Wikipedia

Corpus Aristotelicum

zbiór pism Arystotelesa

Corpus Aristotelicum – te spośród pism Arystotelesa, które przetrwały do naszych czasów.

Strona tytułowa wydania Corpus Aristotelicum Bekkera z 1837 r.

Dzieła Arystotelesa i jego współpracowników z Lykeionu dzieliły się na dwie grupy. Pisma egzoteryczne przeznaczone były do szerokiego kręgu odbiorców. Do dnia dzisiejszego przetrwały jedynie w niewielkich fragmentach. Zachowane dzieła były pismami ezoterycznymi, przeznaczonymi dla wąskiego grona uczniów i współpracowników szkoły.

Pierwsze wydanie krytyczne pism Arystotelesa przygotowane zostało przez Augusta Immanuela Bekkera w latach 1831-1836. Wydanie Bekkera jest obecnie podstawą do specjalnego systemu cytowania dzieł Arystotelesa. Odwołując się do dzieł Stagiryty podaje się czterocyfrową liczbę oznaczającą numer strony w wydaniu Bekkera, literę a lub b oznaczającą kolumnę, a następnie numer wersu. Np. 765a12 oznacza s. 765, lewą kolumnę, wers 12.

Numeracja Bekkera nie uwzględnia zachowanych fragmentów z zaginionych dzieł Arystotelesa (np. Zachęty do filozofii czy O filozofii), oraz odnalezionego w 1890 r. Ustroju politycznego Aten.

Dzieła Arystotelesa edytuj

Podane w nawiasach liczby oznaczają początek danego tekstu w wydaniu krytycznym Bekkera. Podano tytuł polski, tytuł oryginału greckiego oraz tytuł łaciński.

Znakiem ? oznaczono dzieła, których przypisywanie Arystotelesowi jest obecnie dyskusyjne,
Znakiem ??? oznaczono dzieła obecnie uznawane za niepochodzące od Arystotelesa (autorstwo Pseudo-Arystotelesa).

Logika (Ὄργανον, Organon) edytuj

 
Wydanie pism logicznych Arystotelesa z 1570 r.

Fizyka edytuj

 
Strona ze średniowiecznego rękopisu De Anima (ok. 1362).

Metafizyka edytuj

  • (980a) Metafizyka (Τῶν μετὰ τὰ φυσικά, Metaphysica)

Etyka i polityka edytuj

  • (1094a) Etyka nikomachejska (Ἠθικῶν Νικομαχείων, Ethica Nicomachea)
  • (1181a) Etyka wielka (Ἠθικῶν Μεγάλων, Magna Moralia) ?
  • (1214a) Etyka eudemejska (Ἠθικῶν Εὐδημίων, Ethica Eudemia)
  • (1249a) O cnotach i wadach (Περὶ ἀρετῶν καὶ κακίων, De Virtutibus et Vitiis Libellus) ???
  • (1252a) Polityka (Πολιτικά, Politica)
  • (1343a) Ekonomika (Οἰκονομικῶν, Oeconomica) ?

Retoryka i poetyka edytuj

Historia edytuj

Średniowiecze edytuj

Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego pociągnął za sobą głęboki kryzys kulturowy. Tylko nieliczne prace Arystotelesa były znane w początkowym okresie średniowiecza. Do IX w. znane było O interpretacji w tłumaczeniach Mariusza Wiktoryna i Boecjusza. Pod koniec wieku X znane były również jego Kategorie (tłum. Boecjusza). W tzw. renesansie XII w. odkryto kolejne dzieła Stagiryty: pierwszą księgę Analityk pierwszych, Topiki i O dowodach sofistycznych. Lokalnie znane były także druga księga Analityk pierwszych i Analityki wtóre, lecz nie były rozpowszechniane. Pod koniec XII wieku powszechnie znany był już cały Organon, zaczynają się też pojawiać tłumaczenia innych dzieł Arystotelesa: fragmenty Fizyki, Metafizyki czy O duszy[3]. W konsekwencji, przez większość średniowiecza, Arystoteles był znany przede wszystkim jako logik. Przekonanie to utwierdzane było także przez dostępne opracowania i komentarze do jego dzieł. Szczególnie popularne były Isagoga Porfiriusza i komentarze do Kategorii i O interpretacji Boecjusza. Dopiero od XII wieku więcej tekstów staje się dostępne. Znane jest ok. 2000 rękopisów przekładów Stagiryty. Faktyczna ich liczba musiała więc być większa[4]. Od XII wieku rośnie znaczenie jego tekstów z filozofii przyrody i metafizyki. Dodatkowo w średniowieczu krążyło wiele tekstów błędnie przypisywanych Arystotelesowi (obok wymienionych w powyższym spisie, także Liber de causis[5] czy Secretum secretorum).

Większość dzieł Arystotelesa została przybliżona łacińskiemu zachodowi za pośrednictwem filozofów muzułmańskich i żydowskich. Znacznie mniejsze znaczenie miało natomiast pośrednictwo Bizancjum. Z języka greckiego dzieła Stagiryty tłumaczył na normańskiej Sycylii Henryk Aristippus. Na północy Włoch działali natomiast Burgundiusz z Pizy, Mojżesz z Bergamo, Jakub z Wenecji i Wilhelm z Moerbeke. Ten ostatni był najważniejszym tłumaczem z języka greckiego, tłumacząc niemal wszystkie dzieła Arystotelesa[6].

Przypisy edytuj

  1. ↑ A. P. Bos: The Soul and Its Instrumental Body: A Reinterpretation of Aristotle's Philosophy of Living Nature. Leiden: Brill, 2003, s. 210. ISBN 978-90-04-13016-6.
  2. ↑ Pierre Chiron: The Rhetoric to Alexander. W: A Companion to Greek Rhetoric. Ian Worthington (ed.). John Wiley & Sons, 2010, s. 90. ISBN 978-1-4443-3414-2.
  3. ↑ Stefan Swieżawski: Dzieje europejskiej filozofii klasycznej. Warszawa – Wrocław: PWN, 2000, s. 465. ISBN 83-01-13188-8.
  4. ↑ Edward Grant: Średniowieczne podstawy nauki nowożytnej w kontekście religijnym, instytucjonalnym oraz intelektualnym. Warszawa: 2005, s. 45.
  5. ↑ Mieczysław Gogacz, Stań badań nad księgą o przyczynach i ważniejsze w niej problemy filozoficzne, [w:] Księga o przyczynach. Liber de causis, Akademia Teologii Katolickiej, 1970, s. 11-42.
  6. ↑ Grant, s. 44

Bibliografia edytuj

  • Arystoteles: Dzieła wszystkie. Warszawa: PWN, 1990–2003.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Corpus_Aristotelicum&oldid=73541010”