Wikipedia

Agencja Pinkertona

amerykańskie przedsiębiorstwo (ochrona mienia/osób, usługi detektywistyczne; zał. 1850)

Pinkerton (pierwotnie: Pinkerton National Detective Agency[2]) – amerykańskie przedsiębiorstwo zajmujące się ochroną mienia i osób oraz wykonujące usługi detektywistyczne, założone w 1850 roku przez Allana Pinkertona[3]. Sam założyciel stał się rozpoznawalny, kiedy odkrył spisek mający na celu zamordowanie prezydenta elekta Abrahama Lincolna[4]. Apogeum działalności agencji przypada na lata 80. XIX w., kiedy miała ona mieć większą liczbę ludzi niż ówczesna armia amerykańska[5]. Sprawiło to, że m.in. stan Ohio zakazał jej działalności na swoim terytorium, obawiając się, że może być ona użyta jako prywatna armia[6].

Pinkerton
Ilustracja
Państwo

 Stany Zjednoczone

Siedziba

101 North Main Street
Suite 300
Ann Arbor 48104
Stany Zjednoczone[1]

Data założenia

1850

brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

W czasie strajków robotniczych w XIX w. właściciele fabryk wynajmowali pinkertonów, żeby ci uniemożliwiali wstęp do ich zakładów strajkującym i działaczom związkowym[7]. Najsłynniejszym przykładem takiej akcji był tzw. Homestead Strike w 1892 roku, gdy pracownicy agencji, pacyfikując strajkujących, zabili dziewięciu hutników, tracąc przy tym siedmiu agentów[8]. Znakiem firmowym agencji było oko i napis „Nigdy nie śpimy” („We never sleep”)[9]. Pracownicy agencji Pinkertona pełnili także rolę straży w zamieszkach w kopalniach węgla i żelaza[10] oraz przy strajkach kolejarzy (1877)[11].

Obecnie przedsiębiorstwo Pinkerton działa jako oddział firmy Securitas AB[12].

Początki edytuj

W pierwszej połowie lat 50. XIX wieku Allan Pinkerton razem z Edwardem Ruckerem utworzyli w Chicago North-Western Police Agency, przemianowaną później na Pinkerton National Detective Agency[13]. Do jej powstania przyczyniło się zapotrzebowanie, które zgłaszali prywatni przedsiębiorcy, a w szczególności właściciele linii kolejowych[14].

Praca dla rządu federalnego edytuj

 
Strażnicy Pinkertona eskortujący strajkujących w Buchtel w Ohio (1884)

W 1871 roku Kongres Stanów Zjednoczonych wyasygnował kwotę 50 tys. USD dla nowo utworzonego Departamentu Sprawiedliwości; suma ta miała być użyta na „wykrywanie i oskarżanie osób pogwałcających prawa federalne”[15]. Pieniądze te okazały się niewystarczające do realizacji powierzonych zadań, dlatego też Departament Sprawiedliwości zdecydował, że zawierane będą umowy na wykonywanie pewnych usług przez podmioty prywatne, takie jak m.in. agencja Pinkertona[16].

Molly Maguires edytuj

W latach 70. XIX w. Franklin B. Gowen, ówczesny prezes kolei Philadelphia and Reading Railroad, wynajął agencję w celu inwigilacji związków zawodowych działających w kopalniach należących do Gowena. Jeden z agentów, James McParlan, zinfiltrował tajną organizację Molly Maguires, posługując się pseudonimem James McKenna, i doprowadził do jej upadku[17]. Incydent ten stał się inspiracją dla Arthura Conana Doyle’a, który wykorzystał go w ostatniej powieści o przygodach Sherlocka Holmesa – Dolina trwogi (1915)[18].

Strajk Homestead edytuj

W czasie strajku Homestead, który miał miejsce 6 lipca 1892 roku, przybycie 300 pinkertonów z Nowego Jorku i Chicago[19] wywołało gwałtowne starcia, w których zginęło 16 osób, musiano także wezwać dwie brygady milicji stanowej[20].

Morderstwo Steunenberga i proces edytuj

Kiedy policja stanowa z Idaho aresztowała górnika Alberta Horsleya, zeznał on agentowi Jamesowi McParlandowi, że w 1905 roku dokonał zamachu na gubernatora stanu Idaho, Franka Steunenberga, który wtedy zginął[21]. W szeroko nagłośnionym procesie Orchard został skazany na dożywocie, ale później wyrok złagodzono[22].

