Wikipedia

Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Jekaterynburgu

Cerkiew Przemienienia Pańskiego (ros. Храм в честь Преображения Господня) – jedna z najstarszych prawosławnych cerkwi Jekaterynburga. Prace nad jej wzniesieniem trwały w latach 1808–1830. W czasach sowieckich zdewastowana i przekształcona w fabrykę produktów gumowych. Odzyskana przez wiernych w 1995.

Cerkiew Przemienienia Pańskiego
Храм в честь Преображения Господня
6600000603[1] z dnia 28.12.2001.
cerkiew parafialna
Ilustracja
Widok obecny
Państwo

 Rosja

Obwód

 swierdłowski

Miejscowość

Jekaterynburg

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny

Eparchia

jekaterynburska

Wezwanie

Przemienienia Pańskiego

Wspomnienie liturgiczne

6/19 sierpnia

Położenie na mapie Jekaterynburga
Mapa konturowa Jekaterynburga, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Przemienienia Pańskiego”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Przemienienia Pańskiego”
Położenie na mapie obwodu swierdłowskiego
Mapa konturowa obwodu swierdłowskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Przemienienia Pańskiego”
Ziemia56°46′51,1″N 60°38′56,8″E/56,780861 60,649111
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

Czasy Imperium Rosyjskiego edytuj

Pierwsza świątynia na terenie dzisiejszej cerkwi Przemienienia Pańskiego powstała w 1712 i poświęcona była św. Mikołajowi Cudotwórcy[2]. Był to pierwszy prawosławny obiekt kultu na terenie Jekaterynburga, a wzniesiony został z błogosławieństwa metropolity syberyjskiego i tobolskiego Jana[2]. Budynek był drewniany, a uroczystej konsekracji dokonano 12 lutego 1712[a][2]. W 1747 spłonęła cerkiew św. Katarzyny, co spowodowało, że dla prawosławnych mieszkańców miasta cerkiew Przemienienia Pańskiego (św. Mikołaja) ponownie stała się w zasadzie jedynym obiektem sakralnym w Jekaterynburgu[3]. Drewniana cerkiew Objawienia Pańskiego znajdowała się dopiero w fazie wznoszenia, co sprawiło, że władze, aby odciążyć cerkiew Przemienienia Pańskiego i zapewnić szerszy dostęp do nabożeństw mieszkańcom miasta, przyśpieszyły jej budowę[3]. 27 września 1807, po prawie stu latach swego istnienia, jekaterynburska cerkiew św. Mikołaja spłonęła[2]. Z pożaru udało się uratować srebrny kielich, patenę, ewangeliarz, krzyż, cyborium, a także lampy oraz świeczniki[2]. Stopieniu uległ dzwon ważący około 40 pudów[2]. Po oszacowaniu strat i uprzątnięciu terenu pogorzeliska szybko przystąpiono do budowy nowego miejsca kultu[4].

W 1808 na miejscu dawnej drewnianej cerkwi poświęconej św. Mikołajowi stanął, tym razem już murowany, budynek nowej świątyni[5]. Błogosławieństwa budowie udzielił ordynariusz eparchii permskiej, Justyn, w którego jurysdykcji znajdował się wówczas Jekaterynburg. Z uwagi na warunki klimatyczne panujące na ziemi uralskiej nabożeństwa liturgiczne miały odbywać się w różnych kaplicach w miesiącach zimowych i letnich[4]. 3 stycznia 1809 konsekrowano południową kaplicę poświęconą Kazańskiej Ikonie Matki Bożej[2]. W 1821 konsekrowano główny ołtarz, poświęcony Przemienieniu Pańskiemu, która nadała wezwanie całej cerkwi[2]. 21 kwietnia 1830 konsekrowano północną kaplicę, która poświęcona została św. Mikołajowi Cudotwórcy[2]. Wokół cerkwi powstał także w tym okresie cmentarz parafialny[2].

