Powstanie kwietniowe: Różnice pomiędzy wersjami

'''Powstanie kwietniowe''' ([[język bułgarski|bułg.]] Априлско въстание) – największe [[powstanie narodowe]] [[Bułgaria|Bułgarów]] przeciwko [[Imperium Osmańskie|Imperium Osmańskiemu]] ([[Turcja|Turcji]]) w [[1876]] roku. Za datę rozpoczęcia powstania przyjmuje się [[20 kwietnia]] [[1876]] roku, kiedy to wybuchły walki w [[Kopriwsztica|Kopriwszticy]]. Należy nadmienić, iż data 20 kwietnia odnosi się do [[Kalendarz juliański|kalendarza juliańskiego]] obowiązującego w Bułgarii do [[1916]] roku. Według używanego obecnie [[Kalendarz gregoriański|kalendarza gregoriańskiego]] powstanie wybuchło [[2 maja]] 1876 roku.

Od [[1396]] roku Bułgaria była częścią państwa osmańskiego. Z powodu uciążliwych represji stosowanych przez Turków wobec ludności bułgarskiej polegających m.in. na przymusowym nawracaniu z [[prawosławie|prawosławia]] na [[islam]], wcielaniu chłopców do [[Janczarzy|oddziałów janczarskich]] itd., utrzymywała się silna niechęć tej ostatniej do zwierzchnictwa osmańskiego. Od roku [[1828]] Turcja przeżywała zewnętrzny i wewnętrzny kryzys, który nasilił się w połowie lat 70-tych [[wiek XIX|XIX wieku]]. Z uwagi na wizję [[bankructwo|bankructwa]] państwa, w [[1875]] roku zwiększono podatki od ludności niemuzułmańskiej, co było jedną z przyczyn powstań w [[powstanie w HercegowinaHercegowinie|Hercegowinie]] oraz [[powstanie starozagorskie|Starej Zagorze]]. Kłopoty Turcji ze stłumieniem tego pierwszego utwierdziły Bułgarów w przekonaniu o możliwości zbrojnego wywalczenia niepodległości. Szczególną rolę w rozbudzeniu aspiracji niepodległościowych Bułgarów odegrał [[Wasyl Lewski]].

Przygotowania do buntu nie uszły uwadze lokalnych władz osmańskich oraz popierającej je ludności muzułmańskiej. Dodatkowo jeden z uczestników walnego zabrania członków IV komitetu ([[14 kwietnia]] 1876 w [[Oboriszte]]), na którym ustalono wiele szczegółów dotyczących planowanego powstania, przekazał zdobyte informacje Turkom. [[2019 kwietnia]] władze osmańskie wysłały z miastamiast [[Pazardżik]] i Płowdiw do Kopriwszticy i Panagiuriszte oddziały [[żandarmeria|żandarmerii]] w celu zaaresztowania agitatorów powstania. PodczasNastępnego dnia, podczas próby uwięzienia Todora Kableszkowa, w Kopriwszticy doszło do walki między żandarmami i działaczami niepodległościowymi. W jej efekcie Turcy zostali wyparci z miasta, a lokalny zarządca osmański zamordowany. Kableszkow opisał przebieg wydarzeń w tzw. [[Krwawy List|Krwawym Liście]], który wysłał do przedstawicieli IV komitetu w Panagiuriszte. Tego samego dnia, stosownie do ustaleń z Oboriszte, Georgi Benkowski ogłosił wybuch powstania. Należy nadmienić, iż na zebraniu w OboriszteGiurgiu rozpoczęcie insurekcji wyznaczono na [[301 kwietniamaja]] 1876, przy czym dopuszczano wcześniejszą datę gdyby zaistniały kuzaistniała temugroźba ważnerozbicia powodyspisku. Powstanie wybuchło zatem przedwcześnie, co zaskoczyło niektóre lokalne komitety i niekorzystnie wpłynęło na organizację walki.

