Christo Iwanow (chemik)

bułgarski chemik

Christo Iwanow Christow (bułg. Христо Иванов Христов; ur. 3 maja 1916 w Dobriczu, zm. 16 lutego 2004 w Sofii) – bułgarski profesor chemii organicznej.

Christo Iwanow
Państwo działania

 Bułgaria

Data i miejsce urodzenia

3 maja 1916
Dobricz

Data i miejsce śmierci

16 lutego 2004
Sofia

prof. nauk chemicznych
Alma Mater

Uniwersytet Sofijski

Nauczyciel akademicki
Odznaczenia
Order Cyryla i Metodego (1950-1991)

Życiorys edytuj

Jego ojciec Iwan Christow był sprzedawcą wyrobów żelaznych, zmarł wkrótce po zakończeniu I wojny światowej. Jego matką była Elena Christowa. Christo Iwanow w 1939 r. ukończył chemię na wydziale fizyczno-matematycznym Uniwersytetu Sofijskiego. Kilka lat pracował jako nauczyciel w szkole średniej w Popowie i Karłowie. W 1946 roku został adiunktem Dimityra Iwanowa, który był kierownikiem katedry chemii organicznej na tym samym wydziale. Christo Iwanow specjalizował się w dziedzinie syntezy organicznej na uniwersytecie w Lipsku (1952–1953) oraz Moskwie (1956–1957). Po powrocie do Bułgarii został docentem (1957), a w 1963 roku wygrał konkurs na stanowisko profesora i kierownika katedry chemii organicznej[1], którym został do 1979 roku. Iwanow był prorektorem Uniwersytetu Sofijskiego w latach 1962–1968 oraz dziekanem wydziału chemicznego w latach 1972–1976[2]. Był członkiem Prezydium Wyższej Komisji Atestacyjnej w latach 1980–1986. Za swoją pracę akademicką i naukową został odznaczony Orderem Cyryla i Metodego I stopnia. Z okazji 80. rocznicy urodzin otrzymał honorowy łańcuch z emblematem Uniwersytetu Sofijskiego im. św. Klemensa z Ochrydy. Zmarł w wieku 87 lat w Sofii.

Badania edytuj

Christo Iwanow kontynuował badania zainicjowane przez Dimityra Iwanowa[3]. Autor i współautor ponad 125 artykułów naukowych. Przyczynił się do rozwoju bułgarskiej szkoły chemii organicznej. Jego badania skupiały się na reaktywności C−H kwasów i miały na celu rozwiązanie podstawowych problemów związanych z chemią karboanionów i związków metaloorganicznych. Uzyskane przez niego wyniki pozwoliły na opracowanie wielu metod otrzymywania nowych związków organicznych. We współpracy z Petyrem Markowem udało mu się przeprowadzić metalację C−H kwasu magnezem w ciekłym amoniaku[4]. Opracował nowe sposoby syntezy, w tym reakcji nukleofili ambidentnych (otrzymanych przez metalację estrów, nitryli i amidów kwasów alkanowych i arylooctowych) z N-acylowanymi aldyminami i ketiminami. Otrzymane w ten sposób pochodne kwasów 3-acyloaminopropanowych zostały przekształcane w różne związki heterocykliczne, m.in. β-laktamy, 1,3-oksazyny i 2-imidazolidynony[5]. Iwanow wraz z zespołem analizował reakcje 2-benzylobenzoazolu z aromatycznymi aldehydami w warunkach katalizy przeniesienia międzyfazowego lub w rozpuszczalnikach aprotycznych w obecności wodnego roztworu wodorotlenku sodu prowadzące do powstania 2-styrylobenzazoli lub alkoholi zawierających pierścień benzazolu[6]. Zainicjował również badania reakcji związków nukleofilowych z kumarynami. Udało się przeprowadzić nową reakcję przegrupowania 3-podstawionych kumaryn do pochodnych kwasu 2-oksochromano-4-octowego[7].

Przypisy edytuj

  1. Uni-sofia.bg: Органична химия. [dostęp 2013-09-12]. (bułg.).
  2. Uni-sofia.bg: Списък на деканите. [dostęp 2013-09-12]. (bułg.).
  3. Christo Ivanov. Prof. Dimiter Ivanov – Life and Scientific Work. „Chemistry: Bulgarian Journal of Science Education”. 21 (2), s. 242-281, 2012. (bułg.). 
  4. Markov, Peter, Dimitrova, Liliana, Ivanov, Christo. Über die Reaktion von Biphenyl mit Magnesium in flüssigem Ammoniak. „Monatshefte für Chemie”. 107 (3), s. 619-624, 1976. DOI: 10.1007/BF00906767. (niem.). 
  5. Bojilova, Anka, Nikolova, R., Ivanov, Christo, Rodios, Nestor A. i inni. A comparative study of the interaction of salicylaldehydes with phosphonoacetates under Knoevenagel reaction conditions. Synthesis of 1,2-benzoxaphosphorines and their dimers. „Tetrahedron”. 52 (38), s. 12597-12612, 1996. DOI: 10.1016/0040-4020(96)00748-X. 
  6. Bojilova, Anka, Trendafilova, Antoaneta, Ivanov, Christo, Rodios, Nestor A. Cyclopropanation reaction of 3-Acyl-2H-1-benzopyran-2-ones with phenacylbromide in phase transfer systems. „Tetrahedron”. 49 (11), s. 2275-2286, 1993. DOI: 10.1016/S0040-4020(01)80371-9. 
  7. Ivanov, Christo, Bojilowa, Anka. Umwandlung von 2-Oxo-2H-1-benzopyran-3-carbonsäureestern in 2-Oxo-4-chromanessigsäureester – eine neue Umlagerung. „Chemische Berichte”. 111 (12), s. 3755-3763, 1978. DOI: 10.1002/cber.19781111202.