'' [[Eugeniusz Romer|Eugeniusza Romera]]{{r|bn-kart}}.
Najstarsze pojedyncze mapy w zbiorach biblioteki datują się na XVI wiek{{r|bn-kart}}. Często pochodzą one z wydań dzieł Münstera, Orteliusza, [[Gerard Merkator|Merkatora]]
Na koniec 2019 zbiory kartograficzne liczyły 142 272 jednostki{{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2020|s=17}}. W 2019 przybyło w nich 1759 jednostek, głównie z egzemplarza obowiązkowego, a także z darów i zakupów{{odn|Sprawozdanie Biblioteki Narodowej|2020|s=16}}.
=== Zbiory ikonograficzne ===
Na zbiory ikonograficzne składają się grafiki, rysunki, [[ekslibris]]y, [[Zdjęcie fotograficzne|fotografie]], [[Kartka pocztowa|kartki pocztowe]], wydawnictwa [[Album (zbiór)|albumowe]] i tekowe, wydawnictwa eksperymentalne (m.in. książki artystyczne, często wydawane w jednym egzemplarzu, na nietypowych nośnikach, nietypowego kształtu) oraz innego rodzaju materiały (matryce graficzne, w klocki [[drzeworyt]]nicze i płyty [[miedzioryt]]nicze, [[Moneta|monety]], [[medal]]e, [[Odznaczenie|odznaczenia]], [[broń biała]], tkaniny){{r|bn-ikon}}. Zbiory te pochodzą z kolekcji historycznych, zakupów (zwłaszcza dzieł polskich) i darowizn{{r|bn-ikon}}.
Linia 517 ⟶ 504:
Zbiory ekslibrisów są jednymi z największych w Polsce{{r|bn-ikon}}. Składają się na nie m.in. kolekcje [[Edward Chwalewik|Edwarda Chwalewika]], Piotra S. Koczorowskiego, Franciszka Sedlaczka{{r|bn-ikon}}. Najliczniejsza jest kolekcja Stefana Kotarskiego, zawierająca m.in. znaki własnościowe bibliotek polskich i obcych{{r|bn-ikon}}.
W skład zbioru fotografii wchodzą zarówno najstarsze zdjęcia ([[
Zbiór kart pocztowych liczy około 100 tys. sztuk{{r|bn-ikon}}. Obejmuje on m.in. widoki miejscowości (w tym około 17 tys. z miejscowościami kresowymi), sceny rodzajowe, reprodukcje malarstwa, karty o tematyce patriotycznej{{r|bn-ikon}}.
Linia 526 ⟶ 513:
=== Zbiory bibliologiczne ===
Zbiory bibliologiczne tworzą specjalną kolekcję różnego rodzaju dokumentów, wydzieloną na podstawie kryterium treściowego, która obejmuje polskie i zagraniczne dzieła z dziedzin, takich jak nauka o książce, [[bibliotekarstwo]], [[bibliotekoznawstwo]], [[informacja naukowa]], [[archiwistyka]], [[historia książki]], [[księgarstwo]], [[czytelnictwo]], [[bibliofilstwo]]{{r|bn-bibl}}. W kolekcji gromadzone są zarówno książki, jak i czasopisma, dokumenty życia społecznego, bibliografie, katalogi księgarskie, polskie normy, archiwalia dotyczące [[Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich|Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich]], wycinki prasowe. Zawierają się w tym wszelkie materiały dotyczące działalności Biblioteki Narodowej{{r|bn-bibl}}. Głównym źródłem wpływu polskich publikacji bibliologicznych jest drugi egzemplarz obowiązkowy bieżącej produkcji wydawniczej{{r|bn-bibl}}. Wydawnictwa obce (głównie w języku angielskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim) wpływają drogą wymiany, kupna lub darów{{r|bn-bibl}}.
Linia 532 ⟶ 518:
=== Mikrofilmy ===
W Bibliotece Narodowej znajdują się największe w Polsce zbiory [[mikrofilm]]ów{{r|bn-mikr}}. Na mikrofilmach udostępniane są zarówno zbiory własne, jak i obiekty z innych bibliotek{{r|bn-mikr}}. Program zabezpieczania najcenniejszych zbiorów na mikrofilmach rozpoczął się w 1950 i wynikał z doświadczeń strat wojennych oraz procesu pogarszania się stanu zbiorów, zwłaszcza obiektów z 2. połowy XIX wieku{{r|bn-mikr}}. Przez 60 lat wykonano ponad 130 tys. mikrofilmów, na których zabezpieczono zbiory z około 160 bibliotek, również zagranicznych{{r|bn-mikr}}. Od roku 2000 biblioteka zabezpieczała tylko własne zbiory{{r|bn-mikr}}.
| |||