Czapka frygijska
 |
Ten artykuł od 2014-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Czapka frygijska (czapka wolności) – rodzaj wełnianej lub filcowej czapki o kształcie wysokiego stożka z opadającym zwieńczeniem. Nakrycie głowy znane już w starożytności, na przełomie XVIII-XIX wieku spopularyzowane przez ruchy rewolucyjne jako symbol wolności.
Historia edytuj
Starożytność edytuj
Nazwa tego nakrycia głowy pochodzi od Frygii w Azji Mniejszej. Starożytni Grecy uważali ją za nakrycie typowe dla ludów wschodnich: Frygów, Traków i mitycznych Amazonek.
Zbliżony do niej kształtem pileus był w Rzymie symbolem wolności, otrzymywanym przez niewolnika w momencie wyzwolenia[1].
Na monetach rzymskich bogini Roma nosi frygijkę. Noszące ją postacie występują często w rzymskiej sztuce, np. chłopiec na Ołtarzu Pokoju[potrzebny przypis]. W czapce frygijskiej przedstawiano od epoki hellenistycznej Mitrę. Kształt frygijki przybrał jeden z typów antycznych hełmów, umownie zwany trackim albo frygijskim.
Nowożytność i współczesność edytuj
Szerszą popularność czapka ta zaczęła zdobywać pod koniec XVIII wieku, używana przez rewolucjonistów najpierw w czasie amerykańskiej wojny o niepodległość a następnie w czasie rewolucji francuskiej. Czerwona czapka frygijska używana popularnie przez francuskich sankiulotów stała się nie tylko symbolem rewolucji, ale jednym z głównych symboli narodowych Francji, której kobiecy symbol wolności (fr. liberté) – Marianna przedstawiana jest właśnie w tym nakryciu głowy.
W okresie II wojny światowej czerwona czapka frygijska (fr. bonnet phrygien) z kokardą tricolore stała się (obok barw narodowych i czerwonej gwiazdy) symbolem Wolnych Strzelców i Partyzantów Francuskich – komunistycznej organizacji ruchu oporu we Francji. Kiedy w lutym 1944 r. FTPF współtworzyły Francuskie Siły Wewnętrzne komuniści przyjęli odgórnie symbol FFI – krzyż lotaryński. Mimo to, dla podkreślenia autonomii, na opaskach obok skrótu „FFI” i krzyża umieszczano stary skrót i czapkę wolności (rzadziej czerwoną gwiazdę)[2][3].
Czapka frygijska była i jest umieszczana na monetach i banknotach wielu państw, m.in. USA, w Polsce po raz pierwszy na banknocie 25-złotowym z 1794 roku. W czasie powstania listopadowego w projekcie godła proponowanego przez Joachima Lelewela miała zastąpić koronę[4] (sam Lelewel miał później twierdzić, że pomysł ten był żartem z jego strony[5]). Występuje w symbolice państw, regionów i miast, szczególnie obu Ameryk (np. Kostaryki, Kolumbii, Salwadoru, Argentyny, stanu Nowy Jork, Wirginii).
Odniesienia w kulturze popularnej edytuj
- W czapkach frygijskich przedstawione są smerfy – stworzeni przez Peyo bohaterowie komiksu i serialu animowanego.
- Łysiczka lancetowata grzyb o właściwościach psychoaktywnych ze względu na swój kształt bywa popularnie określana czapką wolności[6].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej A-Z. Warszawa: PWN, 1983, s. 590.
- ↑ 14 lipca 1944 Narodowy Komitet Wojskowy FTP zakazał noszenia partyzantom i sabotażystom wywodzącym się z tej organizacji opasek, które posiadają tylko krzyż lotaryński.
- ↑ Musée de la résistance en ligne [online], museedelaresistanceenligne.org [dostęp 2018-08-21].
- ↑ Jerzy Besala, Tyrani i błaźni. Od cezarów rzymskich i Henryka VIII Tudora do Stalina i Hitlera. Bellona Warszawa 2013, s. 362.
- ↑ Stanisław Barzykowski, Historya powstania listopadowego, t. II, Poznań 1883, s. 247 [dostęp 2023-04-29].
- ↑ Ewald Gerhardt: Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Stefan Łukomski (tłum.). Warszawa: Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. k., 2006, s. 394, seria: Klub dla Ciebie. ISBN 83-7404-513-2.