Baobab afrykański, baobab właściwy (Adansonia digitata L.) – gatunek drzewa z rodziny ślazowatych, zaliczany do podrodziny wełniakowych. Występuje w stanie dzikim w tropikalnej i subtropikalnej Afryce.

Baobab afrykański
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

ślazowce

Rodzina

ślazowate

Podrodzina

wełniakowe

Rodzaj

baobab

Gatunek

baobab afrykański

Nazwa systematyczna
Adansonia digitata L.
Syst. nat. ed. 10, 2:1144. 1759

Charakterystyka edytuj

 
Kwiat
 
Przekrój podłużny kwiatu
 
Liście i owoc
Pokrój
Drzewo o krótkim i pękatym pniu, przez większą część roku (w okresie suszy) bezlistne, poza tym okryte listowiem i licznymi, efektownymi kwiatami i okazałymi owocami[3].
Pień
Osiąga średnicę ok. 9 m (30 m obwodu) przy wysokości drzewa nieprzekraczającej 12-18 m, cylindryczny, nisko rozgałęziony na kilka potężnych konarów. Kora jest gładka, gruba do 10 cm, wydziela gumowatą substancję. Drewno jest bardzo lekkie, porowate i gąbczaste[3]. Wypełniony miękiszem wodnym pień może zawierać do 100 tysięcy litrów wody.
Liście
Dłoniaste, złożone z 3-5–7 listków, pojawiają się po pierwszych deszczach. U młodych osobników liście są niepodzielone.
Kwiaty
O mdłym zapachu, obupłciowe, białe, pięciokrotne, duże (12–17 cm), zwisające na długich szypułkach i zapylane przez nietoperze. Pręciki zrośnięte są do połowy długości w rurkę, pylniki purpurowe, słupek 5-10-komorowy i znamieniu o tylu promieniach, ile jest komór. Kwitnie od maja do lipca.
Owoce
Wydłużone lub kuliste, o długości 20–30 (45) cm, o zdrewniałej łupinie i białym, kwaśnym miąższu, w którym znajdują się liczne, czarne, twarde nasiona o kształcie nerkowatym.
 
Pień

Biologia i ekologia edytuj

Gatunek występuje na terenach otwartych, na równinach i sawannach. Ze względu na rozmiary pni jeszcze w pierwszej połowie XX wieku szacowano ich wiek na tysiące lat, później zweryfikowano te dane i okazało się, że drzewa dożywają przeciętnie 500 lat, rzadko osiągają 1000[3], a tylko pojedyncze, najstarsze okazy osiągnęły 2-2,5 tysiąca lat[4]. Owoce są nazywane "małpim chlebem", gdyż są przysmakiem pawianów.

Zastosowanie edytuj

Zagrożenia edytuj

W latach 2005–2017 zaobserwowano w Afryce Południowej szybkie obumieranie największych i najstarszych baobabów, co uznawane jest za skutek zmian klimatu. Badacze z Uniwersytetu Babeș-Bolyai odnotowali, iż umarło 9 z 13 najstarszych i 5 z 6 największych drzew[5][6].

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-24] (ang.).
  3. a b c d e Ludmiła Karpowiczowa. Baobab – Adansonia digitata L. w Ogrodzie Botanicznym UW.. „Wiadomości Botaniczne”. 13, 3: 221-223, 1969. 
  4. Patrut, A., Woodborne, S., Patrut, R. T., Rakosy, L., Lowy, D. A., Hall, G., & von Reden, K. F.. The demise of the largest and oldest African baobabs. „Nature Plants”. 4, 7, s. 423–426, 2018. DOI: 10.1038/s41477-018-0170-5. 
  5. Afrykańskie baobaby umierają., 13.06.2018, rp.pl.
  6. Baobaby - najstarsze i najbardziej niezwykłe drzewa Afryki obumierają., 12.06.2018, dzienniknaukowy.pl.