Czemlewo
Czemlewo – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Dąbrowa Chełmińska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
85-100 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) |
280[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-070[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CBY |
| SIMC |
0084126 |
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Chełmińska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
 53°11′50″N 18°16′14″E/53,197222 18,270556[1]
| |
Położenie edytuj
Miejscowość położona jest w gminie Dąbrowa Chełmińska, powiecie bydgoskim, na historycznej Ziemi Chełmińskiej. Wieś położona jest na wysoczyźnie morenowej w zachodniej części Wysoczyzny Chełmińskiej, na krawędzi zbocza Doliny Dolnej Wisły. W otoczeniu wsi wysoczyzna urozmaicona jest kemami oraz licznymi formami wklęsłymi, wytopiskowymi lodowca, zajętymi przez niewielkie oczka wodne, bądź torfowiska.
Nazwa edytuj
Miejscowość występowała w dokumentach XIII-wiecznych pod nazwą Schimilowe[4].
Charakterystyka edytuj
Demografia edytuj
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) Czemlewo liczyło 280 mieszkańców[2]. Jest dziewiątą co do wielkości miejscowością gminy Dąbrowa Chełmińska.
Przyroda i rekreacja edytuj
Wieś położona jest na obszarze o wysokich walorach przyrodniczych. Jest otoczona dużym kompleksem leśnym. Na zachód od wsi w obniżeniu terenu leży użytek ekologiczny – śródleśne jezioro Skrzynka, a w promieniu kilku kilometrów cztery rezerwaty przyrody: Las Mariański, Wielka Kępa Ostromecka, Linje oraz Reptowo, które chronią siedliska związane z doliną Wisły: łęgi, grądy i bory mieszane, torfowiska i stanowisko lęgowe czapli siwej. W 2003 tereny otaczające wieś włączono w obszar Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.
Szlaki turystyczne edytuj
Przez Czemlewo przebiegają szlaki turystyczne:
pieszy szlak turystyczny (48,4 km) „Rezerwatów Chełmińskich”, wiodący z Bydgoszczy-Fordonu do Chełmna[5]
szlak rowerowy „Po Dolinie Dolnej Wisły” Cierpice-Bydgoszcz-Świecie-Nowe-Gniew-Tczew-Kwidzyn-Grudziądz-Świecie-Ostromecko-Zamek Bierzgłowski
Archeologia edytuj
We wsi na nieznacznej wyniosłości, między drogami wiodącymi z Janowa do Jarzębieńca i z Czemlewa do Rafy stwierdzono stanowisko archeologiczne. Znaleziono tu około 100 grobów popielnicowych z okresu halsztackiego[4].
Dawne cmentarze edytuj
Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[6].
Historia edytuj
Wieś wzmiankowano po raz pierwszy w akcie granicznym krzyżackiego mistrza krajowego Konrada von Thierberg, który w 1285 roku oznaczył wdowie Kunegundzie i jej synowi Bartłomiejowi granicę, oddzielającą wieś Czarże m.in. od wsi Czemlewo[4]. W czasie wojen polsko-krzyżackich wieś została splądrowana i wyludniona. Po pokoju toruńskim w 1466 nastąpiło ożywienie akcji osiedleńczej oraz odbudowa gospodarcza[4]. W 1609 roku Czemlewo nabyły siostry benedyktynki dla ich klasztoru w Chełmnie. W tym czasie dzięki posagowi ksieni Magdaleny Mortęskiej, benedyktynki nabyły również m.in. Janowo, Pień, Wałdowo Królewskie i część Czarża[4].
W okresie zaborów (1772-1918) folwark benedyktynek chełmińskich przeszedł pod zarząd pruski. W 1881 obszar łączny dóbr ziemskich w Czemlewie wynosił 841 mórg pruskich. We wsi znajdowało się 8 budynków mieszkalnych. Miejscowość zamieszkiwało 88 osób, w tym 63 katolików i 25 ewangelików, głównie mało- i średniorolnych chłopów[4]. W okresie międzywojennym w Czemlewie funkcjonowała czteroklasowa szkoła elementarna, która dawała możliwość zdobycia wykształcenia podstawowego, lecz uniemożliwiała dostęp do szkół wyższego typu[4].
Jarzębiniec edytuj
W skład miejscowości Czemlewo wchodzi historyczna wieś Jarzębiniec[7], którą w XVI wieku władał szlachecki ród Jarzębińskich herbu Radwan. W XVII wieku jej właścicielami był ród Działyńskich z Gzina. Wieś składała się z folwarku administrowanego przez dwór w Gzinie i dzierżawców - chłopów zobowiązanych do świadczeń pieniężnych i pańszczyzny na rzecz dworu[7]. W 1611 około 65 ha gruntów we wsi Jarzębiniec nabyły benedyktynki z Chełmna, których ksienią była Magdalena Mortęska. Po sekularyzacji dóbr zakonnych w 1821 roku majątek przejęły władze pruskie, w imieniu których zarządzał Urząd Domenalny w Unisławiu podległy Rejencji Królewskiej w Kwidzynie. Folwark zakonny wydzierżawiono dwóm osadnikom: Szymonowi Zielińskiemu i Janowi Kociniewskimu. Odtąd wieś nosiła nazwę dwuczłonową: Jarzębiniec Królewski (były folwark zakonny) i Jarzębiniec Szlachecki (folwark majątku gzińskiego)[7]. Po wejściu w życie pruskiej ustawy uwłaszczeniowej, w 1852 roku nastąpiło nowe wytyczenie granic i regulacja gruntów. W drugiej połowie XIX wieku nastąpiła powolna wyprzedaż ziemi należącej do folwarku w Jarzębińcu, dotychczas będącej własnością majątku w Gzinie. Pod koniec XIX wieku Jarzębiniec Szlachecki i leżący obok Jarzębiniec Królewski zostały włączone do wsi Czemlewo[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 19938
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 180 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g Zdzisław Raszeja: Ostromecko i okolice. Bydgoszcz: Wydawnictwo Margrafsen, 2002, s. 25-28. ISBN 83-87070-78-5. (pol.).
- ↑ Włodzimierz Bykowski: Weekend w drodze – interaktywny przewodnik rowerowy okolic Bydgoszczy. Bydgoszcz: Wydawnictwo Aperion, 1999, s. 51-88. ISBN 83-911441-0-0.
- ↑ Zapomnieni - zdjęcia cmentarza. [dostęp 2011-12-29].
- ↑ a b c d Jerzy Świetlik: Historia wokół nas. Część 1. Zbiór artykułów o historii wsi wokół Dąbrowy Chełmińskiej. Ostromecko: Nakład własny – Jerzy Świetlik, 2003.