Dialog społeczny
Dialog społeczny (skr. DS[1]) – całokształt wzajemnych relacji między związkami zawodowymi i organizacjami pracodawców, obejmujący też ich dwu- trój- lub wielostronne stosunki z organami państwowymi (np. rząd, agendy rządowe, samorząd i inne)[1]. Uczestnik dialogu społecznego to partner społeczny lub (w postrzeganiu bardziej pejoratywnie) członek grupy interesu[2].
Definicja edytuj
Nie ma obecnie jednolitej definicji legalnej tego pojęcia[3], niemniej dialog społeczny jest określany jako proces stałej interakcji pomiędzy uczestnikami mający na celu wypracowanie porozumień w sprawach kontroli nad zmiennymi czynnikami społeczno-ekonomicznymi w makro- i mikroskali[1]. W Polsce pojęcie dialogu społecznego najczęściej odnoszone jest do formy regulowania stosunków pomiędzy uczestnikami w sferze stosunków przemysłowych (zbiorowych stosunków pracy)[2].
Dialog społeczny może też być definiowany jako budowanie porozumienia wśród członków wspólnoty (np. dzielnicy, miejscowości, gminy, powiatu) na rzecz współodpowiedzialności za zrównoważony rozwój społeczeństwa obywatelskiego na danym terenie i dobrobyt mieszkańców na tym obszarze. Dialog społeczny w tym kontekście jest najbardziej kompleksową formą porozumienia się pomiędzy wszystkimi interesariuszami obywatelskiej wspólnoty, gdyż nie jest działaniem doraźnym, ale procesem ciągłym i rozwojowym[4].
Według Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych dialog społeczny to proces negocjacji, w którym różne podmioty społeczne (partnerzy społeczni) osiągają porozumienie w sprawie współpracy w zakresie polityk i działań[5].
Według Kazimierza Frieske, treść idei dialogu społecznego ewoluowała w czasie. Od formy usystematyzowanego rozwiązywania problemów w obszarze stosunków pracy przeszła stopniowo do obejmowania szerokiego spektrum zagadnień politycznych, podatkowych, ubezpieczeniowych, demograficznych, zdrowotnych i międzynarodowych. Stało się to w drodze rozwoju społeczeństwa współczesnego, gdzie istnieją sploty wielu skomplikowanych składowych[2].
Charakter edytuj
Dialog ten może mieć charakter:
- instytucjonalny (formalny). W tej formie negocjacje zbiorowe są prowadzone przez specjalnie powołane do tego celu instytucje, rady albo komisje, funkcjonujące na bazie różnego rodzaju aktów prawnych czy przyjętych osobno porozumień. Udział w pracach takich instytucji jest ograniczony do kilku najbardziej reprezentatywnych organizacji związków zawodowych i pracodawców, które mają realny i konkretny wpływ na zachowania swoich członków i autorytet nakłonienia ich do zastosowania się do wypracowanych ustaleń[1],
- pozainstytucjonalny – realizowany poprzez zawieranie układów zbiorowych pracy oraz konsultacje i działania opiniujące, w ramach realizacji uprawnień partnerów społecznych wynikających z dotyczącego ich ustawodawstwa. W tej formie możliwe jest także tworzenie dialogu obywatelskiego z udziałem organizacji pozarządowych. W przypadku wystąpienia zagrożeń konfliktem społecznym, praktykowaną formą dialogu niesformalizowanego jest kontakt doraźny nazywany dialogiem incydentalnym lub dialogiem ad hoc[1].
Z uwagi na zasięg dialog społeczny może mieć wymiar międzynarodowy, krajowy, regionalny, branżowy lub zakładowy. Podstawowymi zasadami takiego dialogu są niezależność i równowaga poszczególnych stron, zaufanie i dążenie do kompromisu, a także działanie zgodne z obowiązującym prawem. Dialog społeczny może mieć formę negocjacji, konsultacji, opiniowania lub informowania[1]. Przedmiotem dialogu społecznego jest przede wszystkim wspólne kształtowanie stosunków zawodowych, warunków pracy, płac, świadczeń socjalnych, jak również innych zagadnień polityki gospodarczej, będących w zainteresowaniu i kompetencji wszystkich stron, a także stosunków między partnerami i ich wzajemnych zobowiązań[3].
Prawo polskie edytuj
W polskim prawie o dialogu społecznym mówi m.in. preambuła Konstytucji z 2 kwietnia 1997, stanowiąca, że: My- Naród- (…) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot. W Konstytucji RP wpisano także ideę dialogu społecznego w artykuł 20: Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej[3][2].
Przykłady edytuj
Jako przykłady dialogu społecznego wskazać można porozumienia sierpniowe, czy porozumienia okrągłego stołu[6][7]. W Polsce stałym forum o takim charakterze jest Rada Dialogu Społecznego utworzona w miejsce Komisji Trójstronnej do spraw Społeczno-Gospodarczych[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Dialog społeczny, Dialog społeczny – czym jest
- ↑ a b c d Bartosz Abramowicz, Dialog społeczny w Polsce – instytucjonalizacja i praktyka, w: Ruch prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, rok LXXI, zeszyt 4, 2009, s. 229-230
- ↑ a b c d Monitorowanie prawa, Czym jest dialog społeczny?
- ↑ Kraków. Miejskie Centrum Dialogu, Definicje
- ↑ ETUC, What is Social Dialogue?
- ↑ Centrum Partnerstwa Społecznego im. Andrzeja Bączkowskiego, Dialog społeczny
- ↑ Józef Mozolewski, Wstęp do: Rola dialogu społecznego na szczeblu regionalnym, Kapitał Ludzki/Dialog/UE, s. 6 ISBN 978-83-932257-6-7