Działalność na Dzikim Zachodzie i konkurencja edytuj

Agenci Pinkertona byli wynajmowani w celu tropienia banitów i przestępców grasujących na Dzikim Zachodzie, takich jak m.in.: Jesse James, bracia Reno oraz gang „Wild Bunch” (do którego należeli: Butch Cassidy i Sundance Kid)[15].

Konkurencyjną działalność prowadziła także przedsiębiorstwo Thiel Detective Service Company (z siedzibą w Saint Louis), które założył były pracownik Pinkertona, G.H. Thiel. Siedziby należącej do niego agencji mieściły się m.in. w Nowym Jorku i Portland[23].

W 1910 roku były agent Secret Service, William J. Burns, założył Burns Detective Agency. Do 1915 roku Burns miał 20 biur na terenie Stanów Zjednoczonych oraz jedno w Londynie[24].

Przejęcie edytuj

W 1999 roku Securitas przejął Pinkerton’s, Inc., tworząc północnoamerykańską platformę. Było to największe przejęcie w historii szwedzkiego przedsiębiorstwa. Rok później Securitas nabył kilka innych amerykańskich firm ochroniarskich, m.in. Burns International. W lipcu 2003 roku połączone amerykańskie przedsiębiorstwa przyjęły nazwę Securitas Security Services USA, Inc. Jest to jedno z największych przedsiębiorstw tego typu na świecie[25].

Pinkerton w Polsce edytuj

W 2016 roku Pinkerton Inc. wykupił IBBC Group, polską firmę działającą w obszarze zarządzania ryzykiem biznesu, tym samym rozpoczynając oficjalnie działalność na polskim rynku usług z zakresu bezpieczeństwa[26][27]. Pierwszym dyrektorem Pinkerton w Polsce został Bartosz Pastuszka[28], licencjonowany detektyw oraz wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim[29].

Według magazynu „Vice”, w 2020 roku Amazon zatrudnił szpiegów Pinkertona, którzy zostali oddelegowani do wrocławskiego oddziału firmy w celu zbadania zarzutów, że kierownictwo udzielało kandydatom do pracy wskazówek, jak przeprowadzać rozmowy kwalifikacyjne, a być może nawet przeprowadzało cały proces za nich[30].

