Wikipedia

Austriacka Akademia Nauk

Austriacka Akademia Nauk (niem. Österreichische Akademie der Wissenschaften, ÖAW) – austriacka, państwowa instytucja naukowa, założona w 1847 roku jako Kaiserliche Akademie der Wissenschaften in Wien; ma 770 członków i 1600 pracowników (stan na 2017), prowadzi 28 instytutów badawczych.

Gmach siedziby Austriackiej Akademii Nauk

Historia edytuj

14 maja 1847 roku cesarz Ferdynand I Habsburg zezwolił na założenie cesarskiego towarzystwa naukowego Kaiserliche Akademie der Wissenschaften in Wien[1]. Jego pierwszym przewodniczącym został orientalista Joseph von Hammer-Purgstall (1774–1856)[1].

Towarzystwo propagowało badania w zakresie nauk humanistycznych i przyrodniczych[1]. Akademia publikowała austriackie źródła historyczne, a także chrześcijańskie manuskrypty łacińskie[1]. Nadzorowała również prace archeologiczne w Efezie, Gizie i Sychem, a także badania języków i kultur afrykańskich, azjatyckich i amerykańskich[1]. Akademia prowadziła pierwsze stacje meteorologiczne na terenie całego cesarstwa i zainicjowała powstanie Centralnego Instytutu Meteorologii i Magnetyzmu Ziemi (niem. Zentralanstalt für Meteorologie und Erdmagnetismus) w 1852 roku[1]. Członkowie akademii prowadzili prace badawcze m.in. w basenie Morza Adriatyckiego, a także uczestniczyli w wyprawie badawczej dookoła świata na pokładzie fregaty „Novara” w latach 1857–1859 i wyprawie na biegun północny w latach 1872–1874[1]. Wyniki badań przeprowadzonych podczas obydwu wypraw zostały opublikowane przez akademię[1]. W latach 1898–1899 przeprowadzono interdyscyplinarną wyprawę badawczą do Jemenu i Arabii północnej, gdzie odkryto zamek Kasr Amra[1].

W 1857 roku akademia przeniosła się do dawnego gmachu Uniwersytetu Wiedeńskiego przy Dr. Ignaz Seipel-Platz w Wiedniu[1]. Akademia była jednym z inicjatorów założenia Międzynarodowego Zrzeszenia Akademii w 1899 roku[1]. W tym samym roku, z inicjatywy akademii powstało archiwum fonograficzne – pierwsze tego typu na świecie, a w latach 1908–1910 pierwszy na świecie Instytut Badań nad Radem[1]. W 1914 roku akademia przejęła pierwszy Instytut Biologii Eksperymentalnej[1].

Po upadku monarchii w 1918 roku, akademia zaczęła postrzegać się coraz bardziej jako instytucja „niemiecka”, a po aneksji Austrii przez Niemcy w 1938 roku, jej stanowiska kierownicze objęli członkowie partii NSDAP[1]. W 1921 roku jej nazwa została zmieniona na Akademie der Wissenschaften in Wien[2]. Wielu członków akademii, w tym laureaci Nagrody Nobla, zostało zmuszonych do opuszczenia szeregów akademii z powodów politycznych, wielu było prześladowanych a ośmiu zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych[1].

W pierwszych latach po II wojnie światowej, w wyniku utraty wielu członków i powolnej denazyfikacji akademia pogrążona była w stagnacji[1]. W 1947 roku akademia otrzymała nową nazwę – Österreichische Akademie der Wissenschaften[1][3]. Stagnacja została przezwyciężona w wyniku procesu intensywnego umiędzynarodowienia instytucji[1]. W latach 60. i 70. XX wieku akademia powołała do życia wiele nowych ośrodków naukowych[1]. Akademia prowadzi badania m.in. w zakresie nauk przyrodniczych, matematycznych, społecznych, historycznych[1].

Organizacja edytuj

Akademią kieruje prezydium złożone z przewodniczącego, wiceprzewodniczących i dwóch przewodniczących klasowych[4]. Skład prezydium (stan na 2017 rok)[4]:

Członkowie prezydium wybierani są spośród członków rzeczywistych akademii[4].

Działalność edytuj

Ustawowym celem akademii jest „propagowanie nauki pod każdym względem” (niem. die Wissenschaft in jeder Hinsicht zu fördern)[5]. Akademia prowadzi 28 instytutów naukowych prowadzących prace w zakresie badań podstawowych nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych[6]. W 2017 roku akademia zatrudniała 1600 pracowników[6].

Akademia prowadzi programy stypendialne dla młodych naukowców – od 1995 roku przyznała ponad 1000 stypendiów naukowych[7].

Akademia przyznaje szereg nagród za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie nauk przyrodniczych (m.in. Erwin Schrödinger-Preis), humanistycznych (m.in. Wilhelm-Hartel-Preis) i interdyscyplinarnych – Bader-Preis für die Geschichte der Naturwissenschaften[8].

Ponadto za wybitne osiągnięcia na rzecz akademii, akademia przyznaje medal „Bene Merito”[9] oraz nagrodę im. Wernera Welziga (niem. Werner Welzig-Preis) dla swoich pracowników[10].

Członkostwo edytuj

W 2017 roku członkami akademii było 770 osób[6].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Geschichte der ÖAW. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
  2. ↑ Bundesgesetz vom 14. Oktober 1921, betreffend die Akademie der Wissenschaften in Wien. [w:] alex.onb.ac.at [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (ang.).
  3. ↑ Bundesgesetz vom 9. Mai 1947 über eine Abänderung des Bundesgesetzes betreffend die Akademie der Wissenschaften in Wien. [w:] ris.bka.gv.at [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (ang.).
  4. ↑ a b c Präsidium der ÖAW. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
  5. ↑ Satzung & Geschäftsordnung. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
  6. ↑ a b c Die Österreichische Akademie der Wissenschaften. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
  7. ↑ Nachwuchsförderung. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
  8. ↑ Preise. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
  9. ↑ MEDAILLE „BENE MERITO”. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-26)]. (niem.).
  10. ↑ WERNER WELZIG-PREIS DER ÖSTERREICHISCHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN. [w:] Österreichische Akademie der Wissenschaften [on-line]. [dostęp 2017-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-26)]. (niem.).

Linki zewnętrzne edytuj

  • Österreichische Akademie der Wissenschaften: strona oficjalna. [dostęp 2017-12-26]. (niem.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Austriacka_Akademia_Nauk&oldid=71582692”