 
Wnętrze (2014)

W tym czasie w okolicy budynku cerkiewnego umiejscowiono także trzy czasownie[2]. Pierwsza znajdowała się przy moście przerzuconym przez jedną z pobliskich rzek. Była ona murowana i poświęcona św. Mikołajowi[2]. Kolejna powstała w 1850 nieopodal samej cerkwi i dedykowana była Wniebowstąpieniu Pańskiemu. Trzecią wzniesiono jeszcze w 1836, a poświęcono ją w święto Przemienienia Pańskiego[2]. Wszystkie trzy czasownie zostały zniszczone w czasach sowieckich[2]. W latach sześćdziesiątych XIX wieku w związku ze wzrostem liczby wiernych uczestniczących w nabożeństwach okazało się, że budynek cerkwi jest za mały, by pomieścić wszystkich chętnych[4]. Świątynia została więc przebudowana, a po jej dwóch stronach wzniesiono nowe kaplice – tym sposobem uzyskano więcej miejsca w jej centralnej części i zlikwidowano ciasnotę[3]. Prace rozpoczęły się 12 maja 1863[2]. Kaplicę Kazańskiej Ikony Matki Bożej ponownie konsekrowano 27 września 1864, a kaplicę św. Mikołaja 20 kwietnia 1867[2].

W 1868 pochodzący z Rostowa kupiec Aleksiej Michajłowicz Pleszanow ufundował dla parafii kamienny budynek, który przeznaczono na szkołę parafialną, a także ofiarował jej kapitał w wysokości 300 rubli[2]. Szkoła utrzymywana była ze źródeł kościelnych, a także z prywatnych darowizn wiernych[2]. W 1910 r. W. Złokazow przekazał jej rzecz 250 rubli[2]. W szkole nauczano m.in. śpiewu cerkiewnego, języka rosyjskiego i arytmetyki, a także organizowano odczyty i wykłady dla miejscowej ludności[2]. Od 1910 parafia przy cerkwi Przemienienia Pańskiego działała na rzecz propagowania trzeźwości wśród mieszkańców miasta[2]. W 1914, w święto Przemienienia Pańskiego, cerkiew stała się celem ogólnomiejskiej pielgrzymki z jekaterynburskich wspólnot parafialnych[2]. Boska Liturgia sprawowana była przez jednego z biskupów, a mury świątyni nie mogły pomieścić wszystkich wiernych, którzy zapełnili plac przed nią się znajdujący[2].

W 1915 parafia liczyła około 2500 osób[2]. Posiadała ona dwa murowane domy i 17 dziesięcin[2]. Duchowieństwo składało się z jednego prezbitera, jednego diakona i jednego lektora[2]. W archiwach eparchii zachowały się dokumenty o wynagrodzeniu pobieranym przez ówczesnych kapłanów. Prezbiter uzyskiwał miesięcznie 295 rubli, diakon 150 rubli, lektor 59 rubli i 48 kopiejek, osoba wypiekająca prosforę otrzymywała za swą posługę 24 ruble i 54 kopiejki[2]. Dochód parafii wynosił wtedy 1310 rubli i 30 kopiejek[2].

Czasy sowieckie edytuj

Upadek Imperium Rosyjskiego i przewrót bolszewicki w 1917, a następnie rosyjska wojna domowa całkowicie zmieniły sytuację wspólnoty parafialnej skupionej wokół jekaterynburskiej cerkwi Przemienienia Pańskiego. Władze bolszewickie rozpoczęły prześladowanie prawosławia, co dotknęło także miejscowe duchowieństwo[4]. Cerkiew dotknęły m.in. akcje otwierania relikwii i konfiskaty majątku. W 1926 władze miejskie przekazały budynek cerkwi odłamowi grigoriewców, którzy użytkować go mieli aż do zamknięcia świątyni[2]. Prześladowania dotknęły także duchowieństwo, w 1937 aresztowano byłego kapłana parafii, Iasona Frołowa (ur. 1873, święcenia w 1898), który został następnie skazany na dziesięć lat w łagrach[2]. 25 marca 1930 zburzono część kopuły cerkwi, a wkrótce rozebrano także jej dzwonnicę[5]. W 1937 cerkiew ogołocono z resztek dekoracji i sprzętów liturgicznych, a następnie zamknięto[2].

