Mitologia rzymska: Różnice pomiędzy wersjami

Religię rzymską w pierwotnej postaci charakteryzuje praktyczność, konkretność i bezosobowość. Wierzenia starożytnych Rzymian były ściśle powiązane z życiem chłopskiego społeczeństwa. W pojęciu Rzymian każda czynność, nawet najdrobniejsza, miała swoje bóstwo. Obok głównych, jak Jowisz czy Mars, istniała nieprzebrana moc bogów mniejszych, opiekuńczych duchów poszczególnych czynności w życiu lub gospodarstwie. Ich zakres działania był wąski i dotyczył jedynie pewnych momentów w uprawie roli, wzroście zboża, chowie bydła czy w życiu człowieka. Najlepiej ilustruje to przykład dorastania dziecka. [[Vagitanus|Vaticanus]] otwierał usta dziecka do pierwszego krzyku, kołyską opiekowała się Cunina, Rumina troszczyła się o pokarm niemowlęcia, po odłączeniu od piersi to Potina i [[Edulica|Edusa]] uczyły dziecko jeść i pić, Cuba czuwała nad jego przenoszeniem z kołyski do łóżeczka, Ossipago pilnowała, by kości dziecka należycie się zrastały, Statanus pilnował, by nauczyło się stać, a Fabulinus mówić ; nawet pierwsze wyjście z domu znajdowało się pod opieką dwóch bóstw - Interduca i Domiduca. I tak było ze wszystkim. Każde powodzenie i każde niepowodzenie, choćby najbłahsze mogło być objawem gniewu lub zadowolenia bóstwa. Wszystkie bóstwa rzymskie były w znacznym stopniu bezosobowe, nie miały nawet czasem określonej płci. Dlatego też Rzymianie modlili się: „Czyliś ty bóg, czy bogini, czy mężczyzna, czy kobieta”. {{Fakt|data=2021-03}}

Religię rzymską cechowała tolerancja wobec innych wierzeń i specyficzna „gościnność”. W czasie wojny Rzymianie modlili się również do bóstw nieprzyjacielskich, aby opuściły oblegane miasto i zechciały zamieszkać w [[Rzym]]ie. Ta „gościnność” jednak otwierała szeroko drogę innym wierzeniom i przyśpieszyłaprzyśpieszała przemiany w religii rzymskiej.

W bliskim pokrewieństwie z duchami przodków pozostawały [[Geniusz (mitologia)|geniusze]] – przedstawiciele siły życiowej mężczyzny, i [[Junona|junony]], będące czymś w rodzaju aniołów stróżówstróżami kobiet. Każdy człowiek mawedług Rzymian miał swojego geniusza lub swoją junonę. Z chwilą przyjścia na świat geniusz wstępuje w człowieka, a opuszcza go w godzinę śmierci, po czym staje się jednym z [[Many (mitologia)|manów]].

Obok elementu boskiego każdego człowieka, wielką rolę w życiu Rzymianina odegrały inne bóstwa opiekuńcze domu. Taką rolę pełnił [[Janus (mitologia)|Janus]], bóg wejścia i wyjścia, którego symbolem były drzwi, następnie zaś bramy. Boga tego zaczęto wyobrażać z dwiema twarzami, zwróconymi w przeciwnych kierunkach. Taki wizerunek przedstawiano na najstarszych monetach rzymskich zwanych [[aes grave]]. W mieście symbolem [[Janus (mitologia)|Janusa]] była brama przy [[Forum (Rzym)|Forum]] od strony [[Kwirynał]]u . Bramę tę otwierano w czasie wojny, a zamykano podczas pokoju.

Największy wpływ na [[Starożytny Rzym|Rzym]] i całą Italię wywarła etruska triada: [[Tinia]], [[Uni (mitologia)|Unii]] i [[Menrva]], która zyskał ogromne znaczenie dzięki zbudowaniu w Rzymie przez [[Tarkwiniusze|Tarkwiniuszy]] świątyni kapitolińskiej dla [[Jowisz (mitologia)|Jowisza]], [[Junona|Junony]] i [[Minerwa|Minerwy]]. Świątynia ta została zbudowana przez architektów [[Etruskowie|etruskich]] według ich wzorów, a słynny [[posąg Jowisza]] utożsamianego z [[Tinia|Tinią]] wyrzeźbił [[Vulca z Wejów]].

