Brama Żuraw w Gdańsku

Żuraw Gdański
	nr rej. 71 z 18.12.1959
	; Żuraw od strony zewnętrznej (Motławy)
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Gdańsk
Typ budynku	brama wodna; dźwig portowy
Rozpoczęcie budowy	1442
Ukończenie budowy	1444
	Położenie na mapie Gdańska Żuraw Gdański
	Położenie na mapie Polski Żuraw Gdański
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Żuraw Gdański
	54°21′02,20″N 18°39′27,27″E/54,350611 18,657575
	Multimedia w Wikimedia Commons

Brama Żuraw, Żuraw (niem. Krantor) – zabytkowy dźwig portowy i jedna z bram wodnych Gdańska, która mieści się nad Motławą, na końcu ulicy Szerokiej. Jest to jedna z filii Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku oraz największy i najstarszy z zachowanych dźwigów portowych średniowiecznej Europy^[2].

Historia edytuj

Brama w tym miejscu o nieznanym wyglądzie istniała już w 1363, a z 1367 zachowała się łacińska wzmianka o dźwigu caranum. W obecnym kształcie Żuraw zbudowano w latach 1442-1444. Powstały dwie masywne, ceglane wieże i drewniany mechanizm dźwigowy, który był później podwyższany. Mimo że elewacje bramy od strony Motławy i miasta wyglądają inaczej, to cała konstrukcja utrzymana jest w stylu gotyku flamandzkiego. W początku XVII wieku Żuraw stracił swoje znaczenie militarne. Z czasem w ceglanych wieżach zamieszkano i utworzono warsztaty rzemieślnicze, a wraz z przebudową pomieszczeń wybito otwory okienne.

Od powstania służył przede wszystkim jako urządzenie portowe do załadunku towarów i balastu na statki oraz do stawiania masztów jednostek. Mechanizmem są dwie pary kół deptakowych o średnicy około sześciu metrów każde. Jako siłę napędową wykorzystywano ludzi stąpających wewnątrz tych bębnów. Urządzenie było w stanie podnieść ciężar dwóch ton na wysokość 27 metrów bądź, po sprzęgnięciu obu par kół, 4 t na wysokość 11 m.

Żuraw został podpalony w 1945, gdy miasto zdobyła Armia Czerwona. Część drewniana spłonęła, ale ocalała część murów. Bramę zrekonstruowano w końcu lat 50., a 18 grudnia 1959 Żuraw wpisany został do rejestru zabytków^[3].