26 listopada 1938 władze Swierdłowska[b] przekazały pocerkiewne budynki jednemu z zakładów przemysłowych znajdujących się w tej okolicy[2]. Ich wartość oceniono na 114 500 rubli[2]. Po agresji Niemiec na ZSRR na ten teren ewakuowano jedną z moskiewskich fabryk zajmujących się wytwarzaniem produktów wykonanych z gumy[2]. Wewnętrzna część budynku została całkowicie przebudowana na potrzeby produkcji przemysłowej. Jednolite dotąd wnętrza podzielono na piętra, zamurowano niektóre okna, ustawiono ściany, zamontowano instalacje elektryczną i ciepłowniczą, a także system rur[2]. 26 maja 1944 w fabryce wybuchł pożar. Nagromadzenie wielu łatwopalnych materiałów chemicznych sprawiło, że szybko rozprzestrzenił się on po budynku dawnej cerkwi[2]. Konstrukcja obiektu przetrwała, ale wewnątrz dawna cerkiew została całkowicie zniszczona. Po zakończeniu wojny w budynku nadal działała fabryka[2].

Odzyskanie i remont cerkwi edytuj

Zmiana sytuacji dawnej cerkwi Przemienienia Pańskiego nastąpiła dopiero wraz z rozpadem ZSRR i przemianami jakie zaszły w Federacji Rosyjskiej w latach dziewięćdziesiątych XX wieku[6]. Jeszcze pod koniec epoki sowieckiej Kościół Prawosławny zaczął odzyskiwać swe dawne świątynie[6]. 1 czerwca 1993 arcybiskup Melchizedek ogłosił plany wskrzeszenia dawnej parafii skupionej wokół cerkwi Przemienienia Pańskiego[2]. W 1994 władze fabryki, która zajmowała budynek dawnej świątyni oczyściły go ze sprzętu przemysłowego. Ogłoszono, że zostanie ona zwrócona wiernym prawosławnym[2]. Cerkiew była w bardzo złym stanie technicznym. Pojawiły się wątpliwości, czy odbudowa będzie w ogóle możliwa[7]. Lata prowadzenia produkcji przemysłowo-chemicznej zniszczyły zabytkowe wnętrza i sprawiły, że w niczym nie przypominały one dawnej świetności[2]. Dodatkowo centralna część świątyni, z dawną kopułą, groziła zawaleniem[2].

W marcu 1995, jeszcze przed oficjalnym przejęciem budynku przez Rosyjski Kościół Prawosławny, rozpoczął się jego remont[2]. W przeciągu zaledwie kilku tygodni dokonano prowizorycznych napraw, m.in. posadzek, ustawiono ołtarz oraz ikonostas, na dachu umieszczono krzyż oraz uprzątnięto wnętrza[2]. Pośpiech miał na celu przygotowanie obiektu do sprawowania nabożeństwa w święta wielkanocne, które obchodzone były pod koniec kwietnia[2]. W maju nieopodal cerkwi wzniesiono specjalną stelę, poświęconą zmarłym i poległym pracownikom pobliskiej fabryki[2]. W międzyczasie postępowały prace remontowe, mające przygotować cerkiew do kolejnej wielkiej uroczystości, Święta Trójcy Świętej[2]. Budynek i tereny przyległe zostały przekazane reaktywowanej parafii tuż przed świętem Przemienienia Pańskiego, które według kalendarza gregoriańskiego przypada 19 sierpnia[2]. Specjalna komisja techniczna wydała też opinię, że pęknięcie w centralnej części obiektu (przy pozostałościach dawnej kopuły) nie grozi zawaleniem, co pozwoli tym samym na sprawowanie regularnych nabożeństw liturgicznych[2]. Prace remontowe postępowały przy finansowym wsparciu wiernych, a także poprzez datki lokalnych przedsiębiorstw[2]. Wymieniono posadzki, odrestaurowano ściany, odbudowano zniszczoną kopułę i dzwonnicę, przyłączono obiekt do sieci grzewczej i kanalizacyjnej[2]. W latach 1997–1998 zakupiono ikonostasy do odnowionych kaplic (także dzięki ofiarności sponsorów, w tym jekaterynburskiego oddziału Łukoilu)[2]. Utworzono także chór cerkiewny, szkołę niedzielną dla dzieci i dorosłych, a także parafialną bibliotekę[2]. Do 2001 ukończono większość prac remontowych, zarówno we wnętrzach cerkwi jak i na zewnątrz[2]. 6 stycznia 2012 poświęcono nowy, największy jak dotąd, dzwon cerkiewny[8]. Został on odlany w Kamieńsku Uralskim[8].

