Bryzgiel
Bryzgiel – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie augustowskim, w gminie Nowinka[5][6]. Leży na południowym brzegu jeziora Wigry, w Wigierskim Parku Narodowym.
| wieś | |
 Widok na jezioro Wigry z wieży widokowej w Bryzglu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy |
16-304[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BAU |
| SIMC |
0762862[5] |
Położenie na mapie gminy Nowinka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu augustowskiego  | |
 53°59′59″N 23°04′35″E/53,999722 23,076389[1]
| |
Wieś duchowna położona była w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Historia edytuj
W 1668 roku nad jezioro Wigry przybyli zakonnicy kameduli. W latach 1709-1710 w tej części Europy panowała epidemia zarazy i tereny się wyludniły. Wieś założyli na początku XVIII wieku kameduli z Wigier i zachęcali do osiedlania się nad Wigrami osadników z Mazowsza. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1727 roku, że była to wioska rybacka. Pierwszymi osadnikami byli Bryzglowie z Tobołowa, zajmujący się smolarstwem, dlatego od rodziny Bryzglów, zaczęła się nazwa wsi Bryzgiel[8].
Z powodu wycięcia lasów, upadła smolarstwo, a miejscowe wsie: Bryzgiel, Gawrych Rudę i Maćkową Rudę przekształcono we wsie rolnicze, ale z powodu niskiej jakości gleb głównym zajęciem ludności było rybołówstwo. Z powodu trudnych warunków bytowych ludności, w 1740 roku, decyzją kamedułów, miejscowość została przekształcona w wieś czynszową, czyli opłaty za korzystanie z gruntu i połowy ryb. W 1789 roku we wsi było 14 zagród chłopskich, w których zamieszkiwało 96 osób[9].
Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku, Bryzgiel znalazł się w zaborze pruskim. Prusacy w 1796 roku skonfiskowali dobra kamedułów wigierskich tworząc w 1800 roku ekonomię królów pruskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku, a także w I połowie XIX wieku przeprowadzono reformy społeczno-gospodarcze i agrarne na wsiach, zmieniając ich układ przestrzenny zabudowy o rzędowej zabudowie wzdłuż drogi[9].
W latach 1807-1815 Bryzgiel znalazł się w Księstwie Warszawskim, w departamencie łomżyńskim, powiecie wigierskim. W latach 1815-1915 wieś była w zaborze rosyjskim tzw. Królestwie Polskim. W związku z uwłaszczeniem chłopów w Królestwie Polskim w 1864 roku, doszło do zagęszczenia zabudowy wsi, a grunty zostały bardzo rozdrobnione i dlatego konieczne stało się przeprowadzenie scalania i kolejnej przebudowy wsi. W 1875 roku na Suwalszczyźnie odbywały się już scalania gruntów. W 1880 roku w Bryzglu były 33 zagrody, których mieszkało 291 osób[10].
W 1915 roku Suwalszczyzna została przejęta przez wojska niemieckie, które okupowały ją do 22 sierpnia 1919 roku, a opuszczając przekazały ją Litwinom. W sierpniu 1919 roku wybuchło powstanie sejneńskie przeciw administracji litewskiej, i po kilku dniach walk tereny całej Suwalszczyzny zostały opanowane przez Polaków. W Bryzglu komasację rozpoczęto dopiero w 1928 roku. W okresie międzywojennym istotną rolę w życiu mieszkańców pełniło rybołówstwo. Pozwalało na zdobycie pożywienia bez względu na porę roku. Niektóre z nadwigierskich miejscowości posiadały nadane ukazem carskim tzw. "brzegowe". Prawo legalizowało łowienie ryb przez mieszkańców przy swoim odcinku. W Bryzglu brzegowe dotyczyło prawdopodobnie 1350 metrów, gdzie mieszkańcy mogli legalnie łowić ryby. Po przyłączeniu tych ziem do Polski, brzegowe zostało zlikwidowane[10].
W jakimś czasie oprócz Bryzgla położonego nad jeziorem Wigry, powstała kolonia na zachód od wsi Monkinie, około 2 km od Bryzgla właściwego. Mieszkało tam około 10 rodzin.
W 1921 roku we wsi było 28 domów. Podczas II wojny światowej rzędowa zabudowa wsi została spalona.
Obecnie Bryzgiel jest wsią turystyczną.
Turystyka edytuj
W Bryzglu znajdują się gospodarstwa agroturystyczne oraz wieża widokowa na jezioro Wigry z wyspami Ordów, Ostrów i Krowa[11].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 10740
- ↑ Wieś Bryzgiel w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-11-25], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 91 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, (s. 86)
- ↑ Anna i Maciej Ambroziewicz: Bryzgiel. Wigry. Kwartalnik Wigierskiego Parku Narodowego (Nr 4/2005). [dostęp 2019-01-14].
- ↑ a b Anna i Maciej Ambrosiewicz: Bryzgiel. Wigry. Kwartalnik Wigierskiego Parku Narodowego (Nr 4/2005). [dostęp 2019-01-14].
- ↑ a b Anna i Maciej Ambrosiewicz: Bryzgiel. Wigry. Kwartalnik Wigierskiego Parku Narodowego (Nr 4/2005). [dostęp 2019-01-14].
- ↑ Agroturystyka nad Wigrami "U Stasia". Strona internetowa Gospodarstwa Agroturystycznego. [dostęp 2010-01-14].
Linki zewnętrzne edytuj
- Bryzgiel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 395.
- Bryzgiel: Jezioro Wigry - 22.07.2014