Wikipedia

Düwag GT8

tramwaj

Düwag GT8 (pol. pot. Helmut[a]) – model tramwaju produkowanego w latach 1957–1976 przez niemiecką firmę Düsseldorfer Waggonfabrik. Wagony typu GT8 powstały przez powiększenie o środkowy człon wagonu typu GT6 i występują w 2 nieznacznie różniących się wersjach, dla przedsiębiorstwa komunikacyjnego w Düsseldorfie (Rheinische Bahn Gesellschaft) i przedsiębiorstwa komunikacyjnego we Frankfurcie (Verkehrgesellschaft Frankfurt am Main).

Düwag GT8
Ilustracja
Wagon GT8+B4 #2658 w Düsseldorfie.
Dane ogólne
Kraj produkcji

 Niemcy

Producent

DUEWAG

Miejsce produkcji

Düsseldorf

Premiera

1957

Lata produkcji

1957-1976

Dane techniczne
Liczba członów

3

Długość

25 647 mm

Szerokość

2350 mm

Wysokość

3350 mm

Masa

26 000 kg

Moc silników

2 × 110 kW

Wnętrze
Liczba miejsc siedzących

60

Liczba miejsc ogółem

260

Multimedia w Wikimedia Commons

Istnieją ponadto wersje pochodne tych tramwajów, jak GT8 Typ Fryburg, GT8S, GT8ZR.

Historia edytuj

W związku z ogromnym zapotrzebowaniem na nowe wagony przewoźnik z Düsseldorfu (Rheinische Bahn Gesellschaft) zamówił początkowo 25 tramwajów typu GT8. Pierwszy prototypowy wagon GT8 #2310 powstał w 1957 roku w wyniku dobudowania środkowego członu, nieposiadającego drzwi, do wagonu GT6 #2310. Prosta konstrukcja i wysoka niezawodność spowodowały, iż duże niedobory taborowe zostały szybko uzupełnione tą konstrukcją. Wagony GT8 jeździły w Düsseldorfie aż do końca lat 90., po czym zostały stopniowo zastąpione przez nowsze pojazdy niskopodłogowe Siemens NF8. Podobnie było również we Frankfurcie, gdzie wagony oznaczane GT6/M lub GT8/N swą służbę zakończyły również pod koniec lat 90. Większość tramwajów GT8 została odsprzedana krajom Europy Środkowo-Wschodniej. Najwięcej trafiło do Polski oraz Rumunii. Pojedyncze egzemplarze w Niemczech służą przeważnie jako historyczne.

Część wagonów GT6 była w toku eksploatacji przebudowana na GT8 przez wstawienie środkowego członu, jak 4 wagony z Ludwigshafen (w latach 1970–1982; oprócz tego w Ludwigshafen eksploatowano 7 fabrycznych wagonów GT8)[1].

Konstrukcja edytuj

Duewag GT8 to jednokierunkowy wagon silnikowy, wyposażony w czworo lub pięć (zależnie od wersji) par drzwi. Jest osadzony na 4 wózkach skrętnych, z których 2 są napędowe, a 2 toczne. Wygląd zewnętrzny charakteryzuje umieszczona na samym przedzie tablica z kierunkiem i numerem linii, oraz duży okrągły reflektor (wersja z Düsseldorfu) lub dwa reflektory (wersja z Frankfurtu). Wewnątrz dominują typowe dla niemieckich tramwajów podwójne siedzenia. Przedział motorniczego pierwotnie nie był niczym oddzielony od reszty wagonu. Polskie warunki zmusiły przewoźników do zamontowania plastikowych kabin. Charakterystyczne dla tego modelu są dość wąskie uchylne poziome okna. W drzwiach zamontowano fotokomórki uniemożliwiające przytrzaśnięcie pasażera. Tramwaj wyposażono w hamulec elektromagnetyczny szynowy, tarczowy elektryczny (postojowy) i ręczny.

