Ciała ketonowe – grupa organicznych związków chemicznych będących pośrednimi metabolitami tłuszczów. Należą do nich[1][2]:

Związki zaliczane do ciał ketonowych, od góry:
aceton
kwas acetylooctowy
kwas β-hydroksymasłowy

β-Hydroksymaślan powstaje w odwracalnej reakcji z acetylooctanu. Reakcja ta katalizowana jest przez dehydrogenazę D-(−)-hydroksymaślanową. Acetylooctan może ulec spontanicznej, nieodwracalnej dekarboksylacji do acetonu[2]:

kwas β-hydroksymasłowy+   NAD+
    ⇄
kwas acetylooctowy +    NADH    +    H+
    →
aceton +   CO
2

U człowieka głównym miejscem produkcji i wydzielania do krwi ciał ketonowych jest wątroba. Zwykle skład procentowy wynosi:

  • 75–80% kwasu β-hydroksymasłowego
  • 20–25% kwasu acetylooctowego
  • poniżej 2% acetonu

Jednak może on w pewnych warunkach ulegać zmianie.

Ketogeneza edytuj

Ciała ketonowe są alternatywnym produktem utleniania wolnych kwasów tłuszczowych w wątrobie, a proces ich powstawania określa się terminem ketogeneza.

Stężenie ciał ketonowych w surowicy u zdrowych osób pozostających na typowej diecie nie przekracza 0,2 mmol/l.

Mózg, serce, mięśnie oraz nerki potrafią wykorzystywać je jako materiał energetyczny, ale w typowych warunkach głównym wykorzystywanym materiałem jest glukoza.

W pewnych warunkach metabolicznych dochodzi do zwiększenia produkcji ciał ketonowych. Najczęściej zachodzi to w cukrzycy przy znacznym niedoborze insuliny i może prowadzić do ketonemii i kwasicy ketonowej, a w zaawansowanych przypadkach do ketonowej śpiączki cukrzycowej.

Stwierdzono, że nadmierne stężenie ciał ketonowych we krwi jest spowodowane raczej zwiększoną ich produkcją niż zmniejszoną przemianą w tkankach pozawątrobowych.

Inne przypadki kiedy dochodzi do zwiększonego produkowania ciał ketonowych to:

Uwagi edytuj

  1. Kwas 3-hydroksymasłowy nie jest ketonem, lecz pomimo tego jest jednym z ciał ketonowych[2].

Przypisy edytuj

  1. Lori Laffel. Ketone bodies: a review of physiology, pathophysiology and application of monitoring to diabetes. „Diabetes/Metabolism Research and Reviews”. 15 (6), s. 412–426, 1999. DOI: <412::AID-DMRR72>3.0.CO;2-8 10.1002/(SICI)1520-7560(199911/12)15:6<412::AID-DMRR72>3.0.CO;2-8. PMID: 10634967. 
  2. a b c Robert Kincaid Murray, Daryl K. Granner, Victor W. Rodwell: Biochemia Harpera ilustrowana. Wyd. VI uaktualnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 233–234. ISBN 978-83-200-3573-5.