Aflatoksyny

Aflatoksyny – grupa związków chemicznych zaliczanych do mykotoksyn. Są wytwarzane przez grzyby z rodzaju Aspergillus, głównie kropidlaka żółtego (A. flavus) i A. parasiticus^[1]. Grzyby te występują na fistaszkach (orzechach ziemnych), zbożu, migdałach w wilgotnych rejonach tropikalnych^[2]. W sprzyjających warunkach (wysoka temperatura oraz wilgotność) porastają także inne produkty żywnościowe, np. chleb.

Aflatoksyny są mutagenne, teratogenne i hepatotoksyczne. Stwierdzono ich letalne działanie na zwierzęta (szczury, psy, koty, świnki morskie i in.)^[3]. Dopuszczalna zawartość aflatoksyny B₁ (najczęściej spotykanej) w produktach zbożowych to 2 µg/kg, oraz do 4 µg/kg dla aflatoksyn B₁, B₂, G₁, i G₂ łącznie^[1].

Oddziałują z DNA, interkalując pomiędzy zasady azotowe, będące hydrofobowymi elementami cząsteczki DNA. Zwiększają częstotliwość nienaprawialnych zmian podczas replikacji łańcucha 5' i dlatego są mutagenne. W wyższych stężeniach zaburzają transkrypcję, co jest przyczyną ich toksyczności. Wywołują pierwotnego raka wątroby, zwłaszcza u tych osób, które przeszły wirusowe zapalenie wątroby typu B. Aflatoksyny zostały oficjalnie uznane w Polsce za substancje rakotwórcze w 1996 roku^[4].

Są słabo rozpuszczalne w wodzie i etanolu, natomiast dobrze rozpuszczalne w metanolu i chloroformie. Są wrażliwe na promieniowanie nadfioletowe oraz odporne na działanie ciepła. W nadfiolecie (maks. absorpcji 365 nm) fluoryzują na niebiesko i zielono^[5].

Najczęściej występujące aflatoksyny oznaczone są odpowiednio skrótami B₁, B₂, G₁, G₂, oraz M₁ i M₂. Pierwsze cztery są wytwarzane przez grzyby, natomiast aflatoksyny M₁ i M₂ są mykotoksynami spotykanymi np. w krowim mleku. Powstają one jako metabolity innych aflatoksyn w organizmach zwierząt, którym podaje się nadpleśniałe pasze, skażone aflatoksynami. Szacuje się, że od 3–6% skonsumowanych przez krowę aflatoksyn B₁ i B₂ zamieniane jest w M₁ i M₂.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ M.C.M.C. Kew M.C.M.C., Aflatoxins as a cause of hepatocellular carcinoma, „J Gastrointestin Liver Dis”, 22 (3), 2013, s. 305–310, PMID: 24078988 .
↑ P.M.P.M. Newberne P.M.P.M., W.H.W.H. Butler W.H.W.H., Acute and Chronic Effects of Aflatoxin on the Liver of Domestic and Laboratory Animals: A Review, „Cancer Research”, 29 (1), 1969, s. 236–250, PMID: 4884657 .
↑ Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, Dz.U. z 1996 r. nr 121, poz. 571 .
↑ W.A.W.A. Pons W.A.W.A., L.A.L.A. Goldblatt L.A.L.A., The determination of aflatoxins in cottonseed products, „Journal of the American Oil Chemists’ Society”, 42 (6), 1965, s. 471–475, DOI: 10.1007/BF02540087 .

Źródła i literatura dodatkowa edytuj

Detailed information on mycotoxins
Pure Aflatoxin standards. fermentek.co.il. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-12)].
http://www.food-info.net/pl/tox/afla.htm
http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc011.htm
Grajewski J. (red.) Mykotoksyny i grzyby pleśniowe – zagrożenia dla człowieka i zwierząt, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2006
Dutkiewicz Jacek i Górny Rafał L. Biologiczne czynniki szkodliwe dla zdrowia – klasyfikacja i kryteria oceny narażenia, Medycyna Pracy, 2002
Piontek Marlena, Grzyby pleśniowe, Zielona Góra 1999

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[FPX-1] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[Kew-2013-2] M.C.M.C. Kew M.C.M.C., Aflatoxins as a cause of hepatocellular carcinoma, „J Gastrointestin Liver Dis”, 22 (3), 2013, s. 305–310, PMID: 24078988 .

[3] P.M.P.M. Newberne P.M.P.M., W.H.W.H. Butler W.H.W.H., Acute and Chronic Effects of Aflatoxin on the Liver of Domestic and Laboratory Animals: A Review, „Cancer Research”, 29 (1), 1969, s. 236–250, PMID: 4884657 .

[4] Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, Dz.U. z 1996 r. nr 121, poz. 571 .

[5] W.A.W.A. Pons W.A.W.A., L.A.L.A. Goldblatt L.A.L.A., The determination of aflatoxins in cottonseed products, „Journal of the American Oil Chemists’ Society”, 42 (6), 1965, s. 471–475, DOI: 10.1007/BF02540087 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]