Chakasja
Chakasja (ros. Республика Хакасия, chak. Хака́с Респу́бликазы, tr. Chakás Respúblikazy) – autonomiczna republika w Federacji Rosyjskiej.
| republika | |||||
| |||||
| |||||
| Hymn: | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
RU-KK | ||||
| Premier | |||||
| Powierzchnia |
61 569 km² | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
8,65 os./km² | ||||
| Tablice rejestracyjne |
19 | ||||
| Strefa czasowa |
czas moskiewski+4:00, UTC +7:00 | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie Rosji
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Geografia edytuj
Republika położona jest w południowo-zachodniej części Syberii Wschodniej, w lewej części basenu Jeniseju, na wysoczyźnie Sajano-Ałtajskiej oraz w Kotlinie Chakasko-Minusinskiej.
Od północnego zachodu graniczy z obwodem kemerowskim, od południa i południowego zachodu z republikami Ałtaj i Tuwa, od północy z Krajem Krasnojarskim.
Strefa czasowa edytuj
Chakasja należy do krasnojarskiej strefy czasowej (KRAT). UTC +7:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+7:00, a czas letni – UTC+8:00.
Demografia edytuj
Najliczniejszą grupą narodowościową w Chakasji są Rosjanie, stanowiący ok. 80% mieszkańców. Chakasi stanowią ok. 11–procentową mniejszość, co wywołuje obawy o ich przyszłość. Język chakaski odgrywa w republice wyraźnie drugorzędną rolę, nie wytrzymując silnej konkurencji ze strony języka rosyjskiego.
Gospodarka edytuj
Chakasja to ważny obszar rolniczy. Uprawiana jest zwłaszcza pszenica. Chów zwierząt nastawiony jest na przemysł mleczarski, ważne miejsce w rolnictwie republiki zajmuje także chów owiec. Równocześnie umiejscowione są w niej zakłady przemysłowe. Prowadzi się wydobycie węgla, rozwinięty jest przerób drewna. Na przemysł Chakasji składają się również zakłady metalurgiczne, huty stali, wydobywa się molibden. Rozwinięty jest przemysł elektroenergetyczny, z hydroelektrownią Sajano-Szuszenską, najefektywniejszym tego typu obiektem w Rosji.
Historia edytuj
Pierwszy organizm państwowy na terytorium południowej Syberii powstał około IV–III w. p.n.e. Kroniki starochińskie określały jego założycieli mianem ludu Dinlin, a samo państwo Dinlin-go. Około 201 r. p.n.e. państwo ludu Dinlin zostało rozbite przez wojska Xiongnu. Na obszar kotliny Chakasko-Minusinskiej zaczęli zaś napływać tureckojęzyczni Kirgizi. Stali się oni arystokracją w nowym społeczeństwie, zdominowanym dotąd przez ludność chińską.
Mimo licznych napaści ze strony agresywnych sąsiadów (kaganatów tureckich i ujgurskich), państwo Kirgizów jenisejskich zdołało obronić niezależność aż do XIII w. Ich państwo, a wraz z nim oryginalną kulturę zniszczyło dopiero imperium mongolskie, rządzone przez Czyngis-chana i jego potomków. Autochtoniczna ludność poddawana była wyniszczeniu.
W XVII wieku, kiedy zaczęli pojawiać się tu Rosjanie, ziemie należące do dzisiejszej Chakasji podzielone były na cztery niewielkie księstwa.
W Imperium Rosyjskim edytuj
Za oficjalną datę wejścia Chakasji w skład Imperium Rosyjskiego można uważać 20 sierpnia 1727, kiedy między Chinami a Rosją zawarty został pakt graniczny, mówiący o tym, iż wszystkie ziemie na północ od Sajanów przechodzą we władanie Rosji, a na południe – Imperium Chińskiego. Faktyczną kontrolę nad Chakasją Rosja przejęła dopiero w latach 60. XVIII w., kiedy zaczęła tam rozmieszczać garnizony kozackie. Miały one stanowić obronę przed Chinami, które w 1758 zawładnęły Dżungarią i stanowiły realne niebezpieczeństwo dla ziem rosyjskich.
W ZSRR i Federacji Rosyjskiej edytuj
W pierwszej połowie lat 20. XX wieku, po rewolucji bolszewickiej, w Chakasji wybuchło powstanie pod wodzą Iwana Sołowiowa, byłego kołczakowca.
W 1923 powstał ujezd chakaski. W 1930 stworzono Chakaski Obwód Autonomiczny, w 1991 przekształcony w Chakaską ASRR. Od 1992 istnieje Republika Chakasji, mająca status jednego z podmiotów Federacji Rosyjskiej.
Podział administracyjny edytuj
5 największych chakaskich miast stanowi miasta wydzielone; pozostały obszar republiki podzielony jest na 8 rejonów.
Rejony miejskie:
|
Rejony:
|
Tablice rejestracyjne edytuj
Tablice pojazdów zarejestrowanych w Chakasji mają oznaczenie 19 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
Przypisy edytuj
- ↑ Предварительная оценка численности постоянного населения на 1 января 2021 года и в среднем за 2020 год [online] [dostęp 2021-03-15].