Wikipedia

Aleksandr Fadiejew

radziecki pisarz

Aleksandr Aleksandrowicz Fadiejew (ros. Александр Александрович Фадеев; ur. 11 grudnia?/24 grudnia 1901 w Kimrach, zm. 13 maja 1956 w Pieriediełkinie) – radziecki pisarz, krytyk literacki. Członek partii bolszewickiej od 1918, a także członek Komitetu Centralnego od 1939. W latach 1938–1944 i 1946–1954 przewodniczący Związku Pisarzy ZSRR.

Aleksandr Fadiejew
Александр Александрович Фадеев
Ilustracja
Fotografia Fadiejewa, 1952
Imię i nazwisko

Aleksandr Aleksandrowicz Fadiejew

Data i miejsce urodzenia

24 grudnia 1901
Kimry

Data i miejsce śmierci

13 maja 1956
Pieriediełkino pod Moskwą

Narodowość

rosyjska

Język

rosyjski

Dziedzina sztuki

proza, reportaż

Ważne dzieła
  • Klęska
  • Młoda Gwardia
Odznaczenia
Nagroda Stalinowska Nagroda Leninowskiego Komsomołu
Order Lenina Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Medal „Za ofiarną pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys i twórczość edytuj

Aleksandr Fadiejew urodził się w 1901 roku w Kimrach, na terenie ówczesnej guberni twerskej[1]. Został ochrzczony w miejscowym soborze prawosławnym[2]. Jego ojcem był Aleksandr Iwanowicz Fadiejew, a matką Antonina Władimirowna Kunc[3]. Wywodzący się z chłopskiej rodziny ojciec działał w ruchu rewolucyjnym, a matka była słuchaczką kursów medycznych[4]. Poznali się w Petersburgu, lecz już wkrótce za swą działalność Aleksandr Iwanowicz został skazany na pięcioletnie zesłanie do Szenkurska[4]. Matka pochodziła z rodziny zrusyfikowanych Niemców[4]. Ich małżeństwo rozpadło się wkrótce po narodzinach syna, a Aleksandr wychowywany był przez matkę i jej drugiego męża, Gleba Władisławowicza Switycza[3]. Wczesne dzieciństwo spędził m.in. w Wilnie i Ufie, a w 1908 roku jego rodzina przeniosła się na Rosyjski Daleki Wschód, na tereny dzisiejszego Kraju Nadmorskiego[1]. Fadiejew od 1912 do 1919 roku uczył się w jednej ze szkół we Władywostoku[1]. Swe aspiracje młody Fadiejew skierował ku literaturze, a na jego rozwój wpływali tacy pisarze jak Jack London, Thomas Mayne Reid i James Fenimore Cooper[4]. Związał się on także z ruchem rewolucyjnym, a w 1918 roku został członkiem partii bolszewickiej[3]. Publikował w różnych czasopismach partyjnych[1][3]. W czasie rosyjskiej wojny domowej Fadiejew walczył przeciwko wojskom Białych, podległych dowództwu admirała Aleksandra Kołczaka i w czasie walk tych został ranny[1][3]. W 1921 roku przeniósł się do Moskwy, gdzie podjął studia na moskiewskiej Akademii Górniczej, a także został delegatem na dziesiąty zjazd partii[3]. W czasie jego trwania wybuchło powstanie w Kronsztadzie, a w jego tłumieniu Fadiejew brał czynny udział, znów zostając ranny[3].

Pierwszą jego pracą był Razliw (ros. Разлив), nad którą Fadiejew pracował w latach 1922–1923[1]. Po jej wydaniu postanowił skupić się na karierze literackiej. Kolejnym ważnym dziełem była Klęska (ros. Разгром) z 1927 roku (wydanie polskie 1950). Zawierała ona wątki autobiograficzne – o oddziale partyzanckim walczącym z interwentami atakującymi ZSRR na Dalekim Wschodzie. Najsłynniejszą jego powieścią jest wydana w 1946 roku Młoda Gwardia (ros. Молодая гвардия, wydanie polskie 1948) w której sławił walkę komsomolców z Niemcami. W czasie II wojny światowej był korespondentem wojennym dziennika „Prawda”. Przebywał na linii frontu m.in. w oblężonych Kalininie i Rżewie[3]. Fadiejew był też aktywnym działaczem społeczno-politycznym, publikował w wielu sowieckich czasopismach, a także był wieloletnim przewodniczącym Związku Pisarzy Radzieckich w latach 1938–1944 oraz 1946–1954[1].

