Wikipedia

Cerkiew św. Mikołaja Nadieina w Jarosławiu

Cerkiew św. Mikołaja Nadieina – XVII-wieczna cerkiew prawosławna w Jarosławiu. Obecnie, podobnie jak cerkwie św. Eliasza, Narodzenia Pańskiego, Objawienia Pańskiego i św. Jana Chrzciciela jest udostępniana do zwiedzania w ramach Jarosławskiego Muzeum-Rezerwatu Architektury, Historii i Sztuki[1]. Jest również wymieniona (bez wskazania przynależności parafialnej) wśród cerkwi dekanatu jarosławskiego centralnego eparchii jarosławskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[2].

Cerkiew św. Mikołaja Nadieina
Церковь Николы Надеина
7610036000
cerkiew parafialna, ob. muzeum
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Rosja

Obwód

 jarosławski

Miejscowość

Jarosław

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny

Eparchia

jarosławska

Wezwanie

św. Mikołaja Nadieina

Wspomnienie liturgiczne

9/22 maja; 6/19 grudnia

Położenie na mapie Jarosławia
Mapa konturowa Jarosławia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Jarosław, cerkiew św. Mikołaja Nadieina”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Jarosław, cerkiew św. Mikołaja Nadieina”
Położenie na mapie obwodu jarosławskiego
Mapa konturowa obwodu jarosławskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jarosław, cerkiew św. Mikołaja Nadieina”
Ziemia57°37′43,6″N 39°53′45,4″E/57,628778 39,895944
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

Jak informują tablice we wnętrzu świątyni, budowa cerkwi rozpoczęła się w 1620, zaś jej poświęcenie, przez metropolitę rostowskiego i jarosławskiego Warłaama, miało miejsce dwa lata później. Budowniczowie obiektu sakralnego są nieznani, istnieje jedynie przypuszczenie, że przy świątyni pracowali ci sami ludzie, którzy w latach poprzednich pracowali przy budowie monasteru Przemienienia Pańskiego w Jarosławiu – artel kierowana przez Pankratija Timofiejewa i Nazara Borisowa[3]. Fundatorem świątyni był jeden z najzamożniejszych jarosławskich kupców Nadieja Swietiesznikow, którego imię weszło do obiegowej nazwy cerkwi. Na patrona cerkwi wybrał on Mikołaja z Miry, w prawosławnej tradycji opiekuna kupiectwa[4].

Cerkiew św. Mikołaja Nadieina była wzorem dla budowniczych kolejnych jarosławskich świątyń: cerkwi św. Dymitra Sołuńskiego[5] i cerkwi Narodzenia Pańskiego[6].

Budynek był wielokrotnie przebudowywany, pierwszy raz w 1695. Całkowicie zmieniono wówczas jego wygląd i rozplanowanie przestrzenne, po czym nastąpiła powtórna konsekracja cerkwi. W ramach przebudowy dostawiono boczny ołtarz św. Aleksandra Świrskiego, podwyższono dzwonnicę i powiększono okna. W XVIII w. dwukrotnie zmieniano konstrukcję dachu, a w 1768 prawdopodobnie dostawiono cebulastą kopułkę. W 1836 rozebrano kopuły znajdujące się pierwotnie w narożnikach cerkwi, a na dzwonnicy umieszczono zegar, który pozostawał w tym miejscu do końca stulecia[7]. Wskutek przebudowy cerkiew straciła wiele z pierwotnego monumentalizmu[8].

Cerkiew została zamknięta po rewolucji październikowej. W 1947 wpisano ją do rejestru zabytków[9]. W 1959 obiekt znalazł się we władaniu niedawno utworzonego Jarosławskiego Muzeum-Rezerwatu Historii, Architektury i Sztuki[10]. W latach 1959–1960 prace badawcze w budynku, a następnie restaurację części cerkwi przeprowadziła E. Dobrowolska. W latach 1976–1978 odremontowano elewacje i wnętrze nieczynnej świątyni[7].

W 2007 rozpoczęto prace nad odkryciem i konserwacją fresków wykonanych w świątyni bezpośrednio po jej budowie[11].

Architektura edytuj

Fundator cerkwi zbudował ją według modelu przewidywanego zwyczajowo dla soborów. Świątynia posadowiona jest na wysokim podklecie i była pierwotnie zwieńczona pięcioma kopułami – w latach 30. XIX w. pozostawiono z nich tylko jedną, centralną. W cerkwi znajdowały się trzy ołtarze – św. Mikołaja, Zwiastowania oraz św. Michała Maleina, świętego patrona cara Michała Romanowa. Ołtarz poświęcony tej mało znanej na Rusi postaci miał być wyrazem szacunku wobec cara, twórcy nowej dynastii. Z kolei ołtarz Zwiastowania miał wyobrażać modlitwę dziękczynną do Matki Bożej za pokonanie polskich wojsk interwencyjnych[12]. Do nawy znajdującej się przed tym ołtarzem i związanego z nią prezbiterium prowadziło odrębne wejście, gdyż fundator traktował tę część cerkwi jako autonomiczną prywatną kaplicę, odrębną przestrzeń sakralną[13]. W 1695 dostawiono jeszcze ołtarz św. Aleksandra Świrskiego[12].

