Bazylides (gnostyk)

pisarz gnostycki

Bazylides (Bασιλίδης) (ur. ok. 85, zm. 145) — gnostyk, z pochodzenia Syryjczyk[1].

Życie edytuj

Bazylides był prawdopodobnie uczniem Menandra, głównego przedstawiciela gnozy egipskiej (aleksandryjskiej); chrześcijanie określali go przydomkiem herezjarchy, arcykacerza. Nauczał w Aleksandrii w latach 130140. Według Acta archelai, zanim przybył do Aleksandrii, nauczał w Persji. Był płodnym pisarzem; do jego dzieł zalicza się Psałterz, dwudziestoczterotomowy komentarz do Biblii zwany Exegetica oraz „pismo doktrynalne” znane jako Evangelium. Prawie żaden z tych utworów nie zachował się w większych fragmentach. Jego następcą był jego syn i uczeń, Izydor.

Nauka edytuj

Dzieła Bazylidesa się nie zachowały[1] i naukę jego znamy dzięki ułomkom przechowanym w Kobiercach Klemensa Aleksandryjskiego oraz w streszczeniach Ireneusza z Lyonu, Hipolita i Tertuliana, a zatem z komentarzy jego wrogów. Bazylides stworzył swój system, łącząc różne przekazy judeochrześcijańskie, perskie i neoplatońskie – w ten sposób udało mu się nakreślić jednolity i zamknięty obraz świata.

Tertulian tak o nim pisze: "Później wystąpił Bazylides. Ten nauczał, że istnieje najwyższy Bóg, imieniem Abraksas. Z niego pochodzi stworzony Umysł, nazywany przez Greków nous, od tego zaś pochodzi Słowo, z niego zaś Opatrzność, z Opatrzności Moc i Mądrość. Z tych zaś następnie pochodzą wladze i aniołowie, a następnie nieskończone ilości aniołów i emanacji. Za przyczyną aniołów, ustanowionych w 365 niebiosach, powstał świat ku czci Abraksasa"[2].

Jako zwolennik doketyzmu Bazylides twierdził, że Jezus Chrystus nie umarł na krzyżu, a ukrzyżowano zamiast niego Szymona z Cyreny, który pomagał nieść krzyż Chrystusowi. Twierdził również, że czyny człowieka nie wpływają na jego zbawienie. Założyciel sekty bazylidianów.

Septem Sermones ad mortuos edytuj

Bazylides pojawia się jako narrator utworu Carla Gustava Junga Septem Sermones ad mortuos - Siedem mów do zmarłych[3]. Piętnaście lat po powstaniu tego utworu, Jung usłyszał o możliwości pobierania nauk od nieżyjącego przewodnika duchowego. Od indyjskiego mędrca usłyszał, że ten za osobistego guru ma Adi Śankaręwedantystę nieżyjącego ponad tysiąc lat. Potwierdzenie to było dla Junga bardzo pokrzepiające[4].

Przypisy edytuj

  1. a b Historia filozofii 1961 ↓, s. 445.
  2. Tertulian, Przeciw wszystkim herezjom 1, przełożył ks. Wincenty Myszor, w: tegoż, Wybór pism, ATK, Warszawa 1983, t. 2, s. 220
  3. Zejście do świata podziemnego. W: Frank McLynn: Carl Gustav Jung. R.Bartołot (tł.). Wyd. 1. Poznań: Zysk i S-ka, 2000, s. 218. ISBN 83-7150-664-3.
  4. Leszek Kolankiewicz: Wstęp. Carl Gustaw Jung - wędrowiec Wschodu. W: Carl Gustav Jung: Podróż na Wschód. Leszek Kolankiewicz (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1989, s. 14. ISBN 83-85041-09-5.

Bibliografia edytuj