25 sierpnia 1948 roku jako przewodniczący delegacji radzieckich intelektualistów przemówił we Wrocławiu na rozpoczynającym się Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju, atakując przy tym Stany Zjednoczone słowami:

... kajdany amerykańskich imperialistów mają zamienić świat w komisariat policyjny, a jego ludność w niewolników kapitału (...) Gdyby szakale mogły nauczyć się pisać na maszynie, gdyby hieny umiały władać piórem, to, co by tworzyły, przypominałoby z pewnością książki Millerów, Eliotów, Malraux i innych Sartre’ów'[5].

Po przemowie Fadiejewa kongres opuściło wielu uczestników, m.in. biolog Julian Huxley i historyk A.J.P. Taylor[5]. Aleksandr Fadiejew nosił partyzancki pseudonim Bułyga (ros. Булыга)[6]. Przez większą część życia był wiernym zwolennikiem Józefa Stalina i jego zbrodniczej polityki[6]. Często się z nim spotykał, a radziecki przywódca zaprosił go nawet na obchody swoich sześćdziesiątych urodzin, które celebrowane był w dość wąskim gronie przyjaciół i współpracowników[7]. W latach trzydziestych miał konsultować z Ławrientijem Berią nazwiska nieprawomyślnych pisarzy i literatów, przeznaczonych do aresztowania[6]. Taki lost miał spotkać m.in. Wsiewołoda Meyerholda. O jego aresztowaniu Fadiejew miał być uprzedzony już w kilka miesięcy naprzód, a spotykając się z nim parokrotnie, nie zdradził się ze swej wiedzy[6]. W 1946 roku poparł represje kierowane przez Andrieja Żdanowa przeciwko Michaiłowi Zoszczence, Annie Achmatowej i Andriejowi Płatonowi[6][8]. Ilji Erenburgowi zwierzył się:

Boję się tylko dwóch ludzi - mojej matki i Stalina. Boję się i kocham...[7]

Sygnatariusz apelu sztokholmskiego w 1950 roku[9]. 22 listopada 1950 w Warszawie na II Kongresie Obrońców Pokoju został wybrany w skład Światowej Rady Pokoju[10].

W ostatnich latach życia Aleksandr Fadiejew pracował intensywnie nad powieścią Czornaja mietałłurgija (ros. Чёрная металлургия), lecz nigdy jej nie ukończył[3]. Śmierć Józefa Stalina zmieniła sytuację Fadiejewa. Zaczął tracić wpływy zarówno polityczne, jak i wśród literatów. Cierpiał na bezsenność, co próbował zwalczać na własną rękę przy pomocy alkoholu[7]. Na XX Zjeździe Partii został poddany krytyce przez Michaiła Szołochowa[7]. Zmagał się z depresją, a także zaczęły go dręczyć wyrzuty sumienia, dotyczące jego roli w okresie stalinowskim. Jego przyjaciel Jurij Libiedinski usłyszał kiedyś od niego:

Trudno żyć, po tym wszystkim czego dowiedzieliśmy się o Stalinie (...) Sumienie męczy. Trudno żyć, Jura, z zakrwawionymi rękami.
Трудно жить после того, что мы узнали о Сталине (...) Совесть мучает. Трудно жить, Юра, с окровавленными руками.

—  Александр Фадеев: Биография[7]

 
Pamiątkowy znaczek sowiecki poświęcony Fadiejewowi z 1971 roku

13 maja 1956 roku Aleksandr Fadiejew popełnił samobójstwo w podmoskiewskim Pieriediełkinie[3]. Zastrzelił się z rewolweru, który posiadał od czasów wojny domowej[7]. Prawda w nekrologu podała, że Fadiejew zmagał się z alkoholizmem, lecz terapia medyczna nie przyniosła skutku[11]. Leczył się m.in. przez cztery miesiące w 1954 roku, przez pięć i pół miesiąca w 1955 roku i przez dwa i pół miesiąca w 1956 roku[7]. Powszechnie uważano, że nie mógł sobie poradzić ze zmianą polityki i okresem destalinizacji w Związku Radzieckim. Pogląd ten podzielał też syn pisarza, Michaił, który twierdził, że ojciec czuł się bardzo samotny[6]. Jego pierwsza żona, na wieść o śmierci, miała powiedzieć: „To wszystko on, przeklęte wąsy. Sasza szczerze kochał Stalina!”[6]. W swojej ostatniej woli Fadiejew poprosił by pochowano go razem z jego matką[6]. Prośba ta nie została spełniona i pisarz został pogrzebany na cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie[6]. Aleksandr Fadiejew pozostawił po sobie rozliczeniowy list pożegnalny, w którym okazywał skruchę i potępiał władzę za politykę wobec pisarzy[6]. Został on opublikowany drukiem dopiero 20 września 1990 roku[6]. Stwierdzał w nim, że nie może dalej żyć, skoro literatura została zniszczona przez przywódców politycznych i zdana została na łaskę ludzi bez żadnych talentów[6].