W odpowiedzi na powstanie Turcy skierowali do walki regularną armię liczącą około 10 000 żołnierzy i wyposażoną w [[artyleria|artylerię]] oraz nieregularne wojska, które tworzyli tzw. [[baszi-buzucybaszybuzucy]], w sile 80 000. Powstańców, w większości słabo uzbrojonych, było zaledwie 8 000 - 10 000. Już [[26 kwietnia]] padła Klisura, zaatakowana przez dwutysięczną armię Tosuna Beja. Obóz powstańczy na wzgórzu Eledżik, zaatakowany przez wojska Hasana Paszy, bronił się zaciekle do [[1 maja]]. Po zdobyciu obozu Turcy zamordowali zgromadzonych w nim Bułgarów, włącznie z kobietami i dziećmi. [[30 kwietnia]] Hafyz Pasza zajął Panagiuriszte, które następnie zostało podpalone. Kopriwsztica uniknęła tego samego losu dzięki zapłaceniu ogromnego okupu. [[2 maja]] wojska Reszida Paszy zajęły miasto [[Perusztica]], [[4 maja]] Ahmed Barutanlijata dowodzący dziesięciotysięczną armią zdobył miasto [[Batak (Bułgaria)]], po czym wymordował jego mieszkańców, którzy schronili się w [[cerkiew (budynek)|cerkwi]]. [[Bracigowo]] upadło [[7 maja]], kiedy dotarła tam regularna armia Hasana Paszy.

Powstanie zostało brutalnie spacyfikowane przez wojska osmańskie. Choć dokładna liczba zabitych (zarówno uczestników walk jak i [[cywil|cywilnych]] ofiar represji) nie jest znana, powszechnie przypuszcza się, że przekracza ona 12 000 <ref> Robert Seton-Watson, ''Disraeli, Gladstone and the Eastern Question: a study in diplomacy and party politics'', (London: Macmillan, 1935), str. 58 </ref>, jakkolwiek niektórzy badacze uważają, że było ich około 3 000 <ref> Richard Millman, "The Bulgarian Massacres Reconsidered," w ''The Slavonic and East European Review'', Vol. 58, No. 2, (April, 1980), str. 230 </ref>. Około 80 wsi i miast zostało spalonych, zaś około 200 splądrowanych. Największe prześladowania dotknęły obszar północnych [[Rodopy|Rodopów]]. PrawieKilka wszyscytysięcy mieszkańcymieszkańców miastaBataka Batakzostało zostali zabici bądź zakopani żywcemzabitych przez nieregularnych żołnierzy osmańskich, w większości wywodzących się z [[Pomacy|Pomaków]]. Okrucieństwa dokonywane przez Turków zostały opisane przez zagranicznych dziennikarzy, którzy przybyli na tereny Bułgarii po powstaniu <ref> J. A. MacGahan on Turkish Atrocities in Bulgaria. The London Daily News (August 22, 1876) </ref>. Ich relacje odbiły się szerokim echem w Europie. Wielu polityków (np. [[William Ewart Gladstone]]), uczonych (np. [[Karol Darwin]]), pisarzy (np. [[Oscar Wilde]] i [[Wiktor Hugo]]) i rewolucjonistów (np. [[Giuseppe Garibaldi]]) publicznie wyraziło swoje oburzenie z powodu brutalnych represji tureckich względem ludności bułgarskiej.

Choć powstanie zakończyło się klęską Bułgarów, przyciągnęło uwagę mocarstw europejskich na położenie narodów [[Bałkany|bałkańskich]] okupowanych przez Turcję. W roku [[1877]] w [[Stambuł|Konstantynopolu]] odbyła się [[konferencja w Konstantynopolu|konferencja]], z udziałem Turcji, [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], [[Prusy|Prus]], [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]], [[Francja|Francji]], [[Włochy|Włoch]] i [[Rosja|Rosji]], na której usiłowano m.in. uzgodnić nadanie Bułgarii autonomii. Sprzeciw Turcji doprowadził do wybuchu [[X wojna rosyjsko-turecka|wojny rosyjsko-tureckiej]] w [[18781877]] roku, w efekcie której Bułgaria odzyskała niepodległość.