Wikipedia

Bytów

miasto w województwie pomorskim

Bytów (kaszub. Bëtowò; niem. Bütow) – miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie bytowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bytów, położone na Pojezierzu Bytowskim, nad rzekami Borują oraz Bytową i jeziorem Jeleń. Miasto stanowi lokalny węzeł drogowy (DK20, DW209, DW212, DW228).

Bytów
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Panorama miasta z widocznym Zamkiem w Bytowie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

bytowski

Gmina

Bytów

Prawa miejskie

1346

Burmistrz

Ryszard Jan Sylka

Powierzchnia

8,72 km²

Wysokość

110,1 – 188,8 m n.p.m.

Populacja (30.06.2023)
• liczba ludności
• gęstość


16 448[1]
1886,23 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 59

Kod pocztowy

77-100

Tablice rejestracyjne

GBY

Położenie na mapie gminy Bytów
Mapa konturowa gminy Bytów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bytów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Bytów”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Bytów”
Położenie na mapie powiatu bytowskiego
Mapa konturowa powiatu bytowskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Bytów”
Ziemia54°10′16″N 17°29′27″E/54,171111 17,490833
TERC (TERYT)

2201024

SIMC

0977290

Urząd miejski
ul. 1 Maja 15
77-100 Bytów
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa słupskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2022, Bytów liczył 16 475 mieszkańców i był pod względem liczby ludności szesnastym miastem w województwie pomorskim[2].

Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy. Przemysł elektrotechniczny, spożywczy, drzewny i metalowy.

Historia edytuj

W 1294 zmarł książę gdański Mściwoj II, w związku z czym jego dziedzictwo objął późniejszy król Polski Przemysł II[3]. W 1307 obszar, na którym leży Bytów został zajęty przez margrabiów brandenburskich. W 1317 brandenburski margrabia Waldemar przekazał ziemię bytowską księciu zachodniopomorskiemu Warcisławowi IV, a ten w 1321 nadał ziemię bytowską swojemu marszałkowi Henningowi Behrowi[3]. Z 1321 pochodzi najstarszy zapis nazwy miasta w formie Butow[4][5]. W 1329 ziemia bytowska została wykupiona od jego spadkobierców przez Krzyżaków za 800 grzywien denarów pruskich srebra i następnie utworzyli w Bytowie prokuratorstwo[3]. W 1342 Krzyżacy utracili Słupsk, dlatego przenieśli z niego na krótko komturstwo do Bytowa. Prawa miejskie osada otrzymała 12 lipca 1346[6]. W latach 1390–1405 Krzyżacy odbudowali zamek, w 1409 gród został zdobyty przez wojska polskie. W 1410 po bitwie pod Grunwaldem został przekazany przez króla Władysława Jagiełłę księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII. W 1411 na mocy pokoju toruńskiego ziemia bytowska wróciła do Krzyżaków. Po inkorporacji państwa Zakonu Krzyżackiego do Królestwa Polskiego, w dniu 2 grudnia 1454 król Kazimierz Jagiellończyk przekazał Bytów księciu szczecińskiemu Erykowi II[7]. Eryk II w 1460 zerwał przymierze z Polską i przekazał Bytów Krzyżakom, jednak w 1466 Eryk II odzyskał ziemię bytowską poprzez wykup. W latach 1526–1637 wraz z całą ziemią lęborsko-bytowską był lennem Polski. W 1637 Bytów z Lęborkiem został przyłączony do Królestwa Polskiego. W dniu 6 listopada 1657 Bytów po traktacie bydgoskim trafił pod władzę Brandenburgii (dynastii Hohenzollernów), formalnie jako lenno Polski. W 1772 miasto zajęli Prusacy.

 
Bytów w XVII w.
 
