Andrzejki-Tyszki
Andrzejki-Tyszki (dopełniacz: Andrzejków-Tyszek, przymiotnik: andrzejkowsko-tyszecki[6], zwane czasem skrótowo Andrzejki) – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Czerwin[6][5].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
29 |
| Kod pocztowy |
07-407[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WOS |
| SIMC |
0508106[5] |
Położenie na mapie gminy Czerwin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego  | |
 52°58′24″N 21°56′51″E/52,973333 21,947500[1]
| |
Dawniej Tyszki-Andrzejki.
Andrzejki-Tyszki są niewielką wsią, o charakterze ulicówki, złożoną z kilkudziesięciu domów, zamieszkaną przez ok. 120 osób. Miejscowość jest położona przy bocznej drodze odchodzącej od drogi wojewódzkiej nr 677, łączącej Łomżę i Ostrów Mazowiecką.
We wsi znajduje się przystanek PKS. Okolicę osady stanowią głównie pola uprawne. Tuż przy osadzie znajduje się niewielki lasek. Na północ od Andrzejków, w odległości kilkuset metrów od osady, płynie rzeka Ruż, będąca lewym dopływem Narwi.
Pod względem organizacji kościelnej Andrzejki-Tyszki należą do parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Piskach.
Historia edytuj
Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1426 r. Obszar dzisiejszej wsi został wówczas nadany przez księcia mazowieckiego Janusza I rycerzowi Andrzejowi Tyszce h. Trzaska, który założył tutaj osadę, nazwaną od jego imienia. Osada przez długi okres była wsią szlachecką, w której dziedzicami byli potomkowie założyciela.
Dwuczłonowa nazwa miejscowości zachowała się do dnia dzisiejszego, gdyż odróżnia osadę od położonych w pobliżu innych osad założonych przez ród Tyszków h. Trzaska, powstałych z nadania władców Mazowsza, są to : Tyszki-Gostery, Tyszki-Ciągaczki, Tyszki-Nadbory, Tyszki-Pomian (obecnie Pomian) i Tyszki-Piotrowo (obecnie Piotrowo). Wieś szlachecka Tyszki-Andrzejki położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie łomżyńskim ziemi łomżyńskiej[7].
W latach 1921–1939 wieś leżała w województwie białostockim, w powiecie łomżyńskim, w gminie Piski.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 181 osób, 173 było wyznania rzymskokatolickiego, 3 prawosławnego a 5 mojżeszowego. Jednocześnie 178 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową a 3 rosyjską. Było tu 27 budynków mieszkalnych[8]. Miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w Piskach. Podlegała pod Sąd Grodzki w Ostrołęce i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Piskach[9].
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką, a od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do 1945 włączona w skład Landkreis Lomscha, Bezirk Bialystok III Rzeszy[10][11]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Do około 1940 r. na południe od wsi znajdował się cmentarz katolicki, gdzie chowano zmarłych nie tylko z Andrzejków, ale też z Tyszek-Piotrowa, Koskowa i Lubotynia-Morgów. Został on częściowo przeniesiony do miejscowości Piski. Obecnie po cmentarzu nie ma śladu, a miejsce gdzie się znajdował jest nazywane przez mieszkańców „Pogorzelą”.
W czasie II wojny światowej w pobliżu wsi znajdowało się niemieckie lotnisko polowe o długości 1400 metrów, które odgrywało rolę strategiczną podczas powstania warszawskiego.
23 czerwca 1944 w kompleksie leśnym Czerwony Bór, który znajduje się 5 km na wschód od wsi, miała miejsce bitwa okołu 250 żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych i lokalnych mieszkańców z 5 tys. żołnierzami III Rzeszy. Walka zbrojna zakończyła się przegraną sił polskich.
Podczas okupacji niemieckiej jeden z mieszkańców miejscowości został zabity, podczas ukrywania się na pobliskim polu przez niemieckiego snajpera, ukrywającego się na sąsiadującym z polem drzewie. Miejsce zostało upamiętnione przez rodzinę zmarłego niewielkim pomnikiem.
W latach 50. i 60. XX w. na terenie wsi znajdowały się 2, zniszczone podczas II wojny światowej, niemieckie czołgi.
Zobacz też edytuj
- Inne miejscowości mające w nazwie Tyszki: Tyszki-Bregendy, Tyszki-Ciągaczki, Tyszki-Łabno, Tyszki-Nadbory, Tyszki-Wądołowo
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 589
- ↑ Wieś Andrzejki-Tyszki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-10-29], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-10-08].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 5 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 58.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 1771.
- ↑ Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 – Städte und Amtsbezirke [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-19].
- ↑ Gemeindekarte des Generalgouvernements Polen, 1:1000 000, 1940.
Linki zewnętrzne edytuj
- Tyszki (1) ''a) T. Andrzejki'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 726.