Cerkiew Przemienienia Pańskiego obecnie edytuj

 
Cerkiew Przemienienia Pańskiego w 2012. Po prawej stronie widoczny charakterystyczny komin

Świątynia położona jest na terenie tzw. Uktusa, który wchodzi w skład rejonu czkałowskiego[4]. Charakterystycznym elementem znajdującym się nieopodal cerkwi Przemienienia Pańskiego w Jekaterynburgu jest komin jednego z pobliskich zakładów przemysłowych, który sprawia wrażenie bycia integralną częścią obiektu[2]. W cerkwi znajdują się trzy relikwiarze (raki) z różnymi relikwiami prawosławnych świętych[9]. Pierwsza raka zawiera relikwie m.in. świętych Mitrofana z Woroneża, Tichona Zadońskiego, Włodzimierza, Hioba Poczajowskiego, Innocenty, Filareta i Mikołaja Swiatoszy[9]. Druga zawiera relikwie m.in. świętych Germana Sołowieckiego, Teodozjusza Czernihowskiego i Kukszy Odeskiego[9]. W trzeciej znajdują się natomiast relikwie świętych z Starców Optyńskich, Izaaka I, Ambrożego, Mojżesza, Nektariusza i Antoniego[9]. Szczególnym kultem wierni otaczają Ikonę Bogurodzicy „Pantanassa” (ros. i cs. Wsiecaryca; pol. Królowa Wszystkiego)[9]. Oprócz niej w cerkwi znajdują się też ikony wspomnianych Starców Optyńskich, Matrony Moskiewskiej, Ukrzyżowania Chrystusa i Rzezi Dzieci Betlejemskich[9].

W cerkwi organizowane są specjalne modlitwy w intencji nienarodzonych dzieci oraz kobiet, które poddały się aborcji[10]. Z błogosławieństwa arcybiskupa jekaterynburskiego Wincentego przy cerkwi postanowiono wznieść kaplicę dedykowaną świętym-męczennikom Dzieciom Betlejemskim[10]. W zamyśle twórców ma ona być miejscem modlitwy i pokuty, a parafia udzielać będzie pomocy kobietom znajdującym się w trudnych sytuacjach życiowych[10]. Budowa rozpoczęła się w 2011 i trwała około osiemnastu miesięcy[11]. 21 lipca 2011 poświęcono teren i wmurowano kamień węgielny[12]. 27 października 2012 metropolita jekaterynburski Cyryl pobłogosławił krzyże i kopułę przyszłej kaplicy[13]. 12 stycznia 2013 dokonał on jej uroczystej konsekracji[11].

Parafia skupia się także na działalności charytatywnej, udzielana jest pomoc dla najuboższych i potrzebujących, na ten cel organizowane są zbiórki pieniędzy oraz specjalne aukcje dobroczynne[14][15][16]. Parafia zapewnia także wsparcie rodzinom wielodzietnym[17] oraz bezdomnym[18]. Przy cerkwi działa szkoła niedzielna dla dzieci i dorosłych, w której cykl nauczania trwa trzy lata[19]. W 1995 roku uruchomiona została biblioteka parafialna[20]. Początkowo dysponowała ona około 500 woluminami o tematyce religijnej, by po 2010 liczba ta sięgnęła ok. 14 000 pozycji[20]. Codziennie odbywa się Boska Liturgia, wiernym udzielane są też wszystkie dostępne dla nich sakramenty[21].

