Wikipedia

Dalia (roślina)

Dalia, georginia (Dahlia Cav.) – rodzaj roślin nasiennych należących do rodziny astrowatych. Obejmuje 41 gatunków[4]. Występują one w Ameryce Centralnej (od Meksyku po Panamę) oraz w Kolumbii[4], przy czym najbardziej zróżnicowane są w Meksyku[5]. Rosną głównie na obszarach górskich[6], zarówno w formacjach leśnych, jak i nieleśnych[5].

Dalia
Ilustracja
Morfologia (dalia szkarłatna)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

dalia

Nazwa systematyczna
Dahlia Cav.
Icon. 1: 56. t. 80. Dec 1791
Typ nomenklatoryczny

Dahlia pinnata Cav.[3]

Synonimy
  • Georgia Spreng.
  • Georgina Willdenow[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Dalia 'Bishop of Auckland'
Dalia ogrodowa
Dalia ogrodowa
Dalia ogrodowa

Rośliny te uprawiane były już w czasach przedkolumbijskich, głównie na paszę dla zwierząt (bulwy), jako rośliny lecznicze, ale też jako rośliny ozdobne (wyhodowano odmiany o licznych kwiatach języczkowatych, w tym mieszańce międzygatunkowe). Sprowadzone do Europy stały się popularnymi roślinami ozdobnymi, modnymi zwłaszcza w I połowie XIX wieku[6]. Różnorodne odmiany i mieszańce zwane są zbiorowo dalią zmienną, d. ogrodową Dahlia hybrida hort.[7] Rośliny uprawiane znane są również pod nazwami ludowymi: giergonia, giergona, wielgonia i wielgoń (ostatnie dwie dotyczą zwłaszcza odmian o największych kwiatostanach).

Nazwa rodzaju wywodzi się od nazwiska szwedzkiego botanika Andersa Dahla[8].

Morfologia edytuj

Pokrój
Byliny, czasem z drewniejącymi nasadami pędów, pod ziemią posiadające bulwy korzeniowe[5]. W zależności od gatunku i odmiany osiągają wysokość zwykle od 35 cm do prawie 2 metrów, ale rośliny o najdłuższych pędach osiągają 8[6]–9 m[5].
Liście
Naprzeciwległe, ząbkowane lub pierzasto podzielone[5].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki na szczytach pędów. Okrywy tworzą listki wyrastające w dwóch rzędach, rozpostarte lub odgięte. Zewnętrzne są zielone i nieco mięsiste, wewnętrzne są błoniaste. Brzeżne kwiaty języczkowe są sterylne lub żeńskie, mają okazałe korony, białe, żółte, pomarańczowe, różowe, purpurowe. Kwiaty wewnątrz koszyczka są rurkowate[5].
Owoce
Smukłe niełupki z dwoma ośćmi lub z puchem kielichowym[5].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, w obrębie której klasyfikowany jest do podrodziny Asteroideae i plemienia Coreopsideae[9].

Wykaz gatunków[4]

Odmiany ozdobne edytuj

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne przy czym większość jednak uprawianych odmian to mieszańce powstałe ze skrzyżowania dalii szkarłatnej Dahlia coccinea i Dahlia pinnata[10]. Określane są one wspólną nazwą jako dalia zmienna lub dalia ogrodowa (Dahlia hybr.). Ogrodnicy wyhodowali bardzo dużą liczbę odmian ozdobnych. Znane są odmiany o kwiatach odmiany pojedynczych, półpełnych i pełnych.

Uprawa edytuj

Wymagania
Najlepiej rosną na słonecznym stanowisku, żyznej i przepuszczalnej glebie. Wymagają obfitego podlewania. Podczas intensywnego kwitnienia (zazwyczaj sierpień-wrzesień) należy im dostarczyć około 9 litrów wody co drugi dzień. Należy je dość obficie nawozić. Większość odmian wymaga w czasie kwitnienia podpór. Aby uzyskać większe kwiatostany, należy uszczknąć boczne pączki, pozostawiając tylko jeden.
Rozmnażanie
Przez podział lub przez sadzonkowanie. Można również dalie wyhodować z nasion – wysiew do skrzynki w kwietniu, następnie siewki należy pikować do doniczek o średnicy ok. 9 cm.
Przechowywanie
Bulwy należy wykopać na zimę. Wykopane wraz z grudką ziemi bulwy należy pozostawić na dzień na słońcu, potem przenieść do pomieszczenia. Po dziesięciu dniach otrząsnąć z ziemi, przyciąć krótko stare pędy, a roślinę odwrócić do góry nogami, by odpłynął nadmiar wody. Zanurzyć w roztworze środka grzybobójczego i ułożyć w płytkich skrzynkach na lekko wilgotnym torfie w chłodnym miejscu.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
  4. ↑ a b c d Dahlia Cav.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-29].
  5. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 358. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 273, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 68, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ Słownik wyrazów obcych, wydawnictwo PWN. swo.pwn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-02)]. [dostęp 2010-03-02]
  9. ↑ Genus Dahlia Cav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-19].
  10. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dalia_(roślina)&oldid=70937224”