Antonín Marek
Antonín Marek (znany także pod pseudonimem Bolemír Izborský; ur. 5 września 1785 w Turnovie, zm. 15 lutego 1877 w Pradze) – czeski pisarz, poeta i tłumacz.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Dziedzina sztuki | |
Życiorys edytuj
Antonín Marek był synem kamieniarza. W jedenaste urodziny rodzice posłali go na naukę do klasztoru cysterskiego w Krzeszowie (niem. Grüssau, czes. Křesoboru) na Śląsku. W 1800 roku zmarł jego ojciec. Od 1801 roku, po ukończeniu szkoły średniej, studiował filozofię w Pradze. W latach 1804–1808 teologię w Litomierzycach. Tam zaprzyjaźnił się ze swoim nauczycielem Josefem Jungmannem, który od 1807 roku rozpoczął współpracę naukową z Markiem. W przedmowie do swojego Słownika czesko-niemieckiego Jungmann podkreślał udział Marka, który miał możliwość redagowania i dodawania nowych słów.
Po święceniach 1808 roku posługiwał w kilku miejscowościach. Jako wikary 1808/1890 w Rožďalovicach, w latach 1809–1813 w Libuni, od 1813 do 1815 w Hrubej Skale (jako administrator parafii) i w latach 1815–1820 w Tatobitach. W 1820 roku został proboszczem w Rovensku pod Troskami, a w 1823 roku wrócił do Libuni, gdzie pozostał aż do 1876 roku. Libuńska fara stała się jednym z centrów odradzającego się życia narodowego w kraju. W 1828 roku został powołany na dziekana, a w 1844 roku na wikariusza biskupiego.
Zaliczany do czołowych osobistości czeskiej edukacji. W latach 1844–1858 był szkolnym nadzorcą. Dzięki jego pracy szkolnictwo w Turnov osiągnęło wysoki poziom. Kładł nacisk na używanie pomocy naukowych, np. globusy. Starał się wprowadzić do szkół łacinę w miejsce używanego Kurrentschriftu. Przysłużył się najstarszej czeskiej bibliotece w Turnovie oraz poszerzył bibliotekę na plebanii w Libuni.
Pracował w Macierzy czeskiej (Matice česká) i Słowiańskiej Lipie (Slovanská Lípa), był członkiem komitetu czeskiego Muzeum Narodowego (Národní muzeum), należał do słowackiego Stowarzyszenia Literackiego i wspierał stowarzyszenia artystyczne Umělecká beseda, Svatobor i inne.
Pod koniec września 1876 r. wyjechał na odpoczynek do Pragi, gdzie po paru miesiącach zmarł. Został pochowany na Wyszehradzie.
Twórczość edytuj
Marek wprowadził wiele słów, które są używane do dzisiaj. Razem z Jungmannem uporządkował również pisownię. Zasady zawarł w dziele Logika neboli Umnice (1820, opracowana 1844), w którym opracował kompletną terminologię filozoficzną i naukową, między innymi takie słowa jak: wiedza, przedmiot, powierzchnia, zakres, gatunek, opinia, hipoteza.
Swoje wszechsłowiańskie zainteresowania wyraził między innymi w 1833 roku w artykule dotyczącym Słowian, gdzie widział przyszłość narodu czeskiego w połączeniu się z Polakami i Rosjanami. Jako poetę można zaliczyć Marka do poprzedników Jana Kollára, gdyż wyrażał obawę o losy narodu czeskiego. Przełożył m.in. Schillera i Owidiusza, a 1823 roku opublikował Komedię omyłek Williama Shakespeare’a. Przełożył też wiele dzieł z języka rosyjskiego, głównie etnograficznych.
Poezja edytuj
- Má vlasť, 1807 – poemat
- Marek Jungmannowi, 1814, 1820
- Píseň k pokoji – poemat
- Sebrané básně – tom poezji
Hymny edytuj
- Prosba k Bohu v nouzi nynější
- Píseň za ourodu
Ody edytuj
- Na Trosky
Elegie edytuj
- U hrobu Fortunata Durycha
- Na hřbitově
- U hrobu mateře
Dzieła filozoficzne edytuj
- Logika nebo umnice, 1820, opracowana 1844
- Základní filosofie. Logika. Metafysika, 1844 – pierwsze dzieło filozoficzne w języku czeskim
Artykuły w czasopismach edytuj
- O smrti w Prvotiny, 1813
- V jakém jazyku v Čechách psáti náleží w Slovesnost, 1820
- Slovan w Jindy a nyní, 1833
Bibliografia edytuj
- Alžběta Kulíšková, zbiór Od Ještěda k Troskám, 1/2007, rocznik XIV., s. 37.
- Jan Jakubec: Antonín Marek. Jeho život a působení i význam v literatuře české, 1896.
- Josef Jakubec: Básnické poslání Antonina Marka, 1933.
- Jaromír Plch: Antonín Marek, 1947.
- Karel Berka: Zásluha Antonín Marka českou logiku, AUC – Phil 1955.
- Josef Pech: Antonín Marek, Praga 1974.