Charakterystyka światła nawigacyjnego
Charakterystyka światła nawigacyjnego – zespół łatwych do zaobserwowania cech pozwalający na odróżnienie jednego światła nawigacyjnego od innych (na jego identyfikację).
Najważniejszymi cechami światła są:
- Rodzaj – sposób, w jaki ono świeci,
- Okres – czas (podawany w sekundach, w którym światło przechodzi przez wszystkie różniące się fazy. Po zakończeniu jednego okresu (zwanego też cyklem) rozpoczyna się kolejny z identycznymi fazami,
- Barwa – kolor, jaki światło emituje.
Rodzaje świateł edytuj
Najogólniej można wyróżnić następujące rodzaje świateł:
- stałe (ang.: Fixed) - światło nie zmieniające się w czasie (przy tym rodzaju światła trudno mówić o okresie, a faza jest tylko jedna).
- rytmiczne (ang.: Rythmic) - fazy świecenia i fazy zaciemnienia następują po sobie. Wśród tego rodzaju wyróżnić można trzy podrodzaje:
- światła przerywane (ang.: Occulting) - informację niesie zaciemnienie, pojedyncze lub w grupach o równym czasie zaciemnienia, przy czym ogólny czas świecenia w cyklu jest dłuższy od ogólnego czasu zaciemnienia,
- izofazowe (ang.: Izophase) - obie fazy (świecenia i zaciemnienia) są równej długości.
- światła w których czas świecenia jest krótszy od czasu zaciemnienia (informację niesie faza świecenia):
- błyskowe (ang.: Flashing) - blaski w ilości mniejszej niż 50 na minutę
- migające (ang.: Quick) - błyski powtarzają się z częstotliwością 50-80 na minutę
- szybko migające (ang.: Very quick) - błyski z częstotliwością 80-160 na minutę
- ultraszybko migające (ang.: Ultra quick) - błyski częściej niż 160 razy na minutę
- kodowe Morse'a (ang.: Morse Code) - światło emituje znak(i) alfabetu Morse'a
- rozbłyskowe (ang.: Fixed and flashing) - światło stałe wzmacniane rozbłyskami o większym natężeniu
- zmienne lub zmiennobarwne (ang.: Alternating) - poszczególne fazy różnią się barwą emitowanego światła.
W poszczególnych rodzajach świateł fazy zaciemnienia lub światła mogą być zestawiane w proste grupy (ang.: Group) lub grupy złożone (ang.: Composite group), czy też podstawowa charakterystyka może być przerywana (ang.: Interrupted. W efekcie stosowane są następujące rodzaje świateł:
| typ światła | podtyp światła | rodzaj światła | oznaczenie (przykładowe) | opis | diagram | przykładowa wizualizacja | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| nazwa polska | nazwa angielska | polskie | angielskie | oznaczenie | wygląd | ||||
| STAŁE | STAŁE | Stałe | Fixed | S | F | Światło nie zmieniające barwy ani natężenia | 
|
F R | 
|
| RYTMICZNE | PRZERYWANE | Przerywane | Occulting | P | Oc | Światło w regularnych odstępach czasu gasnące. (przy czym ogólny czas świecenia jest dłuższy od ogólnego czasu zaciemnienia) | 
|
Oc R 6s | 
|
| Przerywane grupowe | Group occulting | P(2) | Oc(2) | Światło, w którym (w tym przykładzie: dwa) zaciemnienia występują w grupie przedzielonej dłuższym okresem świecenia. | 
|
Oc(2) G 8s | _G_8s.gif){kind=small}
| ||
| Przerywane złożone | Composite group occulting | P(3+4) | Oc(3+4) | Światło, w którym (tu: trzy) zaciemnienia występują w grupie przedzielonej dłuższym okresem świecenia, a po nim następuje grupa (tu: czterech) zaciemnień. | 
|
Oc(2+3) W 18s | _W_5s.gif){kind=small}
| ||
| IZOFAZOWE | Izofazowe | Izophase | I | Iso | Światło, w którym fazy świecenia i zaciemnienia są równie długie. | 
|
Iso R 4s | 
| |
| BŁYSKOWE | Blaskowe | Long flashing | LFl | Światło z regularnie powtarzającymi się blaskami, gdzie faza świecenia trwa dłużej niż 2 sekundy | 
|
LFl W 10s | 
| ||
| Błyskowe | Flashing | Bl | Fl | Światło z regularnie powtarzającymi się błyskami trwającymi krócej niż 2 sekundy, równe sobie, lecz wyraźnie krótsze niż czas trwania ciemności; okres równy lub dłuższy od 1,5 sekundy | 
|
Fl G 5s | 
| ||
| Błyskowe grupowe | Group flashing | Bl(3) | Fl(3) | Światło, gdzie (tu: trzy) błyski występują w grupie przedzielonej dłuższą fazą ciemności. | 
|
Fl(3) R 15s | _R_15s.gif){kind=small}
| ||
| Błyskowe złożone | Composite group flashing | Bl(3+2) | Fl(3+2) | Światło, gdzie (tu: trzy) błyski występują w grupie przedzielonej dłuższym okresem zaciemnienia, po którym następuje grupa (tu: dwóch) blasków. | 
|
Fl(2+1) W 15s | _W_5s.gif){kind=small}
| ||