GT8N edytuj

W związku z dużymi potrzebami przewozowymi w Mannheim w latach 1991–1992 przebudowano 23 dwuczłonowe wagony GT6, dostarczone w latach 1961–1964, na częściowo niskopodłogowe tramwaje oznaczone GT8N[1]. Przebudowa polegała na wstawieniu pomiędzy dotychczasowe człony niskopodłogowego członu środkowego długości 6570 mm, wyprodukowanego przez DUEWAG, przy użyciu dodatkowego wózka tocznego i przegubu ze skasowanych wagonów GT6. Środkowy moduł jest osadzony na typowych wózkach Jakobsa, umieszczonych pod przegubami, posiada centralne drzwi rozsuwane i łączy się z pozostałymi członami trójstopniowymi schodami. Długość tramwaju wynosi 25 665 mm, natomiast niska podłoga, o wysokości 350 mm, zajmuje długość 3500 mm (ok. 14% długości pojazdu)[1]. Z powodów finansowych, nie przeprowadzono dalej idącej modernizacji wnętrza ani napędu. Wagon ma 56 miejsc siedzących i 91 stojących[1]. Tramwaje GT8N otrzymały nowe numery 501 – 523 i biało-zielone barwy operatora z Mannheim. Od 2004 roku rozpoczęto wycofywanie wagonów z eksploatacji, zastępowanych przez nowsze pojazdy. W 2007 roku 6 tramwajów sprzedano do Łodzi (numery: 506, 509, 511, 513, 514, 515), a 6 do przedsiębiorstwa HKL z Helsinek (numery 503, 507, 510, 517, 519, 523). W 2009 roku w Mannheim eksploatowano nadal 6 wagonów[1].

Eksploatacja edytuj

GT8 w Mińsku edytuj

 
Mińsk: Düwag GT8 #185 na linii 3

W 2002 roku FMC Mińsktrans w Mińsku zamówiło 100 wagonów wycofywanych z Karlsruhe. Jednak później zrezygnowano z 90 wagonów i dostarczono tylko 10 sztuk. Niedawno wagony GT8 zastąpiono tramwajami własnej produkcji – firmy AKSM. Stan wagonów z Karlsruhe:

  • № 178 (produkcja 1969, wycofany ze służby w grudniu 2007 r.);
  • № 179 (produkcja 1969, wycofany w listopadzie 2009 r.);
  • № 180 (produkcja 1969 roku, w listopadzie 2009 r. do muzeum);
  • № 181 (produkcja 1969, wycofany w maju 2008);
  • № 183 (produkcja 1969, wycofany ze służby w czerwcu 2008 r.);
  • № 185 (produkcja 1969, wycofany ze służby w sierpniu 2009 r.);
  • № 186 (produkcja 1969, wycofany w listopadzie 2009 r.);
  • № 187 (produkcja 1969, wycofany ze służby w grudniu 2008 r.);
  • № 190 (produkcja 1970, wycofany w listopadzie 2009 r.);
  • № 192 (produkcja 1970, wycofany w listopadzie 2008).

GT8 w Poznaniu edytuj

 
GT8 typ Düsseldorf w Poznaniu
 
Pulpit wagonu #709
 
Wnętrze wagonu GT8 typ Düsseldorf w Poznaniu

W związku z planami kasacji wysłużonych wagonów 102Na w 1995 roku MPK Poznań zmuszone zostało do poszukiwania tanich i możliwe szybkich do sprowadzenia tramwajów. W latach 1996–2003 MPK Poznań zdecydowało się na zakup używanych wagonów Düwag GT8 z niemieckiego miasta Düsseldorf, które to ogłosiło chęć ich odsprzedaży w związku z zakupem nowych niskopodłogowych wagonów. Pierwszy dostarczony wagon otrzymał numer #650 ex. #2357 Rheinbahn Düsseldorf, jednak relatywnie najstarszym wagonem jest #662 ex. #2558 Rheinbahn Düsseldorf. W czasie pierwszej dostawy realizowanej w latach 1996–1999 dostarczono do Poznania 22 wagony. W 2000 roku w wyniku dalszej kasacji wagonów 102Na i chwilowego braku możliwości dostawy z Düsseldorfu MPK Poznań zdecydowało się na zakup 11 sztuk wagonów Düwag GT8 z innego niemieckiego miasta Frankfurtu nad Menem, wagony te różniły się od już sprowadzonych tym, iż posiadały dwa reflektory z przodu, kabina motorniczego nie posiadała osobnego wyjścia z pojazdu, a także tym, iż drzwi pojazdu nie zamykały się automatycznie. Dostawa 11 sztuk z Frankfurtu została zrealizowana w latach 2000–2002. W 2003 roku Rheinbahn Düsseldorf w związku z zakupem nowych niskopodłogowych wagonów Siemens NF8 zdecydowało się na odsprzedanie do Poznania kolejnych 10 sztuk wagonów GT8.

