Bitwa pod Lubrzem

Bitwa pod Lubrzem – starcie pomiędzy wojskami Rzeczypospolitej Obojga Narodów a szwedzko-niemieckimi w czasie potopu szwedzkiego 28 sierpnia (lub 10 września) 1656 zakończone zwycięstwem sił Rzeczypospolitej.

Bitwa pod Lubrzem

II wojna północna potop szwedzki
Czas	28 sierpnia lub 10 września 1656
Miejsce	Lubrze
Terytorium	Wielkopolska
Przyczyna	próba opanowania basenu Morza Bałtyckiego przez Szwedów
Wynik	zwycięstwo wojsk koronnych
Strony konfliktu
Rzeczpospolita Obojga Narodów Szwecja
Dowódcy
płk Andrzej Karol Grudziński gen. † Jan Wejhard Wrzesowicz
Siły
ok. 200–500 ok. 800–2000
Straty
nieznane, ale bardzo małe ok. 500–800 zabitych
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego miejsce bitwy
Położenie na mapie Polski miejsce bitwy
52°05′43″N 17°23′21″E

Sytuacja przed bitwą

Wojska szwedzko-brandenbursko-saskie pod dowództwem gen. Jana Wejharda Wrzesowicza maszerowały jako odsiecz dla załogi oblężonego przez Polaków Kalisza. Oddział ten (w sile 800–2000 ludzi) rozbił obóz pod miejscowością Lubrze, między Jarocinem a Środą. W rejonie tym przebywał niewielki (200–500 osobowy) oddział polski płk. Andrzeja Karola Grudzińskiego, który prowadził walkę podjazdową. Dowódca dowiedział się o nieprzyjacielu od okolicznych chłopów i postanowił dokonać nocnego ataku na jego obozowisko.

Bitwa

W nocy 28 sierpnia Polacy podeszli pod obóz i zlikwidowali 60-osobową straż nocną, przypuszczając następnie główny atak. Zupełnie zaskoczeni Szwedzi i Brandenburczycy stawili minimalny opór i rozpoczęli bezładną ucieczkę do Lubrza oraz na oślep – przez strumień w pola. Spowodowało to, że ustępujący wrogowi liczebnością polscy żołnierze zadali mu dodatkowo podczas tego niekontrolowanego odwrotu znaczne straty. Do niewoli dostał się dowodzący Niemcami pułkownik ze swoim trębaczem, a próbujący uciekać przez pola gen. Wrzesowicz został zabity przez grupę chłopów, którzy nie pozwolili pogrzebać później jego ciała przez kilka dni.

Skutki

W wyniku starcia odsiecz dla załogi Kalisza została całkowicie rozbita i przepędzona. W czasie bitwy zginęło kilkunastu wysokich rangą oficerów i urzędników szwedzkich oraz niemieckich. Poinformowany o klęsce elektor Fryderyk Wilhelm I nakazał odwrót do Torunia innemu oddziałowi, który szedł na Kalisz od północy. Poważniejsze siły nieprzyjacielskie nie dotarły już pod miasto, w wyniku czego garnizon Kalisza poddał się Polakom 8 listopada.

Lista ważniejszych Szwedów i Niemców poległych w bitwie

Szwedzi

• gen. mjr Jan Wejhard Wrzesowicz – dowódca sił szwedzko-niemieckich
• rtm. Weinland – z pułku Nachtigalla
• mjr Frederick Gros (lub Gross) – oficer z regimentu gen. Walcha
• mjr Moritz – oficer z regimentu gen. Walcha
• mjr Teyech – oficer z regimentu gen. Walcha.
• Kasper Fruchtland – audytor poznański

Brandenburczycy

• płk. N/N – p.o. gen. mjr. de Kanneberg
• rtm. Bretlar
• rtm. Peter Saks – z pułku gen. Dörflinga
• rtm. Schwende – baron z pułku młodszego hrabiego de Wilgenstain
• mjr Andreas Pauli – z pułku Pfuhla
• Godfryd Weiter – komisarz elektora

Sasi

• mjr Peter – z pułku księcia saskiego (przyp. chodzi o Jana Jerzego I)
• mjr Johann Otto de Walh – z pułku księcia saskiego
• mjr Heider – z pułku księcia saskiego

Bibliografia

• Gordon Patrick, Diary of General Patrick Gordon of Auchleuchries 1635–1699, t. 1, Aberdeen 2009.
• des Noyers, Pierre, Lettres de Pierre Des Noyers secrétaire de la reine de Pologne Marie-Louise de Gonzague ... pour servir a l’histoire de Pologne et de Suède de 1655 a 1659, Berlin 1859. Przekład polski: Portofolio królowéj Maryi Ludwiki: czyli Zbiór listów, aktów urzędowych i innych dokumentów, ściągających się do pobytu tej monarchini w Polsce, przełożonych z francuskiego na język polski. Tom 2, wydał Edward Raczyński, Poznań 1844.
• Wawrzyniec Jan Rudawski, Historja Polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju Oliwskiego, czyli dzieje panowania Jana Kazimierza od 1648 do 1660 r., t. 2, Petersburg – Mohylew 1855.
• Twardowski Samuel, Woyna domowa z-Kozaki i Tatary, Moskwą, potem Szwedami, i z Węgry, Kalisz 1681.