Rynek w Bytowie
 
Centrum Bytowa

W 1912 Polacy stanowili w powiecie bytowskim ok. 15% ludności i traktat wersalski pozostawił miasto w granicach Niemiec. Mimo to w okresie 1919–1939 działały tu liczne polskie organizacje. Od 1930 działał polski bank oraz związek Polaków w Niemczech[8]. W okresie II wojny światowej ośrodek konspiracji (Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski”). W 1945 zniszczony w 70% i włączony do Polski; 90% niemieckiej ludności miasta wysiedlono. Stopniowo odbudowywany; siedziba powiatu 1946–1975. W 1946 urzędowo zatwierdzono obecną nazwę[9], po 1947 Bytów oraz okolice został zasiedlony osadnikami ze wschodniej i centralnej Polski, m.in. w ramach akcji „Wisła”.

W miejscowości działał Zakład Rybacki Bytów wchodzący w skład Państwowego Gospodarstwa Rybackiego Słupsk[10].

Demografia edytuj

  • Piramida wieku mieszkańców Bytowa w 2014[11]:


 

Zabytki edytuj

 
Zamek w Bytowie jest siedzibą Muzeum Zachodniokaszubskiego
 
Most kolejowy w Bytowie
 
Wieża kościoła św. Katarzyny

Zabytkami prawnie chronionymi są[12]:

  • śródmieście miasta,
  • wieża – pozostałość po dawnym katolickim kościele pw. św. Katarzyny, ob. galeria sztuki, ul. Starokościelna, poł. XIV w.,
  • kościół ewangelicki pw. św. Elżbiety, ob. rzym.-kat. par. pw. św. Katarzyny, wzorowany na kościele św. Mateusza w Berlinie projektu F.A. Stülera, 1847–1854, ul. Jana Pawła II 16,
  • cerkiew pw. św. Jerzego, dawny kościół ewangelicki ob. greckokatolicki, ul. Josyfa Slipyja, XVII w,, cmentarz,
  • zamek krzyżacki, XIV/XV w., XVI/XVII w.,
  • młyn zamkowy, ul. Młyńska 6, 1791, obecnie restauracja,
  • kamienice, ul. Jana Pawła II nr 10, 12, 14, XVIII/XIX w.,
  • bank (ob. Pekao S.A.), ul. Bauera 3, XIX w.,
  • dom, ul. 1 Maja 2, pocz. XIX w.,
  • poczta, ul. Wojska Polskiego 10, ok. 1800,
  • dom, ul. Wojska Polskiego 22, pocz. XIX w.,
  • spichlerz, ul. Ogrodowa 10, szachulcowy, poł. XIX w.,
  • most kolejowy (kamienno-ceglany) na rzece Borui, 1882–1884.

Cennymi zabytkami architektury (niechronionymi) są[13]:

  • szpital przy ul. Lęborskiej z 1933, ob. rozbudowany,
  • dom modernistyczny z lat 30. XX w., ul. Prosta 3,
  • dom modernistyczny z 1935 (projekt), ul. Zielona 2-4,
  • wiadukt nad torami kolejowymi, w pierwotnej wersji zbudowany przed wojną. W czasie II wojny światowej zburzono jedno przęsło. W Szczecinie podobnie zburzono Most Kłodny o zbliżonej konstrukcji, jednak sama kratownica nie doznała uszkodzeń. Most Kłodny został więc przewieziony i ponownie zmontowany w Bytowie. Przez pewien czas obydwa przęsła – przedwojenne i przywiezione ze Szczecina koegzystowały, później oryginalne przedwojenne przęsło rozebrano[14].

Odkrycia archeologiczne edytuj

W 2013 w Bytowie znaleziono miecz z późnej epoki brązu (950/900 – 750/700 r. p.n.e.). Zabytek znajduje się w zbiorach Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie[15].

Transport edytuj

W mieście krzyżują się drogi:

Do 1945 przez Bytów przebiegała linia kolejowa Miastko – Bytów – Lębork.

1 czerwca 2021 w mieście uruchomiono komunikację miejską.

Kolej edytuj

 
Wiadukt nad nieczynnymi torami kolejowymi. Widok z terenu dworca

Kolej dotarła do miasta od strony Słupska w 1884; w 1901 połączono je z Lipuszem, w 1902 z Lęborkiem, w 1909 z Miastkiem. W ten sposób Bytów stał się stacją węzłową, jednak po przejściu frontu w 1945 odcinki Bytów-Lębork oraz Bytów-Miastko rozebrano. Ostatecznie kolejową komunikację pasażerską zlikwidowano w 1991.