Do 14 grudnia 2014 roku, wszystkie wagony stacjonowały w zajezdni tramwajowej przy ulicy Madalińskiego, obecnie wszystkie tramwaje stacjonują w zajezdni tramwajowej przy ulicy Folwarcznej. Tramwaje obsługują linie (stan na pierwszą połowę 2015r.) 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11, 17, 18 i nocną 201. Do obsługi linii nocnej przebudowane zostały wagony GT8 o numerach 656, 657, 668, 669, 670, 671, 713 oraz GT8ZR 905 i 906. Rezerwowo na linii nocnej służyły również wozy 651 oraz 655, z czasem do rezerwy dołączyły wozy 651 i 656. Wagony nocne liniowe wyposażone zostały w monitoring, radio, ''pancerną'' zabudowę kabiny motorniczego z klapką w drzwiach umożliwiającą sprzedaż biletów oraz wymieniono siedzenia na wandaloodporne. Wagony rezerwowe zostały wyposażone tylko w radio, natomiast wagony GT8ZR posiadają jedynie przerobioną zabudowę kabiny (dodano klapkę w drzwiach umożliwiającą sprzedaż biletów). Mimo podeszłego wieku bardzo rzadko ulegają awariom.

Poznańskie MPK w kwietniu 2010 roku podpisało kolejną umowę z düsseldorfskim przedsiębiorstwem na zakup 21 wagonów GT8 które pozostały na wyposażeniu Rheinbahn Düsseldorf, a w wyniku zakupu nowych wagonów Siemens NF8U przestały być już potrzebne tamtejszemu przedsiębiorstwu[2]. Dostarczone pojazdy otrzymały numerację z zakresu 693–713 i różnią się minimalnie od już posiadanych, gdyż w Düsseldorfie przeszły one naprawę główną w czasie której zlikwidowano ręczny hamulec postojowy zastępując go elektrycznym, a także nieznacznie przebudowano układ selenoidów odpowiadających za hamowanie. W Poznaniu wagony zostały także dodatkowo wyposażone w czuwak, światła przeciwmgłowe tylne i nowe w pełni zabudowane kabiny motorniczego. Wprowadzenie dodatkowych „helmutów” do ruchu pozwoliło na kasację wysłużonych wagonów typu Düwag GT6 i Beijnes 3G, z których pozostawiono po jednym egzemplarzu dla celów historycznych. W lipcu 2012 roku ogłoszono, że 12 najstarszych GT8 zostanie skasowanych. 9 lutego 2017 r. zakończona została historia tramwajów GT8 typu N z Frankfurtu nad Menem[3].

W listopadzie 2019 roku odbyło się uroczyste pożegnanie GT8[4]. Przewidziano zachowanie jednego egzemplarza – wozu o numerze 702 jako historycznego, jednakże zdecydowano się zachować jeszcze jeden egzemplarz – numer 707 z barwami MPK Poznań. 10 listopada 2019 roku ostatnie wagony będące na stanie przedsiębiorstwa (697, 699, 703, 707, 708, 711, 712) razem z wozami historycznymi uczestniczyły w pożegnalnym przejeździe ulicami Poznania. Po oficjalnym pożegnaniu wagony o numerach 697 i 702 kursowały jeszcze do 18 listopada[5].

W roku 2020 wagony 697 i 711 zostały sprzedane z powrotem do Niemiec[6].

Obecny zakres numeracji wagonów GT8 uwzględniający już skasowane wagony (stan na 9 maja 2023 r.):

GT8/GT8N w Łodzi edytuj

 
GT8N w Łodzi

W 2006 roku Międzygminna Komunikacja Tramwajowa sprowadziła do Łodzi pierwsze wagony typu GT8 (typ Fryburg) wycofane z eksploatacji we Fryburgu Bryzgowijskim. Wszystkie stacjonują w zajezdni Helenówek, przez pewien czas (od 6 lipca) z uwagi na budowę Łódzkiego Tramwaju Regionalnego wszystkie składy GT8 gościnnie garażowały w zajezdni MPK Łódź przy ulicy Telefonicznej. Nie nadano im numerów taborowych MKT i nadal posługują się tymi z Fryburga:

  • #203 – od czerwca 2006 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
  • #204 – od października 2006 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
  • #201 – od listopada 2006 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
  • #202 – od listopada 2006 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź).

W 2007 sprowadzono do Łodzi kolejne 6 wagonów, tym razem w wersji częściowo niskopodłogowej GT8N z niemieckiego Mannheim. Z racji oryginalnego malowania na kolor zielono-biały i dwóch świateł z przodu, w Łodzi zyskały przezwisko żaba[1]. Wszystkie wagony stacjonują na zajezdni Helenówek, przez pewien czas (od 6 lipca) z uwagi na budowę Łódzkiego Tramwaju Regionalnego – 2 pierwsze sprowadzone składy GT8N gościnnie garażowały w zajezdni MPK Łódź przy ulicy Telefonicznej.