| MIGAJĄCE | Migające | Quick | M | Q | Światło z regularnie powtarzającymi się mignięciami (w ilości 50-80 / min) | 
|
Q W | 
| |
| Migające grupowe | Group quick | M(9) | Q(9) | Światło, gdzie (tu: dziewięć) mignięć występuje w grupie przedzielonej dłuższą fazą ciemności. | 
|
Q(3) G 9s | _G_9s.gif){kind=small}
| ||
| Migające przerywane | Interrupted quick | MP | IQ | Światło, gdzie po sekwencji co najmniej 8 mignięć następuje zaciemnienie trwające nie krócej niż 3 sekundy | 
|
IQ R 14s | 
| ||
| SZYBKO MIGAJĄCE | Szybko migające | Very quick | MV | VQ | Światło z regularnie powtarzającymi się mignięciami (w ilości 80-160 na minutę) | 
|
VQ W | 
| |
| Szybko migające grupowe | Group very quick | MV(3) | VQ(3) | Światło, gdzie (tu: trzy) szybkie błyski występuje w grupie przedzielonej dłuższą fazą ciemności. | 
|
VQ(3) G 4s | _G_4s.gif){kind=small}
| ||
| Szybko migające przerywane | Interrupted very quick | MVP | IVQ | Światło szybko migające, w którym po co najmniej 8 błyskach następuje zaciemnienie, trwające nie krócej niż 3 sekundy. | 
|
IVQ R 9s | 
| ||
| ULTRASZYBKO MIGAJĄCE (bardzo szybko migające) |
Ultraszybko migające | Ultra quick | UQ | Światło z mignięciami w ilości nie mniejszej niż 160 na minutę | 
|
UQ W | 
| ||
| Ultraszybko migające przerywane | Interrupted ultra quick | IUQ | Światło w postaci regularnie powtarzanych mignięć co najmniej 160 razy na minutę, przerywane regularnie powtarzającymi się zaciemnieniami. | 
|
IUQ R 6s | 
| |||
| MORSE'A | Kodowe Morse'a | Morse code | Mo(K) | Mo(K) | Światło składające się z dwóch rodzajów świeceń - odpowiadających kropkom i kreskom alfabetu Morse'a - tak pogrupowanych, że tworzą jedną lub więcej liter lub cyfr tego alfabetu. Nadawane znaki podane są w nawiasie. Stosowane są tylko znaki międzynarodowe. | 
|
Mo(K) G 6s | _G_6s.gif){kind=small}
| |
| ROZBŁYSKOWE | Rozbłyskowe | Fixed and flashing | R | FFl | Światło stałe z błyskami o większym natężeniu | 
|
FFl Y 5s | 
| |
| Rozbłyskowe (grupowe) | Fixed and group flashing | R(2) | FFL(2) | Światło stałe z błyskami o większym natężeniu, po (tu: dwa) rozbłyski w grupie | 
|
||||
| ZMIENNE | ZMIENNE | Zmienne | Alternating | Zm | Al WGR | Światło zmieniające barwę według sekwencji: białe - zielone - czerwone (ang. white - green - red). Brak faz zaciemnienia - faza światła jednego koloru przechodzi bezpośrednio w fazę innej barwy. | 
|
Al WR 3s | 
|
| PRZERYWANE | Zmienne przerywane | Alternating occulting | Al Oc WR | Światło na którego okres składa się: światło białe, krótsza od światła przerwa, światło czerwone, krótsza od światła przerwa równa poprzedniej. | 
|
||||
| Zmienne (przerywane) grupowe | Alternating group occulting | Al Oc WGR | Światło na którego okres składa się: światło białe, krótsza od światła przerwa, światło zielone, krótsza od światła przerwa równa poprzedniej, światło czerwone, przerwa dłuższa od poprzednich. | 
|
|||||
| BŁYSKOWE | Zmienne blaskowe | Alternating flashing | Al Fl WR | Światło na którego okres składa się: światło białe, przerwa (dłuższa od światła), światło czerwone, przerwa równa poprzedniej. | 
|
||||
| Zmienne (blaskowe) grupowe | Alternating group flashing | Al Fl WR | Światło na którego okres składa się: światło białe, przerwa (dłuższa od światła), światło czerwone, przerwa dłuższa od poprzedniej. | 
|
|||||
| ROZBŁYSKOWE | Zmienne rozbłyskowe | Alternating fixed and flashing | Al F W Fl RG | Światło stałe białe wzmacniane rozbłyskami w kolorze zielonym i czerwonym na przemian. | 
|
||||
| Zmienne rozbłyskowe grupowe | Alternating fixed and group flashing | Al F W Fl(3) G | Światło stałe białe wzmacniane rozbłyskami (w liczbie trzech) koloru zielonego w grupie. | 
|
|||||
| Zmienne rozbłyskowe kombinowane w grupach | Alternating fixed and composite group flashing | Al F W Fl WRR | Światło stałe białe wzmacniane rozbłyskami: białym a następnie dwoma czerwonymi. | 
|
|||||
Istnieje jeszcze światło wyłamujące się z tych podziałów. Jest ono szeroko stosowane w systemie IALA, jako światło południowego znaku kardynalnego (i zarezerwowane wyłącznie dla niego). Okres tego światła składa się z sześciu mignięć i jednego długiego błysku (lub sześciu szybkich mignięć i długiego błysku): Q(6) LFl W 
lub VQ(6) LFl W.
