Bartne

Bartne (łemkow. Бортне, Bortne) – wieś łańcuchowa w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa.

Bartne

wieś
Widok na wieś z okolic bacówki
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Sękowa
Wysokość	486–615 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	163
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-307
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0464739
Położenie na mapie gminy Sękowa Bartne
Położenie na mapie Polski Bartne
Położenie na mapie województwa małopolskiego Bartne
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Bartne
49°33′46″N 21°20′07″E

Historia

Bartne wzmiankowane jest już w 1629. Według miejscowych przekazów, wieś została założona przez kamieniarzy z pobliskiej Jasionki, którzy na zboczach pobliskich gór pozyskiwali materiał.

Nazwa wsi (Bartne/Bortne) pochodzi od bartnictwa, czyli dawnej formy pszczelarstwa. Istnieje też etymologia ludowa, wywodząca nazwę od połączenia słów "bór tnę".

Z Bartnego/Bortnego pochodził Stefan Szkurat, który przyjął później bardziej szlachecko brzmiące nazwisko "Bortniański" – był to ojciec kompozytora Dmytra Bortniańskiego.

W XIX wieku wieś rozsławiły warsztaty kamieniarskie – pochodzące stąd krzyże przydrożne oraz nagrobki spotkać można w odległych miejscowościach; kamienne koło młyńskie z datą 1905 znajduje się w Bydgoszczy.

W latach 1870–1892 we wsi pełnił posługę kapłańską łemkowski ksiądz i pisarz Wołodymyr Chylak, który stworzył tu swoje najważniejsze utwory, m.in. nowelę Szybienicznyj Wierch.

W czasie I wojny światowej toczyły się tu walki w ramach operacji gorlickiej, o czym świadczy cmentarz żołnierski z tego okresu.

Po II wojnie światowej w 1947 r. w ramach akcji "Wisła" cała wioska została wysiedlona pod przymusem władz. Część osób wysiedlono na ziemie zachodnie Polski, pozostałe osoby na północ Polski. W drodze na zachód, część osób wysadzono w obozie w Jaworznie, który warunkami nie różnił się dużo od obozów ZSRR. Pod koniec lat 50 XX w. do Bartnego powróciła część rodzin, zamieszkująca wioskę do dziś.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

• 
  Cerkiew greckokatolicka-muzeum
• 
  Cerkiew prawosławna
• 
  Cmentarz wojenny nr 64

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

• Cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Kosmy i św. Damiana – wybudowana około 1842 roku, trójdzielna, konstrukcji zrębowej, pokryta gontem z XVIII-wieczną wieżą konstrukcji słupowo-ramowej, zwieńczona kopulastym hełmem i pozorną latarnią, otoczona drewnianym ogrodzeniem. Obecnie wewnątrz mieści się filia Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach, w której eksponowane są elementy sakralnej sztuki łemkowskiej, m.in. kompletny ikonostas z XVIII w., ołtarz boczny z 1797 roku, XVIII-wieczne ikony: Matka Boża z Dzieciątkiem i Chrystus oraz obrazy pochodzące z cerkwi okolicznych wsi.
  Jest to jedna z cenniejszych cerkwi w tej części Beskidu Niskego. Klucze do obiektu udostępnia właściciel domu nr 25.
• Cerkiew prawosławna pod wezwaniem św. Kosmy i św. Damiana – wybudowana w 1928 roku na wzór cerkwi w Krzywej, lecz o połowę mniejsza: jednonawowa, konstrukcji zrębowej, bezwieżowa, oszalowana, pokryta blachą. Wewnątrz skromne wyposażenie. Z pierwotnego ikonostasu przywiezionego z Poczajowa zachowały się królewskie wrota i Ostatnia wieczerza. Na uwagę zasługują owalne ikony proroków pochodzące z nieistniejącej cerkwi w Świerzowej Ruskiej. Obok cerkwi – pomnik Dmytra Bortniańskiego.
  Cerkiew prawosławna jest siedzibą miejscowej parafii.
• Cmentarz wojenny nr 64
• cmentarz parafialny;
• kapliczka przy domu nr 57;
• zagroda nr 1 (24): dom, spichrz;
• dom mieszkalno - gospodarczy nr 3;
• dom mieszkalno - gospodarczy nr 4;
• dom (chałupa) nr 5;
• dom (chałupa) nr 9, piwnica;
• budynek gospodarczy nr 11;
• budynek gospodarczy nr 13;
• spichlerz z piwnicą nr 18;
• dom nr 22;
• dom mieszkalno - gospodarczy nr 24;
• zagroda nr 37: dom, spichlerz, szopa - drewutnia, piwnica;
• dom mieszkalno - gospodarczy nr 38;
• spichlerz nr 40;
• budynek gospodarczy nr 42, spichlerz z piwnicą;
• zagroda nr 44: bud. mieszkalno - gospodarczy, spichlerz;
• zagroda nr 46: chałupa, spichlerz z piwnicą, wozownia;
• chałupa nr 54, spichlerz z piwnicą;
• chałupa nr 56, piwnica.

Pozostałe zabytki

• Spichlerz kamienny z I połowy XIX w. ze zbiorami kamieniarki;
• cmentarz ofiar cholery z 1873 roku;
• krzyże kamienne wystawione po 1918 roku;
• ośrodek kamieniarstwa ludowego;
• chyże łemkowskie – domostwa łączące pod jednym dachem część mieszkalną oraz oborę ze stodołą.

• 
  Spichlerz kamienny
• 
  Kapliczka Dymitra Worobla
• 
  Dawna zabudowa

Szlaki piesze

• Krzywa – Wołowiec – Bacówka PTTK w Bartnem – Przełęcz Majdan – Magura Wątkowska (846 m n.p.m.) – Świerzowa (801 m n.p.m.) (Główny Szlak Beskidzki)
• Folusz – Magura Wątkowska (846 m n.p.m.) – Bartne – Banica – Wołowiec
• Bacówka PTTK w Bartnem – Banica – Przełęcz Małastowska (604 m n.p.m.) – Schronisko PTTK na Magurze Małastowskiej – Przełęcz Owczarska (501 m n.p.m.)

Bibliografia

• Janusz Rieger: Mały słownik łemkowskiej wsi Bartne. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Fotografie
• Cmentarz wojenny nr 64 w Bartnem
• Bartne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 111 .