Chwastnica jednostronna

Chwastnica jednostronna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	wiechlinowate
Rodzaj	chwastnica
Gatunek	chwastnica jednostronna
	Nazwa systematyczna
	Echinochloa crus-galli (L.) P.Beauv.; Ess. Agrostogr. 53 1812
Synonimy
	Panicum crus galli L.;
	Panicum crus galli L.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chwastnica jednostronna^[4]^[5]^[6], proso jednostronne^[5], kurze proso^[6] (Echinochloa crus-galli) – gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny wiechlinowatych. Występuje w strefie klimatu ciepłego na wszystkich kontynentach Starego Świata^[7]. Rozprzestrzeniony wraz z uprawami w strefie umiarkowanej. We florze Polski jest archeofitem^[4]. Występuje pospolicie w całym kraju z wyjątkiem wyższych gór^[8]. Należy do najbardziej najczęstszych chwastów upraw okopowych.

Morfologia edytuj

Kwiatostan

Fragment kwiatostanu z kłoskami

Nasada liścia

Łodyga: Podnoszące się i dołem fiołkowo nabiegłe źdźbła o wysokości 30-70(90) cm.
Liście: Szerokie, nieco pofalowane. Blaszki liściowe o szorstkich brzegach, pochwy liściowe nieco spłaszczone i bez języczka.
Kwiaty: Zebrane w gęstą, klapowaną i jednostronną wiechę (od tego pochodzi gatunkowa nazwa rośliny). Wiecha ma szorstkie i owłosione gałązki. Jajowatoeliptyczne, jednokwiatowe i gęsto skupione kłoski są jasnozielone z fioletowym odcieniem. Wyrastają jednostronnie po 3-6 na jednej gałązce wiechy. W każdym kłosku są 3 plewy; dolna jest szerokojajowata 3-nerwowa i ostra, druga jest podłużnie jajowata, 5-nerwowa, zaostrzona i znacznie dłuższa, trzecia 7-nerwowa, zaostrzona i tej samej długości co druga. Wszystkie plewy mają sztywno orzęsione nerwy. Plewki są dwie, obydwie nagie i połyskujące. Słupek o jasnoczerwonych, białopiórkowatych znamionach. Kwitnie od lipca do października.
Owoce: Ziarniaki oplewione.
Siewka: Ma równowąski i zaostrzony na szczycie epikotyl z licznymi równoległymi nerwami. Oprócz korzeni wytwarza u podstawy źdźbła korzenie przybyszowe. Na tym etapie rozwoju łatwo można ją pomylić z różnymi gatunkami włośnic i paluszników^[9].

Biologia i ekologia edytuj

Rośnie na przydrożach, brzegach wód, w ogrodach i na polach uprawnych. Zachwaszcza głównie kukurydzę i rośliny okopowe, preferuje gleby gliniaste, nieco wilgotne, żyzne i zasobne w azot i wapń. Próg szkodliwości wynosi 3-6 roślin na 1 m²^[9].

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Polygono-Chenopodietalia i Ass. Echinochloo-Setarietum oraz gatunek wyróżniający dla All. Chenopodion fluviatile^[10].

Zastosowanie edytuj

Dawniej ziarniaki tej rośliny z naturalnych stanowisk zbierano na pokarm.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-22] (ang.).
↑ Echinochloa crus-galli, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 73, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 575. ISBN 83-01-00129-1.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin Polski niżowej. Wyd. drugie poprawione i unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2013, s. 605. ISBN 978-83-01-14342-8.
↑ Echinochloa crus-galli (L.) P.Beauv., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-04-14] .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 204, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b Środki ochrony roślin. Chwastnica jednostronna. [dostęp 2007-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 marca 2008)].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia edytuj

Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-22] (ang.).

[iucn-3] Echinochloa crus-galli, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 73, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[Mowszowicz79-5] Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 575. ISBN 83-01-00129-1.

[Rutkowski13-6] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin Polski niżowej. Wyd. drugie poprawione i unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 2013, s. 605. ISBN 978-83-01-14342-8.

[powo-7] Echinochloa crus-galli (L.) P.Beauv., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-04-14] .

[8] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 204, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[A-9] Środki ochrony roślin. Chwastnica jednostronna. [dostęp 2007-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 marca 2008)].

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]

[10]