Barwa[1][2] edytuj
- białe (ang. white) oznaczone skrótowo: "W", polskie: "b" lub oznaczenie pominięte)
- czerwone (ang. red, oznaczenie skrótowe "R", polskie: "c")
- zielone (ang. green), oznaczenie skrótowe "G", polskie: "z")
- żółte (ang. yellow), oznaczenie skrótowe "Y", polskie: "ż")
- pomarańczowe (ang. orange), oznaczenie skrótowe "Or", polskie: "pm")
Najczęściej stosuje się światła białe, ponieważ światło tej barwy ma największy zasięg widoczności przy określonej mocy źródła światła.
Zasięg edytuj
Światło nawigacyjne dostrzeżone może być z pewnej odległości. Odległość umożliwiająca zobaczenie (w nawigacji: zaoczenie) światła nosi miano zasięgu. Zasięg zależy od:
- natężenia światła (światłości) i aktualnej przejrzystości powietrza - zasięg optyczny
- wysokości posadowienia źródła światła i wysokości oczu obserwatora (ograniczeniem jest krzywizna wynikająca z kulistości Ziemi - zasięg geometryczny.
Dla każdego światła określa się (i podaje w jego charakterystyce) jego zasięg nominalny. Jest to zasięg optyczny dla określonej przejrzystości powietrza - równej 10 Mm. Dlatego dla określenia zasięgu optycznego w innych warunkach przejrzystości powietrza stosować należy poprawki.
W spisie świateł znaleźć można wysokość źródła światła - co umożliwia wyliczenie zasięgu geometrycznego.
Oznaczenia edytuj
Na mapach światła opisywane są jednoznacznymi skrótami, natomiast w spisach świateł prócz tego charakterystyka podana jest szczegółowo (z czasami trwania każdej fazy). Skrót składa się z:
- opisu rodzaju,
- barwy (przy czym jego brak wskazuje na barwę białą),
- długości okresu (podawanego w sekundach),
- wysokości źródła światła (ponad zero mapy),
- zasięgu nominalnego (podawanego w milach morskich).
Jednak nie zawsze zamieszczony jest komplet informacji, informacje nieistotne lub oczywiste pomija się:
| przykładowe oznaczenie | rodzaj | kolor | okres | wysokość źródła | zasięg nominalny | uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Fl(2) R 20s 12m 16M | błyskowe grupowe o dwóch błyskach | czerwone | 20 | 12 | 16 | |
| Fl Y 2,5s | błyskowe | żółte | 2,5 | ? | ? | |
| Iso 10s | izofazowe | białe | 10 | ? | ? | świeci tak na przykład LM Hel |
| VQ(6) + LFl 10s | szybko migające - sześć mignięć oraz długi błysk | białe | 10 | ? | ? | południowy znak kardynalny |
| Fl W 3s 83m 26M | błyskowe | białe | 3 | 83 | 26 | świeci tak na przykład LM Rozewie[3] |
| Fl W 5s 29m 18M | błyskowe | białe | 5 | 29 | 18 | świeci tak na przykład latarnia na Christiansø[3] |
| Iso 4s WRG 7/4/4M | izofazowe | białe czerwone zielone |
4 | ? | 7 4 4 |
jest to światło sektorowe granice sektorów narysowane są na mapie i opisane w spisie świateł. |
| FFl W 5s 3M | rozbłyskowe | białe światło, białe rozbłyski |
5 | ? | 3 | |
| F | stałe | białe | - | ? | ? |
Identyfikacja edytuj
Zaleca się by przy identyfikowaniu światła najpierw ustalić jego charakterystykę przez obserwację i pomiar (stoperem lub innym przyrządem), a dopiero potem odnajdywać światło w pomocach nawigacyjnych (na mapie, w spisach świateł lub innych). Postępowanie odwrotne może prowadzić do pomyłek (nawigator "widzi" to co właśnie przeczytał z mapy, a nie to co świeci w rzeczywistości).
Przypisy edytuj
- ↑ https://bhmw.gov.pl/c/news/pdf/2021/1/WZ_01-02_2021.pdf
- ↑ https://bhmw.gov.pl/c/news/pdf/2022/1/WZ_01_2022.pdf
- ↑ a b Spis Świateł [online], www.wojtekzientara.pl [dostęp 2022-08-24].
Bibliografia edytuj
- Z. Dąbrowski, J. W. Dziewulski, M. Berkowski, Vademecum żeglarstwa morskiego, Alma-Press, Warszawa, ISBN 83-7020-245-4
- Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej RP, 551. Znaki skróty i terminologia stosowane na polskich mapach morskich.
- Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej RP, Oznakowanie morskie - System IALA.