W kulturze edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Contact Us | Pinkerton | Pinkerton. pinkerton.com. [dostęp 2016-04-04]. (ang.).
  2. ↑ Charles W. Carey: American Inventors, Entrepreneurs, and Business Visionaries. Infobase Publishing, 2014, s. 295. ISBN 978-0-8160-6883-8. [dostęp 2016-04-04].
  3. ↑ Edward J. Maggio: Private Security in the 21st Century: Concepts and Applications. Jones & Bartlett Publishers, 2011, s. 27. ISBN 978-1-4496-6479-4. [dostęp 2016-04-04].
  4. ↑ Edward J. Maggio: Private Security in the 21st Century: Concepts and Applications. Jones & Bartlett Publishers, 2011, s. 16. ISBN 978-1-4496-6479-4. [dostęp 2016-04-04].
  5. ↑ Steven L. Danver: Revolts, Protests, Demonstrations, and Rebellions in American History: An Encyclopedia. ABC-CLIO, 2010, s. 632. ISBN 978-1-59884-222-7. [dostęp 2016-04-04].
  6. ↑ Alie Infante: Napoleon's Gift. PpC Publications, 2013, s. 100. ISBN 978-1-4839-3668-0. [dostęp 2016-04-04].
  7. ↑ Evan Andrews: 10 Things You May Not Know About the Pinkertons - History Lists. history.com, 26 października 2015. [dostęp 2016-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 kwietnia 2016)]. (ang.).
  8. ↑ Paul Krause: The Battle for Homestead, 1890–1892: Politics, Culture, and Steel.. University of Pittsburgh Press, 1992, s. 20–21. ISBN 0-8229-5466-4. (ang.).
  9. ↑ Heather Lehr Wagner, Tim McNeese: Spies in the Civil War. Infobase Publishing, 2009, s. 37. ISBN 978-1-60413-039-3. [dostęp 2016-04-04].
  10. ↑ Robert W. Kaps, J. Scott Hamilton, Timm J. Bliss: Labor Relations in the Aviation and Aerospace Industries. SIU Press, 2012, s. 35. ISBN 978-0-8093-9001-4. [dostęp 2016-04-04].
  11. ↑ Melvyn Dubofsky: The Oxford Encyclopedia of American Business, Labor, and Economic History. Oxford University Press, 2013, s. 461. ISBN 978-0-19-973881-6. [dostęp 2016-04-04].
  12. ↑ Pamela Bedore: Dime Novels and the Roots of American Detective Fiction. Springer, 2013, s. 101. ISBN 978-1-137-28865-3. [dostęp 2016-04-04].
  13. ↑ John S. Dempsey: Introduction to Private Security. Cengage Learning, 2010, s. 8. ISBN 978-0-495-80985-2. [dostęp 2016-04-04].
  14. ↑ John Fay: Encyclopedia of Security Management: Techniques and Technology. Butterworth-Heinemann, 1993, s. 573. ISBN 978-0-7506-9660-9. [dostęp 2016-04-04].
  15. ↑ a b Ed H Whorton: Taming Texas: 1800–1901. Xlibris Corporation, 2011, s. 84. ISBN 978-1-4653-7435-6. [dostęp 2016-04-04].
  16. ↑ Ward Churchill. From the Pinkertons to the PATRIOT Act: The Trajectory of Political Policing in the United States, 1870 to the Present. „The New Centennial Review”. 4 (1), s. 1–72, wiosna 2004. DOI: 10.1353/ncr.2004.0016. (ang.). 
  17. ↑ Ron Franscell, Karen Valentine: Crime Buff's Guide to Outlaw Pennsylvania. Rowman & Littlefield, 2013, s. 147. ISBN 978-1-4930-0445-4. [dostęp 2016-04-04].
  18. ↑ Nathan Ward: The Lost Detective: Becoming Dashiell Hammett. Bloomsbury Publishing USA, 2015, s. 86. ISBN 978-1-63286-277-8. [dostęp 2016-04-04].
  19. ↑ Steven Laurence Danver: Revolts, Protests, Demonstrations, and Rebellions in American History: An Encyclopedia. T. 1. ABC-CLIO, 2011, s. 623. ISBN 978-1-59884-221-0. [dostęp 2016-04-04].
  20. ↑ Martha Ann Bridegam: Unions and Labor Laws. Infobase Publishing, 2009, s. 17. ISBN 978-1-4381-2959-4. [dostęp 2016-04-04].
  21. ↑ Diana Klebanow, Franklin L. Jonas: People’s Lawyers: Crusaders for Justice in American History. M.E. Sharpe, 2003, s. 137. ISBN 978-0-7656-0673-0. [dostęp 2016-04-04].
  22. ↑ Peter Carlson: Roughneck: The Life and Times of Big Bill Haywood. W.W. Norton & Company, 1983, s. 140.
  23. ↑ Peter Kaufman: Skull in the Ashes: Murder, a Gold Rush Manhunt, and the Birth of Circumstantial Evidence in America. University of Iowa Press, 2013, s. 39. ISBN 978-1-60938-188-2. [dostęp 2016-04-04].
  24. ↑ Roy Talbert Jr.: Negative Intelligence: The Army and the American Left, 1917–1941. Univ. Press of Mississippi, 2008, s. 39. ISBN 978-1-60473-180-4. [dostęp 2016-04-04].
  25. ↑ About Securitas – History. securitassecurityservicesusa.com. [dostęp 2016-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 kwietnia 2016)]. (ang.).
  26. ↑ Warsaw, Poland [online], Pinkerton [dostęp 2017-04-20] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-21].
  27. ↑ Rośnie konkurencja na rynku usług detektywistycznych. Potentat wchodzi do gry [online] [dostęp 2017-04-20] (pol.).
  28. ↑ Najstarsza na świecie agencja detektywistyczna Pinkerton wchodzi do Polski. Rośnie zapotrzebowanie firm na wywiad gospodarczy i zarządzanie ryzykiem [online], biznes.newseria.pl [dostęp 2018-07-16].
  29. ↑ Bartosz Pastuszka [online], wz.uw.edu.pl [dostęp 2019-08-13].
  30. ↑ Secret Amazon Reports Expose the Company’s Surveillance of Labor and Environmental Groups [online] [dostęp 2020-11-24] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Agencja_Pinkertona&oldid=72257860”