Brzoza niska (Betula humilis Schrank) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny brzozowatych. Występuje w środkowej i wschodniej Europie (od Niemiec i Szwajcarii na wschód) oraz w północnej Azji (od Kazachstanu, Mongolii i Korei na północ)[4]. W Polsce roślina rzadka, występująca na rozproszonych stanowiskach na niżu. Najliczniej występuje na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim i Podlasiu, rzadziej na Białostocczyźnie i w Wielkopolsce[5].

Brzoza niska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

brzozowate

Rodzaj

brzoza

Gatunek

brzoza niska

Nazwa systematyczna
Betula humilis Schrank
Baier. Fl. 1:420. 1789
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Morfologia edytuj

 
Kwiatostany – żeński u góry i męskie u dołu
 
Okrągławojajowate liście
Pokrój
Gęsto rozgałęziony krzew o pędach wznoszących się ku górze, osiągających wysokość do 2 m, rzadko do 3 m[6].
Pędy
Młode pędy pokryte białymi brodawkami żywicy i omszone. Kora czerwonobrunatna[6].
Liście
Eliptyczne lub jajowate o szerokości większej od długości, na szczycie tępe lub nieco zaostrzone, krótkoogonkowe (2–5 mm). Blaszka liściowa o długości 4–6 cm i szerokości 0,5–2,5 cm, nierównomiernie ząbkowana z 4–6 parami nerwów bocznych. Z obu stron jasnozielone. Pączki okryte łuskami, klapa środkowej łuski jest dłuższa od pozostałych i owłosiona.
Kwiaty
Kwiaty zebrane w wiotkie i zwisające kotki, oddzielnie kotki męskie i kotki żeńskie. Jest rośliną jednopienną – na jednej roślinie występują zarówno kotki męski, jak i żeńskie. Kotki męskie o długości do 20 mm występują już w jesieni, są wówczas drobne i sterczące. Mniejsze kotki żeńskie mają długość 8–15 mm.
Owoc
Orzeszek ze skrzydełkami o długości połowy jego szerokości lub krótszymi.

Biologia i ekologia edytuj

Siedlisko: torfowiska i podmokłe łąki. Przeważnie tworzy skupiska. Jest światłolubna, wyższe drzewa i krzewy z łatwością ją zagłuszają. Na Syberii występuje w tundrze. Jest reliktem polodowcowym, który przywędrował do nas pod koniec epoki lodowcowej. Nanofanerofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl/O/All. Sambuco-Salicion[7]. Kwitnie od kwietnia do maja, jest wiatropylna. Roślina wiatrosiewna. Liczba chromosomów 2n = 28[8].

Zmienność edytuj

Tworzy mieszańce z brzozą brodawkowatą i brzozą omszoną[9].

Ochrona edytuj

Roślina objęta w Polsce ochroną gatunkową. Chroniona prawnie od 1983 r. Zagrożona wymarciem z powodu osuszania podmokłych łąk na których występuje[5]. Występuje w 5 parkach narodowych: Białowieskim, Biebrzańskim, Poleskim, Roztoczańskim i Wigierskim.

Chroniona na terenie następujących rezerwatów przyrody:

Kategorie zagrożenia gatunku:

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-03] (ang.).
  3. Betula humilis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. Betula humilis Schrank, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-07-26].
  5. a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  6. a b Maria Gostyńska-Jakuszewska, Betulaceae, Brzozowate, [w:] Adam Jasiewicz (red.), Flora Polski. Rośliny naczyniowe, t. III, Kraków: PAN, 1992, s. 13, ISBN 83-85444-06-8.
  7. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. Betula humilis na Flora of China [dostęp 2014-01-27].
  9. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  10. Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  11. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  12. Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

Bibliografia edytuj

  • W. Kulesza Klucz do oznaczania drzew i krzewów. PWRiL, Warszawa, 1955.

Linki zewnętrzne edytuj