Wikipedia

Brożec (województwo opolskie)

wieś w województwie opolskim

Brożec (dodatkowa nazwa w j. niem. Broschütz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Walce[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej.

Brożec
wieś
Ilustracja
Kościół pw. Wszystkich Świętych
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Walce

Liczba ludności (2022)

774[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-341[3]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0504500

Położenie na mapie gminy Walce
Mapa konturowa gminy Walce, u góry znajduje się punkt z opisem „Brożec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Brożec”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Brożec”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Brożec”
Ziemia50°24′55″N 17°58′57″E/50,415278 17,982500[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Walce w powiecie prudnickim. W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brożec, po jej zniesieniu w gromadzie Żużela. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Budynek dawnej rządcówki

Miejscowość stanowi 18.7% powierzchni gminy Walce zajmując obszar 12.97 km². W Brożcu mieszka też 14.6% mieszkańców gminy[5].

Nazwa edytuj

Pod nazwą Brosci miejscowość pojawia się już w 1228 roku w łacińskim dokumencie wydanym przez Kazimierza I Opolskiego, w którym miejscowość wymieniona jest w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico[6].

Nazwa pochodzi prawdopodobnie od pierwszego właściciela lub zasadźcy o imieniu Brożek. W łacińskim dokumencie z 1282 roku wydanym przez kancelarię biskupa wrocławskiego Tomasza miejscowość zanotowana została w formie Brosez[7]. Pierwotna nazwa została później zgermanizowana – początkowo na Broszetz[8], a później na Broschütz tracąc swoje znaczenie.

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Broszec oraz dwiema zgermanizowanymi Broszetz i Broschütz[8]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Broschütz, a także wymienia zniekształconą, polską nazwę Broscec we fragmencie: "Broschütz (1282 Brosez, 1383 Broschicz, 1534 Broschetz, polnisch Broscec)"[9].

Za czasów narodowego socjalizmu Hitlera, wioska nosiła nazwę Schobersfelde. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Brożec[10].

Historia edytuj

 
Pieczęć Brożca (1723)

Z badań archeologicznych wynika, że na terenie obecnej wsi ludzie przebywali już w neolicie. Jako osada smolarzy Brożec istniał zapewne długo przed pierwszą pisemną wzmianką, która następuje w 1223 r. Należy on wtedy do dóbr klasztoru norbertanek w Rybniku, ale pojawia się też wtedy w dokumencie cystersów. W XII w. teren dzisiejszej wsi należał do książąt opolsko-raciborskich. Od 1228 r. należy do zakonu norbertanów z Czarnowąs którzy długo toczyli o to spór z klasztorem cystersów w Lubiążu. Norbertanom należy przypisać utworzenie parafii w Brożcu, o której wspomina się w dokumencie z 1319 roku. W 1428 roku Brożec zostało zniszczone przez husytów. W 1447 roku parafia jako jedna z osiemnastu należy do Archiprezbiteratu w Głogówku. W dwóch dokumentach wystawionych w 1483 roku przez Jana i Mikołaja książąt mowa jest o potwierdzeniu należnego mieszkańcom wsi grunty i prawo wypasania owiec. W 1602 roku Georg II von Oppersdorf kupił od klasztoru w Czarnowąsach wieś Brożec wraz z należnymi dziesięcinami. W 1633 roku spustoszenie na Śląsku wywołane panującą zarazą spowodowała również straty w Brożec, gdzie 1/3 mieszkańców padła jej ofiarą. W 1661 roku wprowadzono w parafii wiejską księgę chrześcijan, a od 1666 roku księgę chrztów[11]. Do 1701 roku posługę kapłańską pełnili księża z Zakonu św. Wincentego z Wrocławia. Jednak majątek klasztorny przeszedł w ręce Oppersdorffów z Głogówka już pod koniec XVI wieku. Gdy wymiera górnośląska linia Oppersdorffów, majorat głogówecki, do którego w większości należał Brożec, przejmuje morawska linia rodu. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[12]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[13]. W 1781 r. majorat głogówecki przechodzi w ręce czeskiej linii Oppersdorffów. W 1784 r. we wsi istnieje już szkoła. W 1785 r. w wiosce działa kowal (budynek kuźni nadal istnieje). Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu kłosy zbóż, a w otoku napis: BROSCHÜTZ: GEM: SIGL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Brożec / Powiat Prudnicki)[14]. W 1827 r. wybudowana zostaje nowa szkoła, a w 1910 r. wybudowano szkołę kolejny raz i ta istnieje do dziś.

