Bitwa o Cuautla
Bitwa o Cuautla – starcie zbrojne, które miało miejsce w dniach od 11 do 19 maja 1911 w stanie Morelos w Meksyku podczas rewolucji meksykańskiej pomiędzy regularnym wojskiem federalnym i chłopską partyzantką Emiliana Zapaty. Zapatyści mieli liczebną przewagę, ale broniący się pułk kawalerii federalnej Quinto Oro („Złoty Piąty”) byli lepiej uzbrojeni, wyszkoleni i dobrze obwarowani. Po wyczerpaniu amunicji wojska federalne wycofały się z miasta, które zostało zajęte przez rewolucjonistów. Często bitwa jest określana, jako „sześć najokropniejszych dni Rewolucji”[1].
| Rewolucja meksykańska | |||
 Wojska Zapaty w Morelos | |||
| Czas |
11–19 maja 1911 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo Zapaty | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Meksyku  | |||
| 18°49′N 98°57′W/18,816667 -98,950000 | |||
Zdobycie Cuautli przez Zapatę, razem ze zwycięstwem Pancho Villi i Francisco Madero w Bitwie pod Ciudad Juarez skłoniło dyktatora Meksyku Porfirio Díaza do podpisania Umowy w Ciudad Juarez z Madero, rezygnacji ze stanowiska prezydenta (otrzymanego po sfałszowanych wyborach w 1910) i opuszczenia Meksyku, tym samym zamykając pierwszą fazę rewolucji meksykańskiej.
Początki rewolucji w Morelos edytuj
Pod koniec 1910 i na początku 1911 zbrojne powstania przeciwko reżimowi Porfirio Díaza rozprzestrzeniały się w całym Meksyku. Najważniejsze centra opozycji znajdowały się w północnym stanie Chihuahua, gdzie Francisco Madero, Pancho Villa i Pascual Orozco oblegli największe miasto regionu, Ciudad Juarez, i w stanie Morelos, w centralnym Meksyku, gdzie Emiliano Zapata stanął na czele ludowej insurekcji chłopów.
Na początku marca 1911 Zapata doszedł do wniosku, że jeśli nie uda mu się opanować najważniejszych miast w Morelos zanim Madero rozpocznie rokowania z Díazem, to postulaty jego ruchu (reforma rolna) zostaną zignorowane. Zapata także chciał ustanowić autonomię stanu Morelos względem rządu centralnego. Jeszcze jednym czynnikiem była rywalizacja ruchu Zapaty z potężną rodziną Figueroa, która dominowała w sąsiednim stanie Guerrero.
22 kwietnia 1911 Zapata spotkał się z Ambrosim Figueroa, patriarchą rodziny. Uzgodniono, że jakiekolwiek operacje zbrojne prowadzone w samym stanie Morelos będą zawsze pod dowództwem Zapaty, ale w innych regionach Meksyku, każdy z nich może prowadzić działania na własną rękę. Figueroa zaofiarował pomoc zbrojną i zaproponował atak na miasto Jojutla. Zapata, wiedząc, że Jojutla tradycyjnie zapłacą okup Figuerom, podejrzewał podstęp. Obawiając się, że żołnierze Figuerory prawdopodobnie uciekną w ważnym momencie, zostawiając go samego w walce przeciwko wojskom federalnym, Zapata odmówił. Sam zdecydował się na atak na lepiej wyposażoną i obwarowaną Cuautle[2].
Żeby ukryć swoje prawdziwe zamiary Zapata najpierw najechał stan Puebla, gdzie zdobył szereg miasteczek, uzupełnił zapasy, zwerbował i wcielił do swojego wojska więcej rekrutów. W drodze powrotnej do Morelos, wziął Yautepec i Jonacatepec (obydwa w Morelos) i stanął pod Cuautlą 11 maja[2].