Samorząd województwa przewiduje w przyszłości uruchomienie połączenia kolejowego z Gdańskiem i Gdynią, co umożliwiło oddanie do użytku w 2015 Pomorskiej Kolei Metropolitalnej[16].

Edukacja edytuj

W Bytowie znajdują się 3 szkoły ponadpodstawowe (Zespół Szkół Ponadpodstawowych, Zespół Szkół Ogólnokształcących, Zespół Szkół Ekonomiczno-Usługowych im. Stanisława Staszica), 4 szkoły podstawowe, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy oraz Filia Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Słupsku.

W Bytowie działają również szkoły niepubliczne prowadzone przez Prywatne Centrum Edukacyjne Marmołowski:

  • Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (1999)
  • Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (2008)
  • Policealne Studium Zawodowe (1999)

Wspólnoty religijne edytuj

 
Cerkiew greckokatolicka pw. św. Jerzego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzi Kościół Rzymskokatolicki, który posiada dwie parafie (pw. św. Katarzyny i pw. św. Filipa Neri), Kościół Greckokatolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego, Kościół Zielonoświątkowy – protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym oraz Świadkowie Jehowy.

Sport edytuj

 
Stadion w Bytowie

Miasto jest siedzibą klubu sportowego Bytovia. Klub ten korzysta z położonego przy ul. Mickiewicza stadionu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji o nominalnej pojemności 2043 miejsc. 27 października 2009, dzięki rozkładanym trybunom, mecz 1/8 Pucharu Polski pomiędzy Bytovią II Bytów a Wisłą Kraków (0:2) obejrzało 5000 widzów[18]. Boisko posiada wymiary 105 × 68 m, a oświetlenie płyty zapewniają 4 jupitery o łącznej mocy 1600 lx, użyte po raz pierwszy 5 września 2015 w meczu z klubem Dolcan Ząbki.

Współpraca samorządowa edytuj

 
Sąd Rejonowy w Bytowie

Miasta partnerskie[19]:

Inne edytuj

29 czerwca 2016 Rada Miasta w Bytowie ustanowiła Odznakę Honorową Gminy Bytów, ustalając jednocześnie jej wzór oraz zasady, tryb nadawania i sposób noszenia odznaki[20].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).
  2. ↑ WLudność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia. Tabela 11 w formacie xslx [online], stat.gov.pl [dostęp 2021-09-10].
  3. ↑ a b c Archeologia o zamku w Bytowie [online] [dostęp 2018-03-01] (ang.).
  4. ↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 46. ISBN 83-04-02436-5.
  5. ↑ Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 482. ISBN 83-85579-34-6.
  6. ↑ Dni Bytowa 2007. bytow.com.pl, 2007-07-12. [dostęp 2009-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-10)].
  7. ↑ Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 179.
  8. ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 112, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
  9. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  10. ↑ M.P. z 1987 r. nr 7, poz. 54
  11. ↑ Bytów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  12. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 1 [dostęp 2015-09-16].
  13. ↑ Waloryzacja architektury modernistycznej w województwie pomorskim. Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku, 24 kwietnia 2008. [dostęp 2015-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-23)].
  14. ↑ Andrzej Kraśnicki jr: Sensacja! Przedwojenny most Kłodny ocalał! Jest na Kaszubach. [zarchiwizowane z tego adresu].
  15. ↑ New discovery of a late Bronze Age sword from Bytów, Pomorskie Voivodeship
  16. ↑ Opis projektu na oficjalnej stronie zarządcy infrastruktury. [dostęp 2011-01-05].
  17. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-18].
  18. ↑ Andrzej Gurba, Bytów. Przed meczem Bytovii z Wisłą Kraków. Nowe trybuny i bilety na mistrzów kraju, „gp24.pl” [dostęp 2016-11-12].
  19. ↑ Miasta partnerskie. Urząd Miejski w Bytowie. [dostęp 2012-07-07].
  20. ↑ Zasady przyznawania Odznaki Honorowej Gminy Bytów [online], bytow.com.pl.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bytów&oldid=72993746”