 
Pieczęć Brożca (1827)

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 777 mieszkańców Brożca 16 posługiwało się językiem niemieckim, a 761 językiem polskim[15]. W czasie I Wojny Światowej ginie 50 mieszkańców. W 1920 r. powstaje nowy cmentarz (wcześniej ludzi chowano wokół cmentarza). W 1920 w Brożcu powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany w 1991 o tablice z nazwiskami poległych w II wojnie światowej)[16]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Brożec znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[17]. Do głosowania uprawnione były w Brożcu 572 osoby, z czego 428, ok. 74,8%, stanowili mieszkańcy (w tym 425, ok. 74,3% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 563 głosy (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 562 (ok. 99,8%) ważne; za Niemcami głosowały 533 osoby (ok. 94,8%), a za Polską 29 osób (ok. 5,1%)[18]. W latach 1922-1924 powstaje w wiosce straż pożarna. W latach 20. XX w. powstaje w pobliskim lesie leśniczówka[19], po której dziś została jedynie górka gruzu (została wysadzona w latach 80. XX w.).

W 1938 nazistowska organizacja Bund Deutscher Osten, zbierająca dane na temat języków używanych przez Ślązaków, napisała raport z ankiety przeprowadzonej w Brożcu: „Brożec. pow. prudnicki (r. 1937–38): Nie zaznacza się wzrost języka niemieckiego. W czasie próby zbierania podpisów – celem zwiększenia liczby nabożeństw niemieckich ujawniła się kontrakcja, podczas której przywódca wieśniaków Jan Kurpiela i ogniomistrz z miejscowej straży pożarnej, Cebula Alojzy, osobiście zbierali podpisy, aby się przeciwstawić tej akcji. Od tego czasu jest spokój, lecz Niemcy odczuwają nawet spadek niemczyzny w Kościele”[20].

Ród Oppersdorffów przestaje być właścicielem głogóweckiego majoratu w 1945 r. 19 marca 1945 r. do miejscowości wkraczają wojska radzieckie[21]. II Wojna Światowa przynosi wiosce 65 zabitych. Na tutejszym cmentarzu pochowano 36 niemieckich żołnierzy. Niektórzy mieszkańcy zostają wywiezieni do Rosji i w większości już z niej nie wracają. Po zakończeniu działań wojennych do wioski przybyło 300 przesiedleńców ze wschodu, jednak w wyniku interwencji mieszkańców u władz, przybysze musieli się wyprowadzić. W wiosce utworzono też PGR. W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[22], kotlarz[23], krawiec[24], dwóch piekarzy[25], dwóch wędliniarzy[26]. Do 1956 roku Brożec należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Brożec został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego[27]. 26 czerwca 1983 za sprawą arcybiskupa Alfonsa Nossola wieś wizytował kardynał Joseph Ratzinger, od 2005 papież Benedykt XVI. Fakt ten upamiętniono na tablicy okolicznościowej w kościele parafialnym[28]. W 1998 r. odbyło się Nabożeństwo Ekumeniczne z udziałem Światowej Federacji Luterańskiej i Papieskiej Rady do Spraw Jedności Chrześcijan w którym wzięli udział dostojnicy z całego świata[29].

Mieszkańcy edytuj

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Buchciołrzy[30].

Liczba mieszkańców wsi edytuj

 
Budynek mieszkalny/dawna karczma i sklep
  • 1679 – ok. 150
  • 1784 – 250 (liczba parafian w wiosce)
  • 1825 – 312
  • 1830 – 312
  • 1855 – 534 (wraz ze Swornicą, obecnym przysiółkiem Grocholubia)
  • 1861 – 531 (wraz ze Swornicą)
  • 1890 – 738
  • 1910 – 777[15]
  • 1920 – 820
  • 1933 – 887[31]
  • 1939 – 886[31]
  • 1941 – 886
  • 1966 – 823[32]
  • 1998 – 968[33]
  • 2002 – 933[33]
  • 2009 – 863[33]
  • 2011 – 850[33]
  • 2015 – 834
  • 2016 – 825
  • 2017 – 810
  • 2018 – 795
  • 2019 – 796
  • 2020 – 782[34]

Zabytki edytuj

 
Zabytkowy spichlerz, obecnie muzeum
 
Pomnik ofiar I i II wojny światowej

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[35]:

  • kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, barokowy, wybudowany w 1779 roku przez ks. Klosego jest najstarszym kościołem w gminie. Szczególnie cenne zabytki w kościele to barokowa ambona, konfesjonał, chrzcielnica oraz XIX-wieczne organy
  • kapliczka, w rozwidleniu dróg, z pocz. XX w.
  • spichrz folwarczny, z poł. XIX w. Niegdyś przylegała do niego, dziś już nieistniejąca, gorzelnia, a także budynek gospodarczy, którego istniejąca część służy dziś mieszkańcom.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Brożcu chronione są ponadto[36][37]:

  • układ ruralistyczny wsi
  • budynki mieszkalne przy ul. Reymonta: 28 (początek XX w.), 30 (początek XX w.), 43 (początek XX w.), 44 (4. ćw. XIX w.), 47 (XIX w.), 48 (4. ćw. XIX w.)
  • karczma, ob. restauracja, ul. Reymonta 34, 1880
  • szkoła, ul. Reymonta 65, 1910
  • zespół folwarczny, ul. Reymonta 95-97
    • obora, ul. Reymonta 95, z XIX w.
    • stodoły, ul. Reymonta 95, z XIX w.
    • rządcówka, ul. Reymonta 97, z XIX w., 2 poł. XX w.
  • cmentarz
  • kapliczka koło domu ul. Reymonta 38, początek XX w.
  • kapliczka koło domu ul. Reymonta 62, początek XX w.
  • pomnik żołnierzy poległych w I i II wojnie światowej, naprzeciwko domu ul. Reymonta 40, lata 30. XX w.

Pomniki i obiekty upamiętniające edytuj

  • Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Brożcu powstały w 1920 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. W 1991 dostawiono do niego tablicę z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Tablica w języku polskim nie tłumaczy dokładnie inskrypcji niemieckiej: Ofiarom wojen mieszkańcy Brożec. Pomnik wieńczą trzy duże krzyże: w środku krzyż chrześcijański, po bokach ciemne granitowe krzyże w kształcie Krzyża Żelaznego. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[16].

Instytucje edytuj

We wsi działa m.in. OSP, koło DFK[38], Związek Śląskich Kobiet Wiejskich, chór mieszany „Brosci Chorus”[39], dziecięcy zespół taneczny „Przecinek”[40]. We wsi znajduje się również przedszkole[41] i szkoła podstawowa[42]. W zabytkowym spichlerzu znajduje się Centrum Dziedzictwa Kulturowego i Turystycznego[43]. W wiosce znajduje się również filia gminnej biblioteki publicznej, sklep[44], dwie restauracje[45][46] (obecnie, 2020 r., przy ,,Bavarii'' trwa budowa hotelu), zakład kamieniarski[47], warsztat samochodowy, kwiaciarnia[48] i dwa zakłady fryzjerskie[49][50].

Religia edytuj

Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii pw. Wszystkich Świętych[51].

Turystyka edytuj

Na skraju wsi znajduje się kapliczka i drobna infrastruktura dla turystów lub pątników[52]. Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Brożcu[53].

Bezpieczeństwo edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Brożcu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka OSP została założona w 1924[54]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Brożcu było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[55].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[56].

