Awenturyn
Awenturyn[a], awanturyn[7][6], kwarc awenturynowy[2] – minerał[3] lub skała[4], odmiana kwarcu o iskrzącym odbiciu, spowodowanym drobnymi inkluzjami miki lub hematytu[7][2]. Ma zróżnicowaną barwę, np. srebrzystą, żółtawą, brunatnoczerwoną lub zieloną[7][6][2]. Wariant zielony swą barwę zawdzięcza fuchsytowi[6][2].
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
awanturyn, kwarc awenturynowy |
|---|---|
| Skład chemiczny |
SiO2 (kwarc) lub NaAlSi3O8 – CaAl2Si2O8 (skaleń plagioklazowy) |
| Twardość w skali Mohsa |
7[1] |
| Przełam |
muszlowy[1] |
| Łupliwość |
brak[1] |
| Układ krystalograficzny |
trygonalny[1] |
| Gęstość minerału |
2,64–2,69 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
srebrzysta, żółtawa, brunatnoczerwona, zielona i in.[1] |
| Rysa |
biała[1] |
| Połysk |
szklisty, na przełamie tłusty[1] |
Nazwa pochodzi od włoskiego aventura – „przygoda”, w nawiązaniu do rodzaju szkła o tej samej nazwie „awenturyn”[6][3], uzyskanego przypadkowo na początku XVIII w.[3] na Murano[6], po dodaniu opiłków miedzi do stopionej masy szklanej[6][3]. Szkło awenturynowe ma czerwonawobrązową (lub zielonkawą, jeśli zawiera dodatek chromu[3]) barwę i wykazuje silny odblask, podobnie jak minerał[6].
Właściwości edytuj
- Spójność: kruchy[potrzebny przypis]
- Skupienie: ziarniste, zbite[1]
- współczynnik załamania światła: ok. 1,55[4]
- gęstość względna: 2,64–2,69[4]
Nigdy nie występuje w formie dobrze wykształconych kryształów. Zawsze przybiera postać ziarnistych mas z bezbarwnego kwarcu, z nieregularnie rozmieszczonymi łuseczkami miki. Zabarwienie awenturynu jest spowodowane wrostkami różnych minerałów, np. fuchsytu lub/i chlorytu (barwa zielona), hematytu (barwa czerwona/czerwonobrunatna), rzadziej pirytu (barwa brązowa), muskowitu (barwa czerwonobrunatna), goethytu (barwa zielonobrązowa) oraz innych minerałów (np. lepidokrokitu, biotytu, serycytu)[1].
Występowanie edytuj
Jest minerałem rzadkim[1].
Największe złoża: stan Tamilnadu[2] w Indiach (główne źródło formy zielonej)[4], południowa Hiszpania (forma czerwonawobrązowa), okolice Idar-Oberstein w Niemczech (forma niebieskawobiała z czerwono-brązowymi wtrąceniami i inkluzjami z pirytu)[4], Chiny[2][7], Brazylia, Rosja – na Uralu i na Syberii[7].
W Polsce – znajdowany sporadycznie w aluwiach Kaczawy i w Górach Izerskich[1].
Zastosowanie edytuj
- forma zielona[4] to kamień szlachetny[2], stosowany do wyrobu biżuterii i przedmiotów ozdobnych[2][4][7]; czasami jest szlifowany w kaboszony[1]
- wykonuje się z niego naczynia, np. misy i wazy[2]
- służy jako surowiec rzeźbiarski[1]
Uwagi edytuj
- ↑ Nazwa awenturyn jest niejednoznaczna i może dotyczyć różnego rodzaju kamieni ozdobnych o podobnych właściwościach. Np. taką samą nazwę stosuje się do skalenia plagioklazowego[2][3], zawierającego podobne inkluzje i wykazującego awenturyzację[4], którego jednoznaczna nazwa to skaleń awenturynowy lub kamień słoneczny[4][5][6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Jerzy Żaba, Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Chorzów: Wydawnictwa Videograf, 2014, s. 50,51, ISBN 978-83-7835-297-6 [dostęp 2024-04-02].
- ↑ a b c d e f g h i j aventurine, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f Aventurine, [w:] Mindat.org, Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Sunstone, [w:] Michael O'Donoghue, Gems. Their sources, descriptions and identification, wyd. 6, Oxford: Butterworth-Heinemann, 2006, s. 275–281, ISBN 978-0-7506-5856-0, OCLC 62088437.
- ↑ Sunstone, [w:] Mindat.org, Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2023-02-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Frederick William Rudler, Aventurine, [w:] Encyclopædia Britannica, 1911 (ang.).
- ↑ a b c d e f awenturyn, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-02-23].