W 1640 w świątyni powstał kompleks fresków, rozmieszczonych w pięciu rzędach. Ich twórcami byli Lubim Agiejew z Kostromy, Stiefan Jefimiejew z Jarosławia, Iwan Murawjew z Niżnego Nowogrodu, pod kierunkiem których pracowało dalszych 17 autorów. Freski przedstawiają historię Adama i Ewy, budowę Arki Przymierza, wyjście Żydów z niewoli egipskiej, Sąd Ostateczny, a także postacie książąt jarosławskich i carów rosyjskich[11] oraz św. Eliasza[14].

Odrębna kompozycja ukazuje sceny z życia patrona cerkwi. Ujęte w trzy pasy kompozycje znajdują się w nawie głównej cerkwi. Wykonano je w stylu naśladującym klejma z ikon z żywotem świętych, przy zachowaniu maksymalnej oszczędności w detalu i na tle bardzo uproszczonego krajobrazu. Świętego Mikołaja ukazano zarówno w scenach zaczerpniętych z najstarszych żywotów (ratowanie niesłusznie skazanych, rozdawanie jałmużny biednym), ale i w scenach opartych na legendach ruskich (wskrzeszenie chłopca, który utonął w Dnieprze, uratowanie ikon z Narwy przed spaleniem i przewiezienie ich do Moskwy) oraz jednym podaniu serbskim (przywrócenie wzroku oślepionemu Stefanowi Uroszowi Deczańskiemu)[4].

W północno-zachodnim narożniku przedsionka przed nawą w części cerkwi poświęconej Zwiastowaniu znajduje się cykl piętnastu fresków ukazujących historię młodzieńca, który znalazł złoto, a następnie został zabity przez chciwych mnichów. Kolejna scena ukazuje widzenie św. Jana Klimaka, w którym wiarołomni mnisi są przeganiani przez diabły sprzed bram raju[4]. Pojawienie się w cerkwi scen o wyraźnie antymonastycznym zabarwieniu oddaje trwającą w XVII-wiecznym Jarosławiu rywalizację między kupcami i miastem w ogólności a monasterem Przemienienia Pańskiego[4].

Ikonostas w cerkwi powstał na podstawie szkicu Fiodora Wołkowa w XVII w.[11] Wstawiono do niego kilka starszych ikon, w tym XVI-wieczny wizerunek patrona świątyni ze scenami z żywota[15].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Памятники архитектуры [online], yarmp.yar.ru [dostęp 2016-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-02].
  2. ↑ Ярославское Центральное благочиние [online], yareparhia.ru [dostęp 2016-11-30].
  3. ↑ Храм Николы Надеина. Благовещенский придел [online], nikolanadein.ru [dostęp 2016-11-29].
  4. ↑ a b c d E. Dobrowolska, B. Gniedowski, Jarosławl, Tutajew, Iskusstwo, Moskwa 1971, s. 59.
  5. ↑ Церковь Дмитрия Солунского [online], yaroslavlru.ru [dostęp 2016-12-26].
  6. ↑ Церковь Рождества Христова [online], yaroslavlru.ru [dostęp 2016-12-26].
  7. ↑ a b Храм Николы Надеина. Благовещенский придел - Перестройки и реставрация [online], nikolanadein.ru [dostęp 2016-11-29].
  8. ↑ E. Dobrowolska, B. Gniedowski, Jarosławl, Tutajew, Iskusstwo, Moskwa 1971, s. 50.
  9. ↑ Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации [online], old.kulturnoe-nasledie.ru [dostęp 2016-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-30].
  10. ↑ Историческая справка о музее [online], yarmp.yar.ru [dostęp 2016-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-30].
  11. ↑ a b c В Ярославле начали расчищать уникальные фрески, созданные вскоре после Смутного времени, „Церковно-Научный Центр «Православная Энциклопедия»” [dostęp 2016-11-29].
  12. ↑ a b Храм Николы Надеина. Благовещенский придел [online], nikolanadein.ru [dostęp 2016-11-29].
  13. ↑ E. Dobrowolska, B. Gniedowski, Jarosławl, Tutajew, Iskusstwo, Moskwa 1971, s. 52.
  14. ↑ E. Dobrowolska, B. Gniedowski, Jarosławl, Tutajew, Iskusstwo, Moskwa 1971, s.57.
  15. ↑ E. Dobrowolska, B. Gniedowski, Jarosławl, Tutajew, Iskusstwo, Moskwa 1971, s.60
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_św._Mikołaja_Nadieina_w_Jarosławiu&oldid=66111808”