  • #515 – od 20 kwietnia 2007 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
  • #506 – od 27 kwietnia 2007 w MKT (od 6 lipca 2007 do 13 marca 2008 w zajezdni MPK Łódź);
  • #513 – od 28 lipca 2007 w MKT;
  • #511 – od 5 sierpnia 2007 w MKT;
  • #509 – od 2 października 2007 w MKT;
  • #514 – od 11 października 2007 w MKT[1].

Wszystkie składy zostały skierowane do obsługi najdłuższej linii tramwajowej w Polsce – oznaczonej nr 46 z łódzkiej krańcówki IKEA przez Zgierz do Ozorkowa (34 km). Od października 2008 obsługiwały także linię 46A[1].

W połowie 2009 roku MKT sprowadziło dwa kolejne wagonów GT8:

  • #149 – z VBL Ludwigshafen, od 24 czerwca 2009 w MKT;
  • #52 – z IVB Innsbruck, od 26 czerwca 2009 w MKT.

W 2012 roku, w związku z przejęciem obsługi linii podmiejskich przez łódzkie MPK, przedsiębiorstwo odkupiło wszystkie wagony GT8N i jeden wagon na części (#149). Pozostałe wagony (#201, #202, #203, #204, #52) pocięto na złom. Wagon #149 został zezłomowany w 2015 roku.

W latach 2014 i 2015, MPK Łódź sprowadziło z Helsinek 4 dodatkowe wagony GT8N. Przewoźnik nadął im odpowiednio numery taborowe:

  • #1512 – w Helsinkach jeździł z numerem #163, w Mannheim #523;
  • #1519 – w Helsinkach jeździł z numerem #165, w Mannheim #507;
  • #1521 – w Helsinkach jeździł z numerem #162, w Mannheim #519;
  • #1522 – w Helsinkach jeździł z numerem #164, w Mannheim #503.

W 2018 przedsiębiorstwo kupiło od przewoźnika z Helsinek jeszcze jeden wagon: #166 (w Mannheim jeździł z numerem #510). Wagon został w Finlandii przebudowany na tzw. tramwaj imprezowy: zwykłe siedzenia wymieniono na kanapy, zamontowano kolorowe oświetlenie i nagłośnienia, a z zewnątrz oklejono srebrną holograficzną folią. Łódzkie MPK postanowiło nie przywracać wagonu do ruchu liniowego i wykorzystywać go jedynie do obsługi linii okolicznościowych, np. podczas Nocy Muzeów czy Mikołajek.

3 listopada 2023 był ostatnim dniem liniowej eksploatacji łódzkich GT8N. Docelowo na stanie MPK ma pozostać tylko "tramwaj imprezowy".

GT8 w Grudziądzu edytuj

W styczniu 2010 zapadła decyzja o kupnie 10 wagonów Düwag GT8 z Krefeldu w celu zastąpienia wozów Düwag GT6, które zostały sprzedane do Łodzi. Od marca do września niemieckie wagony sukcesywnie uzupełniały grudziądzki tabor tramwajowy.

Do 2015 wszystkie wagony przeszły remont wraz z otrzymaniem miejskich barw oraz monitoringu, a w ramach „Modernizacji sieci tramwajowej w Grudziądzu” otrzymały również tablice kierunkowe oraz głosowe zapowiedzi przystanków.

