Cezary Wojciech Haller
Cezary Wojciech Rudolf Haller de Hallenburg (ur. 17 kwietnia 1875 w Jurczycach, zm. 26 stycznia 1919 w Kończycach Małych) – kapitan Wojska Polskiego, działacz polityczny, poseł na Sejm w Wiedniu.
| |
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 kwietnia 1875 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 stycznia 1919 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 
| |
.png){kind=small}
Życiorys edytuj
Urodził się w 1875 roku w majątku Jurczyce pod Krakowem (gmina Skawina), jako piąte z kolei dziecko ziemianina Henryka Hallera von Hallenburga i Olgi z Treterów. Pochodził w prostej linii od Jana Hallera, księgarza i właściciela pierwszej w Polsce oficyny wydawniczej w XVI wieku. Starszym bratem Cezarego był gen. Józef Haller, dowódca Błękitnej Armii, Frontu Pomorskiego i Frontu Północno-Wschodniego. Dziad: Józef Haller (1783–1850) prezes senatu Wolnego Miasta Krakowa[1].
Do siódmego roku życia wychowywał się, wraz z licznym rodzeństwem, na wsi. Należał obok innych członków rodziny do Sodalicji Mariańskiej oraz do Trzeciego Zakonu Świeckiego Franciszkańskiego (tercjarzy). Wielki wpływ na osobowość młodego Hallera wywarła atmosfera patriotyzmu i głębokiej religijności rodzinnego domu.
Ojciec Hallera brał udział w powstaniu styczniowym, dziadek ze strony matki był kapitanem Wojska Polskiego w powstaniu listopadowym i kawalerem krzyża Virtuti Militari.
W 1882 roku rodzina Hallerów przeniosła się do Lwowa, gdzie młody Haller rozpoczął naukę w gimnazjum niemieckim. Po jego ukończeniu wstąpił do wojskowej Niższej Szkoły Realnej w Koszycach na Węgrzech (obecnie Słowacja), a następnie do prestiżowej Wyższej Szkoły Realnej w Hranicach (niem. Maehrisch-Weisskirchen), do której uczęszczali także arcyksiążęta austriaccy. Po ich ukończeniu studiował w Technicznej Akademii Wojskowej w Wiedniu (oddział artylerii). Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 września 1896 w korpusie oficerów piechoty i wcielony do Batalionu Pionierów Nr 11 w Przemyślu[2]. W 1899 został przeniesiony do Batalionu Pionierów Nr 4 w Ptuju[3]. Na porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 maja 1900 w korpusie oficerów piechoty[4]. W 1902 został przeniesiony do Batalionu Pionierów Nr 9 w Krakowie[5]. W 1906 został urlopowany[6].
Później wycofał się z wojska, by osiąść w rodzinnym majątku w Jurczycach. Dzięki niemu Radziszów i Jurczyce zostały połączone nowoczesną drogą. W 1911 roku wybrano go z ramienia konserwatystów na posła do parlamentu austriackiego (zajmował się sprawami Śląska Cieszyńskiego i występował w obronie prześladowanych Polaków z Poznańskiego). W czasie I wojny światowej wstawiał się za legionistami z II Brygady internowanymi na Węgrzech.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego w randze kapitana i walczył na Śląsku Cieszyńskim. Zginął 26 stycznia 1919 roku w przegranej bitwie z oddziałami czeskimi pod Kończycami Małymi w gminie Zebrzydowice w powiecie cieszyńskim. Stał na czele półbatalionu złożonego z 240 żołnierzy z kilkoma karabinami maszynowymi i dowodził obroną północnego skrzydła polskiego wzdłuż linii kolejowej. Po godzinie 4:00 rano w niedzielę 26 stycznia został zaskoczony atakiem kilku czeskich kompanii, które szybko rozbiły i rozproszyły podległe mu oddziały. Oddział polski został rozbity, a kpt. Haller ciężko ranny. W czasie odwrotu na Pruchną z upływu krwi zmarł w Kończycach Małych. Krótko po jego śmierci krążyły plotki o jego śmierci wskutek dobicia go przez Czechów bagnetem, co nie zostało potwierdzone przez jego siostrę po oględzinach ciała zmarłego.
6 lutego 1919 roku został pochowany w kaplicy rodowej w Dworach[7].
25 lipca 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego i „w uznaniu zasług położonych w obronie granic Ojczyzny” mianowany majorem[8].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (pośmiertnie, 17 maja 1922),
- Krzyż za Obronę Śląska Cieszyńskiego I kl. (pośmiertnie, 2 października 1919)[9][10],
- Medal Pamiątkowy za Obronę Śląska Cieszyńskiego (pośmiertnie)[10],
- Dekret pochwalny Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego (pośmiertnie)[10]
Przypisy edytuj
- ↑ Emil Noiński, Cezary Haller (1875 – 1919) i jego udział w walkach o Śląsk Cieszyński w 1919 roku, [w:] Górny Śląsk 1918 – 1921, praca zbiorowa pod redakcją T. Skoczka, Warszawa 2015, s. 267-277.
- ↑ Schematismus 1897 ↓, s. 286, 871.
- ↑ Schematismus 1900 ↓, s. 282, 902.
- ↑ Schematismus 1901 ↓, s. 282, 912.
- ↑ Schematismus 1903 ↓, s. 275, 921.
- ↑ Schematismus 1907 ↓, s. 275, 959.
- ↑ Pogrzeb ś.p. Cezarego Hallera Czas 1919 nr 32 z 7 lutego s. 2.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 82 z 2 sierpnia 1919 roku, poz. 2891.
- ↑ Franciszek Latinik: Walka o Śląsk Cieszyński w r. 1919. Cieszyn: 1934, s. 140. [dostęp 2020-05-06].
- ↑ a b c Pamiętnik Historyczny Bojowników o Niepodległość Śląska Zaolzańskiego. Cieszyn: 1938, s. 7.
Bibliografia edytuj
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1897. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1896. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1900. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1899. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1901. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1900. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1903. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1902. (niem.).
- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1907. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1906. (niem.).
- W. Lipiński, Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918, Warszawa, 1990
- J. Haller, Pamiętniki. Z wyborem dokumentów i zdjęć, Londyn 1964
- G. Gąsior, Stawianie granicy, KARTA, nr 55/2008, s. 23.
- D.Korbel, Śmierć kapitana, Tramwaj Cieszyński