Znane osoby związane z miejscowością edytuj

  • Alfons Nossol – urodził się 8 sierpnia 1932 roku w tej wsi, arcybiskup, biskup ordynariusz diecezji opolskiej[57].
  • Piotr Miczka (ur. 22 lutego 1942 r. w Borku, zm. 3 marca 2020 r. w Brożcu) – wieloletni samorządowiec, pasjonat historii, wójt Gminy Walce w latach 1994-2006[58].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 10453
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 92 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ Raport o stanie Gminy Walce - Urząd Gminy w Walcach [online], bip.walce.pl [dostęp 2020-06-25] (pol.).
  6. ↑ Grünhagen 1857 ↓, s. 4.
  7. ↑ Grünhagen 1857 ↓, s. 3.
  8. ↑ a b Knie 1830 ↓, s. 71.
  9. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1076.
  10. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  11. ↑ Tygodnik Krapkowicki, 26 lutego 2013 (pol.).
  12. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  13. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  14. ↑ 845 Broschütz (Brożec) II [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 12 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  15. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  16. ↑ a b Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X.
  17. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22.
  18. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2020-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  19. ↑ Leśniczówka z Fazanicy | Nowiny Krapkowickie - Wydarzenia, Krapkowice [online], nowinykrapkowickie.pl [dostęp 2020-06-16].
  20. ↑ Aleksander Rogalski, Tajne meldunki hitlerowskie o zasięgu języka polskiego na Opolszczyźnie, „Słowo na Śląsku”, 14, Opole: Stowarzyszenie „Pax”, 1953, s. 3.
  21. ↑ Wyborcza.pl [online], opole.wyborcza.pl [dostęp 2020-06-16].
  22. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  23. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  24. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  25. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 404.
  26. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 443.
  27. ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
  28. ↑ Był szczególną postacią dla Brożca, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 1 (1664), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 4 stycznia 2023, s. 5, ISSN 1231-904X.
  29. ↑ Kronika parafialna | Parafia Brożec [online], parafia.brozec.pl [dostęp 2020-07-08].
  30. ↑ Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”. 
  31. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
  32. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 106.
  33. ↑ a b c d Wieś Brożec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-06-25] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  34. ↑ Raport o stanie Gminy Walce - Urząd Gminy w Walcach [online], bip.walce.pl [dostęp 2021-06-16] (pol.).
  35. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 50. [dostęp 2012-12-12].
  36. ↑ Ewidencja – Gmina Walce [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-08-17].
  37. ↑ ZABYTKI - Urząd Gminy w Walcach [online], www.walce.pl [dostęp 2020-04-05].
  38. ↑ DFK Brożec / Broschütz – Mniejszość Niemiecka [online] [dostęp 2020-07-08] (pol.).
  39. ↑ Chór mieszany z Brożec - Gminny Ośrodek kultury w Walcach [online], gokwalce.pl [dostęp 2020-07-08].
  40. ↑ Zespół Przecinek - Gminny Ośrodek kultury w Walcach [online], gokwalce.pl [dostęp 2020-07-08].
  41. ↑ Publiczne Przedszkole w Brożcu [online] [dostęp 2019-04-08] (pol.).
  42. ↑ Strona internetowa Szkoły Podstawowej w Brożcu. [dostęp 2008-10-17]. (pol.).
  43. ↑ wirtualny spichlerz – Centrum Dziedzictwa Kulturowego i Turystycznego w Brożcu [online] [dostęp 2019-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-19] (pol.).
  44. ↑ Lewiatan - Sklep, Reymonta 34, Brożec 47-341, godziny otwarcia, numer telefonu [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
  45. ↑ Restauracja Donitza w Brożcu (Brożec) – opinie, menu, adres, telefon [online], superrestauracje.pl [dostęp 2020-07-08].
  46. ↑ Restauracja Bavaria - Brożec ul. R. Urbana, sala weselna krapkowice, restauracja krapkowice [online], restauracja-bavaria.pl [dostęp 2020-07-08].
  47. ↑ Kamieniarz - Kamieniarstwo Jasik Zygfryd Brożec - Opinie, Kontakt [online], www.oferteo.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
  48. ↑ Skontaktuj się z nami – Kwiaciarnia Art-Deco Robert Namyslo, Brożec [online] [dostęp 2020-12-29] (pol.).
  49. ↑ Fryzjer - Gabriela Wyszka Salon Fryzjerski Gabriela Brożec - Opinie, Kontakt [online], www.oferteo.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
  50. ↑ Zakład Fryzjerski Klaudia Domżalska, Brożec ✦ Fryzjerzy i salony fryzjerskie ✦ Panorama Firm [online], panoramafirm.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
  51. ↑ Parafia Brożec | Parafia Rzymskokatolicka Wszystkich Świętych w Brożcu [online], parafia.brozec.pl [dostęp 2020-06-25].
  52. ↑ Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strona 90. ISBN 978-83-63036-04-1
  53. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  54. ↑ Ochotnicze Straże Pożarne w Gminie Walce [online], walce.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  55. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
  56. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  57. ↑ Serwis internetowy Gminy Walce. [dostęp 2008-10-17]. (pol.).
  58. ↑ Radosław Dimitrow, Nie żyje Piotr Miczka, wieloletni wójt gminy Walce, laureat Złotej Spinki i ceniony samorządowiec [online], Nowa Trybuna Opolska, 4 marca 2020 [dostęp 2020-07-08] (pol.).

Bibliografia edytuj

 
Szkoła Podstawowa

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brożec_(województwo_opolskie)&oldid=73544999”