Szczególne znaczenie dla wszystkich ludów Italii miały święte księgi etruskie zwane [[Etrusca Disciplina]], znane dzięki przekazom Rzymian. Składały się na nie następujące księgi: [[Etrusca Disciplina|libri haruspicini]], [[Etrusca Disciplina|libri fulgurales]] i [[Etrusca Disciplina|libri rituales]]. Obejmowały one szczegółowe przepisy, jak zakładać miasta, budować świątynie, pełnić funkcje administracyjne, jak interpretować niebo oraz jak wróżyć z wnętrzności zwierząt. Zawierały także [[kalendarz brontoskopiczny]].

Wpływy greckie na [[Religia starożytnego Rzymu|religię rzymską]] datują się co najmniej od początków [[V wiek p.n.e.|V wieku p.n.e.]] Nastąpiło to dzięki rozwijającym się bezpośrednio stosunkom handlowym i politycznym. Do [[Starożytny Rzym|Rzymu]] zaczęły przenikać [[Mitologia grecka|helleńskie wierzenia i mity]]. Obok bóstw rodzimych (tzw. di indigentes) zaczęli pojawiać się bogowie przybysze – tzw. di novensides. Nastąpiło niemal całkowite zespolenie bóstw greckich z bóstwami rzymskimi. Ogromną rolę w tym zespoleniu kultu odegrała [[legenda]] o księgach Sybilli. [[Sybilla (mitologia)|Sybilla]] miała być słynną [[Wieszczka|wieszczką]] [[Gaja (mitologia)|Gai]]. Miejsce jej pobytu na ziemiach rzymskich przypadało na miasto [[Cumae|Kyme]] (łac. Cumae) w Kampanii. Grecy znali (!) aż dziewięć [[Sybilla (mitologia)|Sybilli]].

Ślubowanie budowy świątyni nastąpiło w pierwszych latach republiki po wygnaniu [[Tarkwiniusze|tarkwińskich królów]], kiedy to na Rzym spadła klęska nieurodzaju – wtedy zapytano [[księgi sybillińskie]] o radę. Kapłani obwieścili taką to odpowiedź: Kara głodu będzie trwać póki póty lud rzymski nie uczci greckiej trójcy bogów [[Demeter]], [[Dionizos]]a i [[Persefona (córka Zeusa)|Persefony]].

Kiedy [[Herakles|Herkules]] wracał do ojczyzny ze swej wyprawy po [[Trzoda Geriona|stada Geriona]], przechodził obok osady [[Ewander]]a. Bohater znużony trudami długiej podróży postanowił odpocząć w cieniu drzew. Wkrótce zapadł w głęboki sen. Gdy tak spał, wybiegł ze swej jaskini olbrzym imieniem [[Kakus]]. Widząc pasące się na polanie stado dorodnych wołów, popędził co piękniejsze sztuki do swej kryjówki, by zaś zatrzeć ślady kradzieży i zmylić pogoń, odwrócił zwierzęta łbami do tyłu i ciągnął je za ogony do wnętrza swej pieczary. Tymczasem [[Herakles|Herkules]], zbudziwszy się ze snu, od razu spostrzegł, że ktoś uprowadził mu cześć stada. Bohater zaczął tropić złodzieja idąc śladami wolich racic., Aleale ślady go zawiodły, urwały się w gęstwinie wśród skał i rozpadlin i prowadziły z powrotem na pastwisko. Strudzony, musiał wreszcie zaprzestać poszukiwań i pognał resztę stada w dalszą drogę. Bydło odchodząc ryczało głośno. Posłyszawszy głosy swych towarzyszy woły zamknięte w jaskini wnet rozbrzmiały potężnym rykiem. Tak wydał się podstęp [[Kakus]]a i [[Herakles|Herkules]] po zaciętej walce zabił potwora. [[Ewander]] wdzięczny za zgładzenie rozbójnika, który od dawna zagrażał jego osadzie, zbudował [[Herakles|Herkulesowi]] wielki ołtarz i powierzył godność kapłańską dwóm rodom: Potycjuszom i Pinariuszom.

Po upaństwowieniu kultu [[Herakles|Herkulesa]] czczono go w Rzymie igrzyskami w amfiteatrze i ofiarą składaną na sposób grecki. Raz do roku w dniu święta boga [[pretor]] miejski z odkrytą głową, uwieńczony liśćmi topoli (ulubionego drzewa [[Herakles|Herkulesa]]).

== Organizacja kultu. Stanowiska kapłańskie ==