Przebieg bitwy edytuj
Wojsko Zapaty liczyło ok. 4000 ludzi, ale nie miało żadnego doświadczenia w walce miejskiej ani w oblężeniach[3]. Miasta bronił 350-400 osobowy, wyborowy pułk kawalerii federalnej Quinto Oro składający się z dobrze wyszkolonych weteranów[1][3]. W dniach 11 i 12 maja Zapata szczelnie otoczył Cuautle odcinając miasto od reszty Meksyku. Dowódca pułku Quinto Oro, Eutiquio Munguia, odmówił kapitulacji i przysiągł bronić miasta do „ostatniego naboju i żołnierza”[3].
W poprzednich bitwach i potyczkach, Zapata, podobnie jak później inny rewolucjonista, Pancho Villa, zazwyczaj opierał się na szybkich szarżach swojej kawalerii, które pozwalały jego jeźdźcom zewrzeć się z wrogiem zanim karabiny maszynowe zdołałyby ich zdziesiątkować. Pod Cuatlą jednak taka taktyka była niemożliwa – federales byli okopani, zdążyli zbudować barykady i mieli w posiadaniu ciężką artylerie. Munguia także obsadził miejskie akwedukty co umożliwiało obrońcom prowadzenie obstrzału z wyżej położonych pozycji[3].
Pierwszego dnia (12 maja) Zapata stracił trzystu żołnierzy podczas ataków na miasto. Jednak 14 maja, udało mu się odciąć wodę obrońcom. Podczas szturmu następnego dnia, Zapatyści nalali benzynę do akweduktów, i zapalając ją wyparli obrońców z ich pozycji strzeleckich, paląc wielu z nich żywcem[2]. Także wagon kolejowy, który został przemieniony w bunkier z karabinem maszynowym, został oblany benzyną i spalony razem z rządowymi żołnierzami. W czasie bitwy walczono wręcz, na maczety i bagnety, żołnierze i rebelianci strzelali do siebie nawzajem prosto w twarz. Żadna ze stron nie brała jeńców[4]. Pod koniec dnia, szturm rebeliantów został w końcu odparty.
17 maja 600 osobowy oddział federalny, pod dowództwem generała Victoriano Huerta doszedł do pobliskiej stolicy Morelos – Cuernavaca. Huerta początkowo zamierzał przyjść na pomoc oblężonym, ale powstrzymały go narastające zamieszki i wybuchy rebelii w innych częściach Meksyku. Huerta zaczął się obawiać, że jeśli natychmiast nie powróci do stolicy to insurekcja może wybuchnąć na jego tyłach. Wycofał wojsko z Morelos następnego dnia, zostawiając pułk „Piąty Złoty” na pastwę losu[5].
19 maja, gdy się kończyły zapasy amunicji i wody, mała garstka żołnierzy pułku wycofała się z Cuautli. Zapata zajął miasto tego samego dnia[5].
Znaczenie bitwy edytuj
Porfirio Díaz powiedział później, że zdobycie Cuautli przez Zapatę było czynnikiem, który przekonał go do ugody z Franciszkiem Madero[5]. Dwa dni po stracie Cuautli, 21 maja 1911 Diaz podpisał umowę w Ciudad Juarez[2].
Po rezygnacji Díaza, insurekcja Zapaty w Morelos trwała nadal. Zapata odmówił uznania Francisca León de la Barra, ugodowego tymczasowego prezydenta ustanowionego w Ciudad Juarez. Chociaż na początku Zapata popierał Maderę, z czasem przestał mu ufać ponieważ obiecane reformy rolne były ciągle odwlekane. W listopadzie 1911, krótko po wyborze Madery na prezydenta, Zapata ogłosił swój własny manifest, Plan z Ayala, w którym wypowiedział Maderze posłuszeństwo[6].
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Frank McLynn, Villa and Zapata: A History of the Mexican Revolution (Villa i Zapata: Historia Rewolucji Meksykańskiej), Carroll & Graf, 2002.
- Samuel Brunk, Emiliano Zapata: revolution & betrayal in Mexico (Emiliano Zapata: rewolucja i zdrada w Meksyku), Albuquerque, University of New Mexico Press, 1995.
- Joseph Michael Gilbert, The Mexico reader: history, culture, politics, Durham, Duke University Press, 2002.
- Albert P. Rolls, Emiliano Zapata: A Biography, ABC-CLIO, 2011.