21 maja 2012 świętowano trzechsetną rocznicę powstania pierwszej świątyni na terenie dzisiejszej cerkwi[22]. W uroczystościach wzięli udział metropolita Cyryl, a także hierarchowie Kościoła Prawosławnego z eparchii jekaterynburskiej[22]. W święto Przemienienia Pańskiego cerkiew jest chętnie odwiedzana przez wiernych. Mimo że jest w stanie pomieścić kilkaset osób, to tego dnia wierni nie mieszcząc się w jej wnętrzach, zmuszeni są do uczestnictwa w nabożeństwach na placu przed cerkwią[7]. 19 sierpnia 2012, w dzień obchodów tego święta, Boskiej Liturgii przewodniczył metropolita jekaterynburski Cyryl[23]. Cerkiew Przemienienia Pańskiego w Jekaterynburgu jest jednym z najchętniej odwiedzanych obiektów sakralnych w mieście[24]. W niedziele i święta w nabożeństwach liturgicznych bierze udział prawie tysiąc wiernych[24].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Daty z okresu Imperium Rosyjskiego podane w Starym Stylu.
  2. ↑ W 1924 Jekaterynburg przemianowano na Swierdłowsk, a do dawnej nazwy powrócono w 1991.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Strona rejestru. [dostęp 2013-07-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-11)].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb Preobrazgenie.org: Преображенская церковь: История храма. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  3. ↑ a b c Orthodox.etel.ru: Градо-екатеринбургский Екатерининский Собор: Храм В Сердце И Памяти. [dostęp 2013-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-05)]. (ros.).
  4. ↑ a b c d e Ekaterinburg-Eparhia.ru: Преображенская церковь на Уктусе. [dostęp 2013-01-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-03)]. (ros.).
  5. ↑ a b Sobory.ru: Церковь Спаса Преображения. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  6. ↑ a b Sedmitza.ru: К 125-летию Екатеринбургской и Верхотурской епархии. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  7. ↑ a b Ekaterinburg.bezformata.ru: Старинная Преображенская церковь Екатеринбурга встретила престольный праздник многолюдным богослужением. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  8. ↑ a b Preobrazgenie.org: В храме Преображения Господня освящен новый, самый большой колокол. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  9. ↑ a b c d e f Preobrazgenie.org: Преображенская церковь: Святыни храма. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  10. ↑ a b c Preobrazgenie.org: Храм в честь Преображения Господня. Сбор средств на строительство часовни Вифлеемских младенцев. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  11. ↑ a b Preobrazgenie.org: Митрополит Екатеринбургский и Верхотурский Кирилл освятил часовню в честь Вифлеемских младенцев при храме Преображения Господня. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  12. ↑ Preobrazgenie.org: В нашем храме 21 июля будет совершен чин закладки часовни в честь святых мучеников 14 тысяч младенцев, от Ирода в Вифлееме избиенных. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  13. ↑ Preobrazgenie.org: Митрополит Екатеринбургский и Верхотурский Кирилл совершил чин освящения креста и купола строящейся часовни в честь 14 тысяч младенцев, от Ирода в Вифлееме избиенных. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  14. ↑ Preobrazgenie.org: В храме Преображения Господня открылась Пасхальная благотворительная выставка-продажа благотворительного фонда "Милосердие". [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  15. ↑ Preobrazgenie.org: В Прощеное воскресенье сестры отдела милосердия при храме Преображения Господня раздали подарки нашим прихожанам. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  16. ↑ Preobrazgenie.org: В праздник Рождества Христова отдел милосердия храма Преображения Господня вручил подарки нашим многодетным семьям и престарелым прихожанам. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  17. ↑ Preobrazgenie.org: Вчера, после воскресной службы в храме Преображения Господня состоялась юридическая консультация для многодетных родителей. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  18. ↑ Preobrazgenie.org: Шестого апреля сестры милосердия нашего храма помогли пройти санобработку нескольким бездомным. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  19. ↑ Preobrazgenie.org: Преображенская церковь: Воскресная школа. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  20. ↑ a b Preobrazgenie.org: Преображенская церковь: Библиотека. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  21. ↑ Preobrazgenie.org: Преображенская церковь: Расписание богослужений. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  22. ↑ a b Preobrazgenie.org: Община храма Преображения Господня отметила свой трёхсотлетний юбилей. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  23. ↑ Preobrazgenie.org: Митрополит Екатеринбургский и Верхотурский Кирилл возглавил Божественную литургию в храме Преображения Господня на его главный престольный праздник. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).
  24. ↑ a b Ekburg.ru: Старейшему городскому Храму Преображения Господня исполняется 300 лет. [dostęp 2013-01-31]. (ros.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_Przemienienia_Pańskiego_w_Jekaterynburgu&oldid=69418352”