Aleksander Falzmann
Aleksander Falzmann (ur. 24 sierpnia 1887 w Łodzi, zm. 4 maja 1942 w KL Dachau[1]) – polski duchowny luterański i działacz społeczny pochodzenia niemieckiego, radca Konsystorza i członek Synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP w okresie II Rzeczypospolitej[2].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 sierpnia 1887 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 maja 1942 |
| Proboszcz Parafii Ewangelicko-Augsburska w Zgierzu | |
| Okres sprawowania |
1920–1939 |
| Członek Synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP | |
| Okres sprawowania |
1937–1939 |
| Wyznanie | |
| Ordynacja |
8 grudnia 1912 |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w Łodzi jako syn przemysłowca Alojzego Falzmanna i Emilii Groehne. Miał pięcioro rodzeństwa przyrodniego (z pierwszego małżeństwa ojca z Pauliną Buhle) oraz czworo z drugiego małżeństwa ojca. Mimo iż jego rodzina była pochodzenia niemieckiego, to w domu rodzinnym mówiono w języku polskim, a sam Aleksander został wychowany w duchu polskości. Kształcił się w łódzkim gimnazjum o profilu humanistycznym, jednak ze względu na wydarzenia łódzkie 1905 i zamknięcie szkoły zmuszony był wyjechać do Kijowa, gdzie ostatecznie zdał egzamin maturalny[2]. W latach 1908–1912 studiował teologię ewangelicką w Dorpacie. Ordynację na duchownego przyjął 8 grudnia 1912 z rąk biskupa Juliusza Bursche i podjął posługę wikariusza łódzkiej parafii ewangelicko-augsburskiej[3]. W tym okresie poślubił również Łucją Seiler[4] (zm. 1977[1]). 30 listopada 1913 urodził się ich syn – Karol Aleksander[3] (zm. 2002[1]).
W 1914 został mianowany proboszczem-administratorem parafii w Pułtusku i Mławie. Po wybuchu I wojny światowej, gdy władze rosyjskie nakazały wysiedlenie miejscowych ewangelików w głąb Rosji, ks. Falzmann za zgodą swojego zwierzchnika bpa Juliusza Bursche dobrowolnie udał się wraz z przesiedleńcami do Charkowa, gdzie otoczył ich dalszą opieką duszpasterską. Po zakończeniu działań wojennych ks. Falzmann powrócił do Pułtuska, gdzie podjął starania w kierunku odzyskania urzędu proboszcza wchodząc w konflikt z niemieckim Konsystorzem, który przejął parafię. W Pułtusku na świat w 1919 przyszła córka Falzmannów – Irena[3] (zm. 2008[1]).
W 1920 został wybrany, mimo sprzeciwu części parafian pochodzenia niemieckiego, na nowego proboszcza parafii ewangelicko-augsburskiej w Zgierzu k. Łodzi[3]. Zastąpił na tym urzędzie ks. Karola Seriniego[4]. Funkcję proboszcza zgierskiej parafii piastował do wybuchu II wojny światowej. W Zgierzu przyszła na świat również druga córka państwa Falzmannów – Ina[3] (zm. 2007[1]). Jako proboszcz zgierskiej parafii ks. Aleksander Falzmann uważany był za zwolennika bpa Juliusza Bursche. W tym czasie na terenie parafii działały między innymi dom starców, dom sierot i ochronka[4], a sam proboszcz zaangażowany był w szeroką działalność społeczną na terenie Zgierza[2]. W okresie Synodu Konstytucyjnego Kościoła w latach 1922/1923 pełnił funkcję jednego z czterech sekretarzy Synodu. W latach 1925–1930 pełnił funkcję kierownika Szkoły Ewangelistów w Zgierzu. W 1937 został przedstawicielem (delegatem) duchowieństwa w Synodzie Kościoła, zaś w 1938 został także radcą Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP[2]. W 1937 rozważał możliwość objęcia parafii w Mikołowie na Górnym Śląsku, jednak ostatecznie zdecydował się nie opuszczać zgierskiej parafii[4].
Po wybuchu II wojny światowej i zbombardowaniu zgierskiego kościoła próbował zabezpieczyć ocalałe dobra kościelne[3]. W pierwszych dniach okupacji niemieckiej został wraz z grupą zakładników osadzony w kościele św. Katarzyny[4]. Po zwolnieniu został ponownie aresztowany już 28 września 1939[3] i poddany brutalnemu śledztwu. W czerwcu 1940 został deportowany do niemieckiego-nazistowskiego obozu koncentracyjnego Dachau, następnie do KL Sachsenhausen i w grudniu 1940 ponownie do KL Dachau. W obozie był wielokrotnie bity i poddawany eksperymentom medycznym[2]. Podobno zaszczepiono mu także flegmonę (ropowicę)[4][3]. 4 maja 1942 ze względu na skrajne wycieńczenie został włączony do transportu do komory gazowej[4]. Zmarł na atak serca jeszcze w trakcie transportu[3]. Jego prochów nie wydano rodzinie[4]. Na cmentarzu ewangelickim w Zgierzu znajduje się jego grób symboliczny[1] odsłonięty w 1952 przez bpa Karola Kotulę[2]. Tablica pamiątkowa poświęcona ks. Aleksandrowi Falzmannowi znajduje się także w zgierskim kościele ewangelickim[3].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1932)[5]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Wspomnienie ks. A. Falzmanna. old.luteranie.pl. [dostęp 2019-04-27]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Milena Przybysz – Ks. Aleksander Falzmann (1887–1942) Bohaterski pastor. uml.lodz.pl. [dostęp 2019-04-27]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j Ksiądz Aleksander Falzmann „Protestancki męczennik – patriota polski”. estok.org.pl. [dostęp 2019-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-26)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Ks. Aleksander Falzmann. Wspomnienie w sześćdziesiątą rocznicę śmierci. zgierz-luteranie.pl. [dostęp 2019-04-27]. (pol.).
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 297 „za zasługi na polu pracy społecznej” - jako Aleksander Karol Falcman.