Życie prywatne edytuj

Pierwszą żoną Aleksandra Fadiejewa była Walerija Anatoljewna Gierasimowa, a małżeństwo to zawarte w latach dwudziestych XX wieku zakończyło się szybkim rozwodem[7]. Jego drugą żoną była Angelina Stiepanowa (ślub w 1936), z którą miał dwóch synów Aleksandra i Michaiła[7]. Ten ostatni poślubił wnuczkę Józefa Stalina (córkę Wasilija), Nadieżdżę[7]. Aleksandr Fadiejew ze związku Margaritą Aligier miał córkę Mariję Aleksandrowną Fadiejewą-Makarową-Encensbiergier[7].

Nagrody i odznaczenia edytuj

Upamiętnienie edytuj

Wybrana twórczość edytuj

  • 1923 – Powódź[12] (ros. Разлив)
  • 1923 – Narodziny pułku amguńskiego[12] (ros. Рождение амгуньского полка)
  • 1924-1925 – Samotny człowiek w puszczy[12] (ros. Один в чаще)
  • 1927 – Klęska[13] (ros. Разгром)
  • 1929 – Stołbowaja doroga proletarskoj litieratury (ros. Столбовая дорога пролетарской литературы)
  • 1934 – Trzęsienie ziemi[12] (ros. Землетрясение)
  • 1929-1936 – Ostatni z Udehe[14] (ros. Последний из Удэге)
  • 1936 – O biednosti i bogatstwie (ros. О бедности и богатстве)
  • 1945, 1951 – Młoda Gwardia[15][16][17] (ros. Молодая гвардия)
  • Czornaja mietałłurgija (ros. Чёрная металлургия) – nieukończona
  • W listopadzie 1942 roku[18][19]
  • Leningrad w dni błokady (ros. Ленинград в дни блокады)
  • Za tridcat’ let (ros. За тридцать лет) – zbiór artykułów

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g Peoples.ru: Александр Фадеев. [dostęp 2013-10-21]. (ros.).
  2. ↑ Hram-tver.ru: Покровский собор. [dostęp 2013-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-21)]. (ros.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j Nounb.sci-nnov.ru: Александр Александрович Фадеев. [dostęp 2013-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-21)]. (ros.).
  4. ↑ a b c d Livelib.ru: Александр Фадеев. [dostęp 2013-10-21]. (ros.).
  5. ↑ a b Polityka.pl: Wojna o pokój. (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l Gazeta.zn.ua: Ангелы и демоны Александра Фадеева. [dostęp 2013-10-21]. (ros.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Peoples.ru: Александр Фадеев. [dostęp 2013-10-21]. (ros.).
  8. ↑ Novodevichye.narod.ru: Фадеев Александр Александрович (1901-1956). [dostęp 2013-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-21)]. (ros.).
  9. ↑ Dziennik Polski, rok VI, nr 91 (1861), Kraków 1 kwietnia 1950 roku, s. 1.
  10. ↑ Trybuna Robotnicza z 1950, nr 324 str. 3 [dostęp z dnia: 2016-08-03].
  11. ↑ Chaskor.ru: Александр Фадеев. Карьера, которой могло не быть. [dostęp 2013-10-21]. (ros.).
  12. ↑ a b c d książki – recenzje, opisy, oceny, opinie, dyskusje.
  13. ↑ książki – recenzje, opisy, oceny, opinie, dyskusje.
  14. ↑ Ostatni z Udehe (Book, 1957).
  15. ↑ Młoda Gwardia • Fadiejew Aleksander • książka - recenzje, opisy, opinie » BiblioNETka.pl [online], www.biblionetka.pl [dostęp 2018-01-21].
  16. ↑ Młodzi bohaterowie Krasnodonu: (Fragmenty powieści "Młoda Gwardia") • Fadiejew Aleksander • książka - recenzje, opisy, opinie » BiblioNETka.pl [online], www.biblionetka.pl [dostęp 2018-01-21].
  17. ↑ Młoda gwardia: powieść (Book, 1949).
  18. ↑ W listopadzie 1942 roku • Fadiejew Aleksander • książka - recenzje, opisy, opinie » BiblioNETka.pl [online], www.biblionetka.pl [dostęp 2018-01-21].
  19. ↑ W listopadzie 1942 roku (Book, 1950).

Bibliografia edytuj

Źródła w języku angielskim

Źródła w języku rosyjskim

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Fadiejew&oldid=71992166”