Ceres (mitologia)

Ceres (Cerera) – w mitologii rzymskiej italska bogini wegetacji i urodzajów; całkowicie utożsamiona z grecką Demeter już w V wieku p.n.e..

Ceres

bogini urodzajów i rolnictwa
Ceres z dwiema nimfami i rogiem obfitości (mal. P.P. Rubens, 1608)
Inne imiona	Cerera
Występowanie	mitologia rzymska
Atrybuty	kosz z owocami
Siedziba	Olimp
Teren kultu	starożytny Rzym
Nazwa święta	Cerialia (12 kwietnia)
Odpowiednik	Demeter (grecki)
Rodzina
Ojciec	Saturn
Matka	Ops
Rodzeństwo	Jupiter, Junona, Westa, Neptun, Pluton
Dzieci	Prozerpina, Dmia

Córka Saturna i Ops. Była siostrą i kochanką Jowisza, matką Prozerpiny. Jej pozostałe rodzeństwo to: Junona, Westa, Neptun i Pluton. Jako bóstwo italskie była jedną z najstarszych rdzennie rzymskich bogiń; według tradycji miała swego kapłana już w okresie królewskim.

Ku jej czci w Rzymie na początku V wieku p.n.e. zbudowano u podnóża Awentynu świątynię (najważniejsze jej sanktuarium), poświęconą także boskim małżonkom Liberowi i Liberze. Wzniesiona pierwotnie w stylu etruskim, a po pożarze w 31 roku p.n.e. odnowiona w stylu korynckim; w czasach republiki przechowywano w niej uchwały senatu.

Z pozostałych sanktuariów poświęconych Ceres najbardziej znane znajdowało się w Ostii, zbudowane na planie kolistym, z którego zachowały się znaczne pozostałości.

Dyskusyjne jest, czy poświęcona jej była również dorycka świątynia w Paestum, powstała pod koniec VI wieku p.n.e., a nazywana obecnie jej imieniem.

Kult Ceres był popularny wśród plebejuszy. Jej święto – Cerealia (Ceriales), obchodzono 19 kwietnia. W trakcie uroczystości ofiarowywano bogini pierwociny ze zbiorów zbóż oraz maciorę. Ubierano się w białe szaty, a ubodzy otrzymywali poczęstunek na koszt państwa. Kult Ceres, szerzący się zwłaszcza wśród kobiet, zyskał potem pewne cechy mistyczne.

W sztuce epok

Starożytnych wyobrażeń bogini zachowało się niewiele; do nielicznych należy zachowane w Museo Nazionale Romano w Termach Dioklecjana (prawdopodobnie z początku naszej ery).

Znacznie częściej przedstawiali ją nowożytni artyści, w malarstwie europejskim m.in. Giorgione, Rafael, Jordaens, Bourdon, Rubens (wielokrotnie), Jan Janssens, Brueghelowie, Jacob Jordaens, Simon Vouet, Antoine-François Callet, Watteau czy Millet.

Posągi jej niekiedy spotykane są w parkach zamkowych i pałacowych z okresu późnego feudalizmu.

Symboliczna postać Cerery pojawia się w groteskach z herbami Polski i Litwy w XVII-wiecznej serii arrasów herbowych, a także na bordiurze Bachus i Cerera z XVIII-wiecznego arrasu flamandzkiego Wejście zwierząt do arki. Figurka Cerery wieńczy m.in. bursztynową szkatułę wykonaną przez Michaela Redlina ok. 1680 r. (Muzeum Zamkowe w Malborku).

Bibliografia

• Vojtech Zamarovský: Encyklopedia mitologii antycznej. Warszawa: Świat Książki, 2006