Miejsca eksploatacji edytuj

 
Düwag GT8 #655 jako kawiarnia Caffe Bimba w Poznaniu
 
Łódź: Düwag GT8 Typ Fryburg #204 na linii 46
 
Grudziądz: Düwag GT8 #82 na linii 2
 
Karlsruhe: Düwag GT8 #215 na linii 5
 
Fryburg Bryzgowijski: Düwag GT8 Typ Fryburg #227 na linii 1
 
Mannheim: Düwag GT8N #501 na linii 2
 
Düsseldorf: Düwag GT8+B4 #2663 na linii 712
 
Helsinki: Düwag GT8N #162
Eksploatowane
Miasto Lata eksploatacji Modyfikacje Linie Liczba, szt.
  Arad 1998–dziś 26
  Augsburg 1976–dziś МАN/Duewag GT8 801-812 1, 2, 3, 6 11
  Braiła 2005–dziś 10
  Würzburg 1982–dziś 8
  Dessau 1992–dziś 4
  Duisburg 1966–dziś 2
  Düsseldorf 1973–dziś GT8SU U75 33
  Grudziądz 2010–dziś 2 10
  Innsbruck 1980–dziś 5
  Karlsruhe 1968–dziś GT8, GT8N, Waggon Union GT8-60C 5, 16, 17 24
  Konya 1988–dziś GT-8 60
  Kraków 2009–dziś GT8S 6, 7, 11, 12, 23 28
  Krefeld 1964–dziś GT8 41, 44 20
  Mannheim 1991–dziś GT8N, OEG 2, 6А, 7, 8, 9 10
  Maszad 1996–dziś GT8
  Norrköping 1997–dziś 14
  Poznań 2005–dziś GT8ZR 98 3
  Reșița 1998–dziś 28
  Sofia 1995–dziś GT8Z 20,22,23 13
  Timișoara 1995–dziś GT8 3, 7 10
  Fryburg Bryzgowijski 1981–dziś GT8K, GT8N, GT8Z 1, 3, 5 46
  Helsinki 2004–dziś GT8, GT8N 6
  Interurban OEG 1973–dziś OEG 5
Skreślone
Miasto Lata eksploatacji Modyfikacje Linie Liczba, szt.
  Bielefeld 1960–1994 3
  Bonn 1960–1995 GT8 1
  Dessau 1992–dziś 6
  Dortmund 1959–2002 49
  Duisburg 1966–dziś 1
  Düsseldorf 1965–dziś GT8, GT8S, GT8SU 20
  Innsbruck 1980–dziś 1
  Karlsruhe 1968–dziś 27
  Kolonia 1968–2006 136
  Krefeld 1976–dziś 8
  Łódź 2006–2012 GT8, GT8 Typ Fryburg 46 6
2007–2023 GT8N, GT8ZR 0,1,9,43,46 11
  Mannheim 1991–dziś GT8N 1
  Mińsk 2002–2009 DWM GT8M 1, 3, 4, 5, 6 9
  Timișoara 1995–dziś 1
  Heidelberg 1975–2009 GT8, GT8N 21 ~12
Muzealne
Miasto Lata eksploatacji Modyfikacje Liczba, szt.
  Skjoldenæsholm nie eksploatowano 1
  Bonn 19??–???? GT8Z 1
  Mińsk 2002–2009 DWM GT8M 1
Służbowe
Miasto Lata eksploatacji służbowej Modyfikacje Liczba, szt.
  Bielefeld 1989–dziś 1
  Dessau 2004–dziś 1
  Duisburg 1993–dziś 1
  Karlsruhe 2004–н.в. 2
  Kolonia 1968–dziś 3
  Poznań 1997–2020 GT6 3
  Ulm 2008–dziś 1
Sprzedane
Miasto Nowe miasto Rok sprzedaży Liczba, szt.
  Bielefeld   Würzburg 1983 2
  Innsbruck 1980 9
  Bonn   Sofia 1995 13
  Dessau   Norrköping 1997 3
  Duisburg   Dessau 1992 14
  Norrköping 1995 10
  Essen 1992 5
  Müllheim im Markgräflerland ???? 1
  Dortmund   Reșița 1996 21
  Karlsruhe 1981 10
  Wuppertal 1982 9
  Hiroszima 1981 2
  Schwerte 1995 1

Nazwy potoczne wagonów edytuj

  •   Niemcy: gelber Wagen (pol. żółty wagon)
  •   Polska: Helmut, Challenger (tylko GT8ZR)
  •   Białoruś: немец (pol. Niemiec)

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Przydomek ten dzieli z mniejszym GT6

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h Łukasz Stefańczyk: Wagony GT8N z Mannheim w MKT Sp. z o.o., w: "Świat Kolei" nr 5/2009, ss.48-55
  2. ↑ MPK Poznań: Pasażerowie pytają, MPK Poznań odpowiada czyli o Helmutach słów kilka.. mpk.poznan.pl. [dostęp 2013-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-10)]. (pol.).
  3. ↑ FC: W 1997 otwierał szybki tramwaj. Teraz idzie na złom.. tvn24.pl, 2012-07-04. (pol.).
  4. ↑ Klub Miłośników Pojazdów Szynowych w Poznaniu: Helmuty. W służbie liniowej w naszym.... Facebook, 2019-10-25. [dostęp 2019-10-31]. (pol.).
  5. ↑ Duewag GT8 #697. phototrans.pl, 2019-11-18. [dostęp 2023-05-09]. (pol.).
  6. ↑ Dwa poznańskie "helmuty" wracają do Niemiec. nakolei.pl, 2020-09-22. [dostęp 2023-05-09]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Düwag_GT8&oldid=72726081”